Вялікай Айчыннай вайне прысвечаны сотні тамоў навуковых даследаванняў, тысячы дакументальных матэрыялаў, мемуараў і ўспамінаў. Мы таксама вырашылі ўнесці свой уклад у раскрыццё гісторыі таго часу, расказаць аб патрыятызме, ваеннай славе, жыццёвым лёсе настаўнікаў - удзельнікаў вайны, якія працавалі ў школах, размешчаных на тэрыторыі сучаснага школьнага мікрараёна УА «Лясноўская ДАСШ».
Дадзены матэрыял, падрыхтаваны членамі гуртка «Спадчына» на чале з яго кіраўніком – настаўнікам гісторыі Уладзімірам Іванавічам Караленкам, - даніна павагі тым, хто не толькі абараняў Радзіму, але ў мірны час прысвяціў сябе вырашэнню спрадвечных пытанняў выхавання і адукацыі.
ЖАЛКОЎСКІ В. Ю.
Нарадзіўся ў 1925 г. у в. Лугавая (раней Свінка) Капыльскага раёна. Рана памерла маці. У 1937 г. бацька быў безпадстаўна рэпрэсіраваны і сасланы ў Сібір. Там ён і памер. Перад самай вайной Валянцін Юльянавіч паспяхова закончыў Песачанскую СШ. Ужо ў той час у юнака праявіліся арганізатарскія здольнасці.
Вайна застала Валянціна дома. У час акупацыі дапамагаў партызанам. 3 ліпеня 1944 г. па прызыве палявога ваенкамата стаў байцом Савецкай Арміі, служыў у 146-ым стралковым палку. Пры ўзяцці города Слоніма яго назначаюць другім нумарам пры стралковым кулямеце. Адбівалі бясконцыя атакі фашыстаў. Калі загінуў першы нумар, Валянцін Юльянавіч стаў кулямётчыкам. За баі пад Слонімам Жалкоўскі В. Ю. быў узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі. Пры фарсіраванні заліва Фрышганд давялося Валянціну Юльянавічу змагацца з фашысцкімі «смяротнікамі», за выкананне баявога задання пры фарсіраванні заліва Жалкоўскі ўзнагароджаны медалём «За адвагу», ордэнам Айчыннай вайны II ступені. Закончыў вайну ў Германіі. Дэмабілізаваўся ў 1947 г.
Пасля вайны, у 1949 г., закончыў Баранавіцкі настаўніцкі інстытут, затым Мінскі педагагічны інстытут, гістарычны факультэт. У 1949 -1951 гг. працаваў завучам Бальшавіцкай СШ, з 1951 г. — дырэктарам Цялядавіцкай СШ, а з 1973 г. па 1987 г. — дырэктарам Лясноўскай СШ. Свой багаты педагагічны і жыццёвы вопыт Валянцін Юльянавіч ахвотна перадаваў калегам, маладым настаўнікам, уносіў важкі ўклад у агульную справу народнай асветы. Праводзіў вялікую грамадскую работу, быў адным з лепшых прапагандыстаў раёна.
Заслугі Валянціна Юльянавіча высока ацэнены дзяржавай, ён удастоены ганаровага звання «Заслужаны настаўнік школ БССР», «Выдатнік народнай асветы». Імя Жалкоўскага Валянціна Юльянавіча занесена ў раенную кнігу «Памяць. Капыльскі раён».
ЯНУШКА І. П.
Нарадзіўся ў в. Лоцвіны ў 1923 г. У 1939 г. паступіў у Слуцкае педвучылішча, але закончыць вучобу не ўдалося, пачалася Вялікая Айчынная вайна. З ліпеня 1944 г. ваяваў у складзе 1316-га стралковага палка радавым мінамётнага ўзвода. Іван Пятровіч быў адзначаны шматлікімі дзяржаўнымі ўзнагародамі.
Пасля вайны (1945 - 1949 гг.) працаваў загадчыкам Лоцвін-скай пачатковай школы, з 1949 г. — настаўнікам фізікі Цялядавіцкай СШ. Адначасова вучыўся завочна ў Мінскім педагагічным інстытуце на фізіка-матэматычным факультэце. Сумяшчаў вучобу, працу, актыўную грамадскую работу. 3 1961 г. працаваў завучам Цялядавіцкай СШ, а ў 1973 г. назначаны дырэктарам Цялядавіцкай няпоўнай сярэдняй школы.
Іван Пятровіч Янушка ўнёс вялікі уклад у працэс выхавання і адукацыі маладога пакалення. Уладальнік значка «Выдатнік народнай асветы».
КОЎЗУСЬ І. Я.
Нарадзіўся ў в. Блеўчыцы Капыльскага раёна ў 1914 г. Вучыўся ў Магілёўскім педагагічным інстытуце на філалагічным факультэце. Вайна не дала магчымасці закончыць вучобу. 3 1942 г. Іван Якаўлевіч змагаецца з фашыстамі ў партызанскай брыгадзе імя Чапаева на пасадзе начальніка штаба атрада імя Панамарэнкі. Узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі і многімі медалямі.
Пасля вайны працуе інструктарам Капыльскага райкама партыі. У 1948 г. узначаліў калгас «Ільіч» у вёсцы Лоцвіны, з 1961 г. — настаўнік геаграфіі Цялядавіцкай СШ. Завочна закончыў Мінскі дзяржаўны педагагічны інстытут па спецыяльнасці геаграфія. Да выхаду на заслужаны адпачынак працаваў завучам па выхаваўчай рабоце і выкладаў геаграфію. У школе на высокі ўзровень паставіў работу па патрыятычным выхаванні моладзі. Пад яго кіраўніцтвам вучні сабралі багаты матэрыял па гісторыі Лаўскага бою. Часта праводзіліся сустрэчы са сваякамі і роднымі яго ўдзельнікаў.
КРЫКАЛА Г. П.
Нарадзіўся ў 1914 г. у в. Лавы Капыльскага раёна. Працаваў у калгасе імя Красіна. У 1939 г. прызваны ў Чырвоную Армію. Удзельнічаў ў вызваленні Заходняй Беларусі.
3 успамінаў Гаўрыіла Пятровіча: «17 верасня 1939 года мы атрымалі загад ноччу перайсці граніцу паміж вёскамі Язвіны і Белікі Капыльскага раёна. Польскія жаўнеры спачатку аказвалі моцнае супраціўленне, але потым склалі зброю і здаліся ў палон. Просты народ з радасцю сустракаў нас як вызваліцеляў». «Прыйшлося мне ўдзельнічаць і ў Фінскай вайне, ваяваць у 45-градусны мароз. Мы штурмавалі фінскія ўмацаванні, шмат нашых салдат палегла каля фінскіх дотаў. У раёне возера Сувонаярві я быў паранены ў нагу, лячыўся ў шпіталі. Пасля выздараўлення вярнуўся ў часць, а тут пачалася Вялікая Айчынная вайна, ізноў - фронт…”
Гаўрыіл Пятровіч прайшоў Вялікую Айчынную вайну ад пачатку да канца. Удзельнічаў у абароне Масквы, у вызваленні Смаленска, Усходняй Прусіі, у штурме Кёнігсберга, Берліна, а затым у ліквідацыі групоўкі немцаў у Чэхаславакіі, дзе і закончыў вайну.
Узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі, медалямі «За адвагу», «За баявыя заслугі» і іншымі. Быў дэмабілізаваны па стане здароўя ў званні старшага лейтэнанта. Больш за 25 гадоў працаваў настаўнікам пачатковай ваеннай падрыхтоўкі і фізкультуры. Шмат сіл і здароўя аддаў навучанню і патрыятычнаму выхаванню вучняў.
ГРАМЫКА С. І.
Нарадзіўся ў 1923 г. у в. Калюга Капыльскага раёна. Закончыў Цялядавіцкую школу. Пасля вызвалення Беларусі прызваны ў дзеючую армію. Ваяваў на 2-м Беларускім фронце. У канцы 1944 года быў цяжка паранены, лячыўся ў шпіталі горада Нахічэвань. Пасля лячэння камісаваны. Узнагароджаны медалямім «За адвагу», «За перамогу над Германіяй».
Пасля вайны паступіў і паспяхова закончыў Нясвіжскае педагагічнае вучылішча. Працаваў бібліятэкарам у Цялядавіцкай СШ, затым настаўнікам малявання і чарчэння. Сяргей Іосіфавіч быў таленавітым чалавекам, з пачуццём эстэтычнага густу, унёс вялікі ўклад у мастацкае афармленне школы. Карыстаўся павагай і за-служаным аўтарытэтам сярод насельніцтва і калег.
ПАЛЯШЧУК У. Р.
Нарадзіўся ў 1920 г. у в. Сухоўчыцы Капыльскага раёна. Закончыў сем класаў Быстрыцкай школы, затым Слуцкае педагагічнае вучылішча. Працаваў настаўнікам у Старобінскім раёне, а з 1939 года - у Блеўчыцкай сямігодцы.
У перыяд акупацыі з’яўляўся сувязным. У 1943 г. пайшоў у партызанскі атрад імя Пархоменкі брыгады імя Калініна. Уладзімір Раманавіч праявіў мужнасць і гераізм у аперацыі па падрыве дарогі Цімкавічы - Слуцк, па якой рухалася варожая тэхніка. У чэрвені 1944 года атрад злучыўся з часцямі рэгулярнай арміі. Уладзімір Раманавіч прадоўжыў баявы шлях у рэгулярных часцях Савецкай Арміі. Удзельнічаў у фарсіраванні ракі Нараў, за мужнасць і гераізм у баі па ўтрыманні плацдарма быў узнагароджаны медалём «За адвагу». У скла-дзе разведгрупы прымаў удзел у вызваленні з палону савецкага палкоўніка. З пастаўленай задачай справіліся паспяхова. За гэты подзвіг Уладзімір Раманавіч быў узнагароджаны медалём «За баявыя заслугі».
Пасля заканчэння вайны Паляшчук У. Р. працаваў настаўнікам пачатковых класаў у Зельвенскім раёне Гродзенскай вобласці. Затым сям’я пераехала на радзіму Уладзіміра Раманавіча. Доўгі час ён працаваў загадчыкам пачатковай школы спачатку ў в. Старая Гута, затым у в. Колы. Пасля закрыцця школы ў вёсцы Колы, пайшоў працаваць агароднікам у саўгас «Лясное».
КАРАЛЕНКА І. Ф.
Нарадзіўся ў 1915 годзе ў в. Мусічы Слуцкага раёна. У 1937 г. закончыў Слуцкае педагагічнае вучылішча, да вайны працаваў настаўнікам у в. Жавалкі. У 1940 г. прызваны ў рады Чырвонай Арміі. У Жавалках засталася жонка, якая працавала таксама настаўніцай, і маленькі сын. Іван Фаміч служыў у г. Пензе, закончыў школу маладых камандзіраў і быў накіраваны ў Заходнюю ваенную акругу. У пачатку вайны іх воінская часць з цяжкімі баямі адступала на ўсход. Пад Баранавічамі полк трапіў у акружэнне. Івану Фамічу з групай байцоў удалося вырвацца з акружэння і трапіць у партызанскі атрад імя Шчорса, камандаваў якім Шастапалаў М. А.
Іван Фаміч удзельнічаў у шматлікіх аперацыях партызанскай брыгады імя Чапаева, якая вясной 1943 г. была акружана і адціснута фашысцкімі карнікамі ў балоты пад Ганцавічамі. Народныя мсціўцы з баямі вырваліся з акружэння і вярнуліся ў Капыльскі раён. Тут Іван Фаміч даведаўся аб страшэннай трагедыі, што адбылася 5 лютага 1943 г. Фашысцкія карнікі спалілі Жавалкі разам з жыхарамі, у жудасным полымі загінула і жонка Івана Фаміча - Алена Уладзіміраўна разам з маленькім сынам Арэстам. Іх імёны, як і імёны спаленых зажыва жыхароў вёскі Жавалкі, высечаны на плітах помніка ахвярам фашызму і занесены ў кнігу «Памяць. Капыльскі раён».
У жніўні 1944 года Івана Фаміча назначаюць дырэктарам Вошкатаўскай школы, а ў 1945 г. — дырэктарам дзіцячага дома ў вёсцы Сінячова. У 1948 годзе ўжо новая сям’я пераязджае на працу ў в. Печураны, дзе Іван Фаміч назначаецца загадчыкам пачатковай школы. Узнагароджаны медалямі «За баявыя заслугі», «За адвагу», «Партызану Вялікай Айчыннай вайны».
ЕМЯЛЬЯНАЎ С. Е.
Нарадзіўся ў Смаленскай вобласці. Да вайны закончыў педагагічнае вучылішча, працаваў настаўнікам у сельскай школе Гродзенскай вобласці. У 1940 г. прызваны ў Чырвоную Армію. Закончыў трохмесячныя афіцэрскія курсы. У званні малодшага лейтэнанта служыў у Заходняй ваеннай акрузе. У чэрвені 1941 г. іх полк трапіў у акружэнне пад Ваўкавыскам. Нямногім, у тым ліку і Серафіму Емяльянавічу, удалося вырвацца з акружэння. Начамі ішлі на ўсход, да лініі фронта, днём хаваліся ў лесе. Зіма застала на Капыльшчыне, дзе наладзілі сувязь з партызанамі. Емяльянаў С. Е. і яшчэ два чырвонаармейцы сталі партызанамі атрада імя Чапаева.
Серафіма Емяльянавіча, як афіцэра, прызначылі камандзірам узвода, а затым — камандзірам роты. Емяльянаў са сваёй ротай 7 лістапада 1942 года ўдзельнічаў у Старыцкім баі. Быў цяжка паранены ў нагу. Пасля выздараўлення прадаўжаў ваяваць камандзірам роты ў складзе брыгады імя Чапаева.
Пасля вызвалення Беларусі Серафіма Емяльянавіча пакідаюць у Капыльскім раёне для аднаўлення адукацыі і накіроўваюць настаўнікам гісторыі ў Дарагавіцкую сямігодку, дзе ён і працаваў да выхаду на пенсію. Гэта быў цікавы чалавек і педагог. Праводзіў вялікую работу па патрыятычным выхаванні вучняў і моладзі.
Узнагароджаны ордэнамі Чырвонага Сцяга, Айчыннай вайны і многімі медалямі. Яго імя ўпамінаецца ў кнізе Івана Новікава «Руины стреляют в упор». У 1985 г. выехаў разам з жонкай у г. Смаленск да сына, які працаваў у той час першым сакратаром Смаленскага абкама партыі.
ЖУЧКО У. А.
Нарадзіўся ў 1925 г. у в. Лоцвіны Капыльскага раёна. Васемнаццацігадовым юнаком быў мабілізаваны на фронт у 1944 годзе. Удзельнічаў у баях з фашыстамі ў складзе 1310-га стралковага палка, быў куляметчыкам. У баях пад Нарвай Уладзімір Адамавіч быў цяжка паранены. Лячыўся ў шпіталі г. Масквы, затым у Навасібірску. Вярнуўся дамоў інвалідам. У 1945 г. працаваў бібліятэкарам у вёсцы Лоцвіны, у тым жа годзе паступіў у Нясвіжскае педагагічнае вучылішча, пасля паспяховага заканчэння якога прызначаны на працу настаўнікам Засцебскай пачатковай школы, затым — настаўнікам у Лоцвінскую пачатковую. Педагагічны стаж Уладзіміра Адамавіча склаў 45 гадоў, аднавяскоўцы і былыя вучні ўспамінаюць яго як чулага і спагадлівага чалавека. Уладзімір Адамавіч вёў вялікую прапагандысцкую і грамадскую работу. Узнагароджаны медалём «За адвагу».
КОРШУК А. М.
Нарадзіўся ў 1915 г. у в. Слабада-Кучынка Капыльскага раёна. Да вайны закончыў Песачанскую сярэднюю школу, затым аднагадовыя педагагічныя курсы ў г. Слуцку. Накіраваны працаваць настаўнікам пачатковых класаў у Лоеўскі раён.
У 1939 г. прызваны ў Чырвоную Армію, служыў у г. Куйбышаве, затым ва Ульянаўску. У 1940 годзе часць перавялі на Каўказ, дзе Аркадзь Міхайлавіч служыць вайсковым санітарам. Пачалася вайна, з цяжкімі кровапралітнымі баямі часць адступае. Вайсковаму санітару прыходзіцца нялёгка, параненыя патрабуюць дапамогі і ўвагі, медыкаментаў не хапае, многіх прыходзіцца выносіць на руках. Пад г. Харкавам байцы трапілі ў акружэнне, выходзілі групамі. Аркадзь Міхайлавіч з сябрам нарваліся на немцаў, узнікла небяспека растрэлу, але іх адпусцілі. У 1942 г. пайшоў у партызаны, змагаўся ў атрадзе імя Будзённага 2-га малдаўскага злучэння. Ваявалі партызаны мужна: устройвалі засады, мініравалі дарогі, рабілі налёты на варожыя гарнізоны. У 1944 г. партызанскі атрад злучыўся з дзеючай арміяй, Аркадзь Міхайлавіч прадаўжае ваяваць у штурмавой роце вайсковым санітарам. Закончыў вайну ў Румыніі. Узнагароджаны шматлікімі медалямі.
3 1946 г. па 1952 г. працуе настаўнікам пачатковай школы ў Засцеб’і, з 1953 па 1957 гг. — настаўнікам у пачатковай школе в. Ржаўка. У 1958 годзе — загадчык пачатковай школы ў вёсцы Язвіны. 3 1969 г. да выхаду на пенсію працаваў настаўнікам пачатковых класаў Цялядавіцкай СШ.
КАНОНЧЫК І. Я.
Нарадзіўся ў в. Вусава Капыльскага раёна ў 1915 г. Да вайны закончыў педвучылі-шча, працаваў настаўнікам пачатковых класаў ў в. Мажа, у 1940 г. прызваны ў рады Чырвонай Арміі. Іван Якаўлевіч закончыў афіцэрскія курсы ў Омску. У званні лейтэнанта пехацінец удзельнічаў у абароне Каўказа, вызваленчых баях за Украіну, Румынію. Закончыў вайну ў Чэхаславакіі ў званні капітана. Узнагароджаны ордэнамі Чырвонай Зоркі і Айчыннай вайны I ступені, медалём «За баявыя заслугі» і інш.
Пасля вайны працуе настаўнікам геаграфіі і працы Дарагавіцкай сямігадовай школы. З 1973 г. — выхавацель групы падоўжанага дня Лясноўскай СШ. Іван Якаўлевіч праводзіў вялікую работу па ваенна-патрыятычным выхаванні вучняў, дзяліўся сваімі ўспамінамі аб той вайне. Узначальваў школьнае лясніцтва. Пад яго кіраўніцтвам быў пасаджаны школьны сад. Іван Якаўлевіч праводзіў цікавую турыстычную работу ў школе.
Усіх, акрамя Аркадзя Міхайлавіча Коршука, ужо няма ў жывых. Але мы не маем права ў паўсядзённых клопатах, радасці падзей і горычы няўдач забываць тых, хто даў нам магчымасць жыць у квітнеючай Беларусі. Работа па пошуку звестак аб настаўніках-ветэранах дазволіла нам актывізаваць патрыятычную работу ў школе, глыбей пазнаёміцца з гістарычным мінулым нашага раёна, пашырыць свой светапогляд. Але самае галоўнае – пранікнуцца пачуццём адказнасці за захаванне міру на нашай планеце, каб не паўтарыліся жахі той, далёкай ужо, вайны.
Кацярына КАМЁНКА, Алена СЕМЯНОВІЧ,
члены гуртка «Спадчына» УА «Лясноўская ДАСШ»
Да 65-годдзя Вялікай Перамогі
НАСТАЎНІКІ АБАРАНЯЛИ АЙЧЫНУ
Вялікай Айчыннай вайне прысвечаны сотні тамоў навуковых даследаванняў, тысячы дакументальных матэрыялаў, мемуараў і ўспамінаў. Мы таксама вырашылі ўнесці свой уклад у раскрыццё гісторыі таго часу, расказаць аб патрыятызме, ваеннай славе, жыццёвым лёсе настаўнікаў - удзельнікаў вайны, якія працавалі ў школах, размешчаных на тэрыторыі сучаснага школьнага мікрараёна УА «Лясноўская ДАСШ».
Дадзены матэрыял, падрыхтаваны членамі гуртка «Спадчына» на чале з яго кіраўніком – настаўнікам гісторыі Уладзімірам Іванавічам Караленкам, - даніна павагі тым, хто не толькі абараняў Радзіму, але ў мірны час прысвяціў сябе вырашэнню спрадвечных пытанняў выхавання і адукацыі.
ЖАЛКОЎСКІ В. Ю.
Нарадзіўся ў 1925 г. у в. Лугавая (раней Свінка) Капыльскага раёна. Рана памерла маці. У 1937 г. бацька быў безпадстаўна рэпрэсіраваны і сасланы ў Сібір. Там ён і памер. Перад самай вайной Валянцін Юльянавіч паспяхова закончыў Песачанскую СШ. Ужо ў той час у юнака праявіліся арганізатарскія здольнасці.
Вайна застала Валянціна дома. У час акупацыі дапамагаў партызанам. 3 ліпеня 1944 г. па прызыве палявога ваенкамата стаў байцом Савецкай Арміі, служыў у 146-ым стралковым палку. Пры ўзяцці города Слоніма яго назначаюць другім нумарам пры стралковым кулямеце. Адбівалі бясконцыя атакі фашыстаў. Калі загінуў першы нумар, Валянцін Юльянавіч стаў кулямётчыкам. За баі пад Слонімам Жалкоўскі В. Ю. быў узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі. Пры фарсіраванні заліва Фрышганд давялося Валянціну Юльянавічу змагацца з фашысцкімі «смяротнікамі», за выкананне баявога задання пры фарсіраванні заліва Жалкоўскі ўзнагароджаны медалём «За адвагу», ордэнам Айчыннай вайны II ступені. Закончыў вайну ў Германіі. Дэмабілізаваўся ў 1947 г.
Пасля вайны, у 1949 г., закончыў Баранавіцкі настаўніцкі інстытут, затым Мінскі педагагічны інстытут, гістарычны факультэт. У 1949 -1951 гг. працаваў завучам Бальшавіцкай СШ, з 1951 г. — дырэктарам Цялядавіцкай СШ, а з 1973 г. па 1987 г. — дырэктарам Лясноўскай СШ. Свой багаты педагагічны і жыццёвы вопыт Валянцін Юльянавіч ахвотна перадаваў калегам, маладым настаўнікам, уносіў важкі ўклад у агульную справу народнай асветы. Праводзіў вялікую грамадскую работу, быў адным з лепшых прапагандыстаў раёна.
Заслугі Валянціна Юльянавіча высока ацэнены дзяржавай, ён удастоены ганаровага звання «Заслужаны настаўнік школ БССР», «Выдатнік народнай асветы». Імя Жалкоўскага Валянціна Юльянавіча занесена ў раенную кнігу «Памяць. Капыльскі раён».
ЯНУШКА І. П.
Нарадзіўся ў в. Лоцвіны ў 1923 г. У 1939 г. паступіў у Слуцкае педвучылішча, але закончыць вучобу не ўдалося, пачалася Вялікая Айчынная вайна. З ліпеня 1944 г. ваяваў у складзе 1316-га стралковага палка радавым мінамётнага ўзвода. Іван Пятровіч быў адзначаны шматлікімі дзяржаўнымі ўзнагародамі.
Пасля вайны (1945 - 1949 гг.) працаваў загадчыкам Лоцвін-скай пачатковай школы, з 1949 г. — настаўнікам фізікі Цялядавіцкай СШ. Адначасова вучыўся завочна ў Мінскім педагагічным інстытуце на фізіка-матэматычным факультэце. Сумяшчаў вучобу, працу, актыўную грамадскую работу. 3 1961 г. працаваў завучам Цялядавіцкай СШ, а ў 1973 г. назначаны дырэктарам Цялядавіцкай няпоўнай сярэдняй школы.
Іван Пятровіч Янушка ўнёс вялікі уклад у працэс выхавання і адукацыі маладога пакалення. Уладальнік значка «Выдатнік народнай асветы».
КОЎЗУСЬ І. Я.
Нарадзіўся ў в. Блеўчыцы Капыльскага раёна ў 1914 г. Вучыўся ў Магілёўскім педагагічным інстытуце на філалагічным факультэце. Вайна не дала магчымасці закончыць вучобу. 3 1942 г. Іван Якаўлевіч змагаецца з фашыстамі ў партызанскай брыгадзе імя Чапаева на пасадзе начальніка штаба атрада імя Панамарэнкі. Узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі і многімі медалямі.
Пасля вайны працуе інструктарам Капыльскага райкама партыі. У 1948 г. узначаліў калгас «Ільіч» у вёсцы Лоцвіны, з 1961 г. — настаўнік геаграфіі Цялядавіцкай СШ. Завочна закончыў Мінскі дзяржаўны педагагічны інстытут па спецыяльнасці геаграфія. Да выхаду на заслужаны адпачынак працаваў завучам па выхаваўчай рабоце і выкладаў геаграфію. У школе на высокі ўзровень паставіў работу па патрыятычным выхаванні моладзі. Пад яго кіраўніцтвам вучні сабралі багаты матэрыял па гісторыі Лаўскага бою. Часта праводзіліся сустрэчы са сваякамі і роднымі яго ўдзельнікаў.
КРЫКАЛА Г. П.
Нарадзіўся ў 1914 г. у в. Лавы Капыльскага раёна. Працаваў у калгасе імя Красіна. У 1939 г. прызваны ў Чырвоную Армію. Удзельнічаў ў вызваленні Заходняй Беларусі.
3 успамінаў Гаўрыіла Пятровіча: «17 верасня 1939 года мы атрымалі загад ноччу перайсці граніцу паміж вёскамі Язвіны і Белікі Капыльскага раёна. Польскія жаўнеры спачатку аказвалі моцнае супраціўленне, але потым склалі зброю і здаліся ў палон. Просты народ з радасцю сустракаў нас як вызваліцеляў». «Прыйшлося мне ўдзельнічаць і ў Фінскай вайне, ваяваць у 45-градусны мароз. Мы штурмавалі фінскія ўмацаванні, шмат нашых салдат палегла каля фінскіх дотаў. У раёне возера Сувонаярві я быў паранены ў нагу, лячыўся ў шпіталі. Пасля выздараўлення вярнуўся ў часць, а тут пачалася Вялікая Айчынная вайна, ізноў - фронт…”
Гаўрыіл Пятровіч прайшоў Вялікую Айчынную вайну ад пачатку да канца. Удзельнічаў у абароне Масквы, у вызваленні Смаленска, Усходняй Прусіі, у штурме Кёнігсберга, Берліна, а затым у ліквідацыі групоўкі немцаў у Чэхаславакіі, дзе і закончыў вайну.
Узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі, медалямі «За адвагу», «За баявыя заслугі» і іншымі. Быў дэмабілізаваны па стане здароўя ў званні старшага лейтэнанта. Больш за 25 гадоў працаваў настаўнікам пачатковай ваеннай падрыхтоўкі і фізкультуры. Шмат сіл і здароўя аддаў навучанню і патрыятычнаму выхаванню вучняў.
ГРАМЫКА С. І.
Нарадзіўся ў 1923 г. у в. Калюга Капыльскага раёна. Закончыў Цялядавіцкую школу. Пасля вызвалення Беларусі прызваны ў дзеючую армію. Ваяваў на 2-м Беларускім фронце. У канцы 1944 года быў цяжка паранены, лячыўся ў шпіталі горада Нахічэвань. Пасля лячэння камісаваны. Узнагароджаны медалямім «За адвагу», «За перамогу над Германіяй».
Пасля вайны паступіў і паспяхова закончыў Нясвіжскае педагагічнае вучылішча. Працаваў бібліятэкарам у Цялядавіцкай СШ, затым настаўнікам малявання і чарчэння. Сяргей Іосіфавіч быў таленавітым чалавекам, з пачуццём эстэтычнага густу, унёс вялікі ўклад у мастацкае афармленне школы. Карыстаўся павагай і за-служаным аўтарытэтам сярод насельніцтва і калег.
ПАЛЯШЧУК У. Р.
Нарадзіўся ў 1920 г. у в. Сухоўчыцы Капыльскага раёна. Закончыў сем класаў Быстрыцкай школы, затым Слуцкае педагагічнае вучылішча. Працаваў настаўнікам у Старобінскім раёне, а з 1939 года - у Блеўчыцкай сямігодцы.
У перыяд акупацыі з’яўляўся сувязным. У 1943 г. пайшоў у партызанскі атрад імя Пархоменкі брыгады імя Калініна. Уладзімір Раманавіч праявіў мужнасць і гераізм у аперацыі па падрыве дарогі Цімкавічы - Слуцк, па якой рухалася варожая тэхніка. У чэрвені 1944 года атрад злучыўся з часцямі рэгулярнай арміі. Уладзімір Раманавіч прадоўжыў баявы шлях у рэгулярных часцях Савецкай Арміі. Удзельнічаў у фарсіраванні ракі Нараў, за мужнасць і гераізм у баі па ўтрыманні плацдарма быў узнагароджаны медалём «За адвагу». У скла-дзе разведгрупы прымаў удзел у вызваленні з палону савецкага палкоўніка. З пастаўленай задачай справіліся паспяхова. За гэты подзвіг Уладзімір Раманавіч быў узнагароджаны медалём «За баявыя заслугі».
Пасля заканчэння вайны Паляшчук У. Р. працаваў настаўнікам пачатковых класаў у Зельвенскім раёне Гродзенскай вобласці. Затым сям’я пераехала на радзіму Уладзіміра Раманавіча. Доўгі час ён працаваў загадчыкам пачатковай школы спачатку ў в. Старая Гута, затым у в. Колы. Пасля закрыцця школы ў вёсцы Колы, пайшоў працаваць агароднікам у саўгас «Лясное».
КАРАЛЕНКА І. Ф.
Нарадзіўся ў 1915 годзе ў в. Мусічы Слуцкага раёна. У 1937 г. закончыў Слуцкае педагагічнае вучылішча, да вайны працаваў настаўнікам у в. Жавалкі. У 1940 г. прызваны ў рады Чырвонай Арміі. У Жавалках засталася жонка, якая працавала таксама настаўніцай, і маленькі сын. Іван Фаміч служыў у г. Пензе, закончыў школу маладых камандзіраў і быў накіраваны ў Заходнюю ваенную акругу. У пачатку вайны іх воінская часць з цяжкімі баямі адступала на ўсход. Пад Баранавічамі полк трапіў у акружэнне. Івану Фамічу з групай байцоў удалося вырвацца з акружэння і трапіць у партызанскі атрад імя Шчорса, камандаваў якім Шастапалаў М. А.
Іван Фаміч удзельнічаў у шматлікіх аперацыях партызанскай брыгады імя Чапаева, якая вясной 1943 г. была акружана і адціснута фашысцкімі карнікамі ў балоты пад Ганцавічамі. Народныя мсціўцы з баямі вырваліся з акружэння і вярнуліся ў Капыльскі раён. Тут Іван Фаміч даведаўся аб страшэннай трагедыі, што адбылася 5 лютага 1943 г. Фашысцкія карнікі спалілі Жавалкі разам з жыхарамі, у жудасным полымі загінула і жонка Івана Фаміча - Алена Уладзіміраўна разам з маленькім сынам Арэстам. Іх імёны, як і імёны спаленых зажыва жыхароў вёскі Жавалкі, высечаны на плітах помніка ахвярам фашызму і занесены ў кнігу «Памяць. Капыльскі раён».
У жніўні 1944 года Івана Фаміча назначаюць дырэктарам Вошкатаўскай школы, а ў 1945 г. — дырэктарам дзіцячага дома ў вёсцы Сінячова. У 1948 годзе ўжо новая сям’я пераязджае на працу ў в. Печураны, дзе Іван Фаміч назначаецца загадчыкам пачатковай школы. Узнагароджаны медалямі «За баявыя заслугі», «За адвагу», «Партызану Вялікай Айчыннай вайны».
ЕМЯЛЬЯНАЎ С. Е.
Нарадзіўся ў Смаленскай вобласці. Да вайны закончыў педагагічнае вучылішча, працаваў настаўнікам у сельскай школе Гродзенскай вобласці. У 1940 г. прызваны ў Чырвоную Армію. Закончыў трохмесячныя афіцэрскія курсы. У званні малодшага лейтэнанта служыў у Заходняй ваеннай акрузе. У чэрвені 1941 г. іх полк трапіў у акружэнне пад Ваўкавыскам. Нямногім, у тым ліку і Серафіму Емяльянавічу, удалося вырвацца з акружэння. Начамі ішлі на ўсход, да лініі фронта, днём хаваліся ў лесе. Зіма застала на Капыльшчыне, дзе наладзілі сувязь з партызанамі. Емяльянаў С. Е. і яшчэ два чырвонаармейцы сталі партызанамі атрада імя Чапаева.
Серафіма Емяльянавіча, як афіцэра, прызначылі камандзірам узвода, а затым — камандзірам роты. Емяльянаў са сваёй ротай 7 лістапада 1942 года ўдзельнічаў у Старыцкім баі. Быў цяжка паранены ў нагу. Пасля выздараўлення прадаўжаў ваяваць камандзірам роты ў складзе брыгады імя Чапаева.
Пасля вызвалення Беларусі Серафіма Емяльянавіча пакідаюць у Капыльскім раёне для аднаўлення адукацыі і накіроўваюць настаўнікам гісторыі ў Дарагавіцкую сямігодку, дзе ён і працаваў да выхаду на пенсію. Гэта быў цікавы чалавек і педагог. Праводзіў вялікую работу па патрыятычным выхаванні вучняў і моладзі.
Узнагароджаны ордэнамі Чырвонага Сцяга, Айчыннай вайны і многімі медалямі. Яго імя ўпамінаецца ў кнізе Івана Новікава «Руины стреляют в упор». У 1985 г. выехаў разам з жонкай у г. Смаленск да сына, які працаваў у той час першым сакратаром Смаленскага абкама партыі.
ЖУЧКО У. А.
Нарадзіўся ў 1925 г. у в. Лоцвіны Капыльскага раёна. Васемнаццацігадовым юнаком быў мабілізаваны на фронт у 1944 годзе. Удзельнічаў у баях з фашыстамі ў складзе 1310-га стралковага палка, быў куляметчыкам. У баях пад Нарвай Уладзімір Адамавіч быў цяжка паранены. Лячыўся ў шпіталі г. Масквы, затым у Навасібірску. Вярнуўся дамоў інвалідам. У 1945 г. працаваў бібліятэкарам у вёсцы Лоцвіны, у тым жа годзе паступіў у Нясвіжскае педагагічнае вучылішча, пасля паспяховага заканчэння якога прызначаны на працу настаўнікам Засцебскай пачатковай школы, затым — настаўнікам у Лоцвінскую пачатковую. Педагагічны стаж Уладзіміра Адамавіча склаў 45 гадоў, аднавяскоўцы і былыя вучні ўспамінаюць яго як чулага і спагадлівага чалавека. Уладзімір Адамавіч вёў вялікую прапагандысцкую і грамадскую работу. Узнагароджаны медалём «За адвагу».
КОРШУК А. М.
Нарадзіўся ў 1915 г. у в. Слабада-Кучынка Капыльскага раёна. Да вайны закончыў Песачанскую сярэднюю школу, затым аднагадовыя педагагічныя курсы ў г. Слуцку. Накіраваны працаваць настаўнікам пачатковых класаў у Лоеўскі раён.
У 1939 г. прызваны ў Чырвоную Армію, служыў у г. Куйбышаве, затым ва Ульянаўску. У 1940 годзе часць перавялі на Каўказ, дзе Аркадзь Міхайлавіч служыць вайсковым санітарам. Пачалася вайна, з цяжкімі кровапралітнымі баямі часць адступае. Вайсковаму санітару прыходзіцца нялёгка, параненыя патрабуюць дапамогі і ўвагі, медыкаментаў не хапае, многіх прыходзіцца выносіць на руках. Пад г. Харкавам байцы трапілі ў акружэнне, выходзілі групамі. Аркадзь Міхайлавіч з сябрам нарваліся на немцаў, узнікла небяспека растрэлу, але іх адпусцілі. У 1942 г. пайшоў у партызаны, змагаўся ў атрадзе імя Будзённага 2-га малдаўскага злучэння. Ваявалі партызаны мужна: устройвалі засады, мініравалі дарогі, рабілі налёты на варожыя гарнізоны. У 1944 г. партызанскі атрад злучыўся з дзеючай арміяй, Аркадзь Міхайлавіч прадаўжае ваяваць у штурмавой роце вайсковым санітарам. Закончыў вайну ў Румыніі. Узнагароджаны шматлікімі медалямі.
3 1946 г. па 1952 г. працуе настаўнікам пачатковай школы ў Засцеб’і, з 1953 па 1957 гг. — настаўнікам у пачатковай школе в. Ржаўка. У 1958 годзе — загадчык пачатковай школы ў вёсцы Язвіны. 3 1969 г. да выхаду на пенсію працаваў настаўнікам пачатковых класаў Цялядавіцкай СШ.
КАНОНЧЫК І. Я.
Нарадзіўся ў в. Вусава Капыльскага раёна ў 1915 г. Да вайны закончыў педвучылі-шча, працаваў настаўнікам пачатковых класаў ў в. Мажа, у 1940 г. прызваны ў рады Чырвонай Арміі. Іван Якаўлевіч закончыў афіцэрскія курсы ў Омску. У званні лейтэнанта пехацінец удзельнічаў у абароне Каўказа, вызваленчых баях за Украіну, Румынію. Закончыў вайну ў Чэхаславакіі ў званні капітана. Узнагароджаны ордэнамі Чырвонай Зоркі і Айчыннай вайны I ступені, медалём «За баявыя заслугі» і інш.
Пасля вайны працуе настаўнікам геаграфіі і працы Дарагавіцкай сямігадовай школы. З 1973 г. — выхавацель групы падоўжанага дня Лясноўскай СШ. Іван Якаўлевіч праводзіў вялікую работу па ваенна-патрыятычным выхаванні вучняў, дзяліўся сваімі ўспамінамі аб той вайне. Узначальваў школьнае лясніцтва. Пад яго кіраўніцтвам быў пасаджаны школьны сад. Іван Якаўлевіч праводзіў цікавую турыстычную работу ў школе.
Усіх, акрамя Аркадзя Міхайлавіча Коршука, ужо няма ў жывых. Але мы не маем права ў паўсядзённых клопатах, радасці падзей і горычы няўдач забываць тых, хто даў нам магчымасць жыць у квітнеючай Беларусі. Работа па пошуку звестак аб настаўніках-ветэранах дазволіла нам актывізаваць патрыятычную работу ў школе, глыбей пазнаёміцца з гістарычным мінулым нашага раёна, пашырыць свой светапогляд. Але самае галоўнае – пранікнуцца пачуццём адказнасці за захаванне міру на нашай планеце, каб не паўтарыліся жахі той, далёкай ужо, вайны.
Кацярына КАМЁНКА, Алена СЕМЯНОВІЧ,
члены гуртка «Спадчына» УА «Лясноўская ДАСШ»
Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны Аляксандр Архіпавіч Татарынчык нарадзіўся ў 1926 годзе. Яму было 15 гадоў, калі пачалася вайна. Хлопец паспеў закончыць 7 класаў Капыльскай сярэдняй школы №1.
Аляксандр Архіпавіч успамінае, як у чэрвеньскі цёплы дзень 1943 года ён пагнаў пасвіць кароў на выган і нечакана за спіной пачуў: “Прызнавайся! Ты — партызан!” У юнага разведчыка пахаладзела сэрца, калі ўбачыў немца са зброяй у руках. У Сашы быў канверт, які неабходна было перадаць партызанам. У гэты час бацька Архіп Рыгоравіч быў у партызанскім атрадзе. Немец гнаў басаногага хлопца перад сабою, б’ючы яго па нагах. Саша ведаў, што ўсіх, хто быў звязаны з партызанамі, бязлітасна вешалі ці расстрэльвалі: фашысты люта абыходзіліся з тымі, хто не прымаў “новы парадак”. Пасля арышту Сашу адвезлі ў Слуцкую турму, дзе вадзілі на допыты, але хлопец нікога не выдаў, таму ў кастрычніку яго адправілі ў лагер для ваеннапалонных, што размяшчаўся ў в. Люсіна Ганцавіцкага раёна. Аднойчы пад покрывам ночы Саша з таварышамі ўцёк з турмы. Цэлыя суткі блукалі па лесе, потым сустрэлі лесніка, які прывёў іх у партызанскі атрад імя Катоўскага, у 18-ю брыгаду імя Фрунзе. Аляксандр прымаў удзел у “рэйкавай вайне”.
Будучы ў партызанах, хлопец стаў камсамольцам, потым камуністам. Пасля вызвалення Беларусі ваяваў у складзе 680-га стралковага палка 169-й гвардзейскай стралковай дывізіі. Быў двойчы паранены. Калі чытаў пісьмо з дому, яго хваляю адкінула ў траншэю і засыпала зямлёй. Таварышы адкапалі і аказалі дапамогу. Усё гэта адбывалася пасля фарсіравання ракі Нараў у Польшчы, дзе Аляксандр Архіпавіч атрымаў сваю першую ўзнагароду – ордэн Айчыннай вайны І ступені. Потым былі іншыя баявыя і юбілейныя медалі.
Дзень Перамогі сустрэў у шпіталі на станцыі Шаткі Горкаўскай вобласці. Дэмабілізаваўся ў 1946 годзе.
Аляксандр Архіпавіч часта ўспамінае сваіх бацькоў, якімі ганарыцца. Лізавета Еўстаф’еўна, Архіп Рыгоравіч выхавалі чатырох дзяцей. У час суровых выпрабаванняў бацька абараняў Радзіму ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў на ІІІ Беларускім фронце. Старэйшы брат Сашы – Аляксей – вывучыўся на лётчыка і загінуў у 1943 г. Малодшы Мікалай стаў доктарам, сястра Ніна – прадаўцом.
Пасля вайны Аляксандр Архіпавіч закончыў Пінскі меліярацыйны тэхнікум. Працаваў дырэктарам цагельнага завода ў вёсцы Андросаўшчына. Добры прыклад паказваў, працуючы ў Капыльскім райпрамкамбінаце і ў ПМК-11. З жонкай Вольгай Дзмітрыеўнай, вернай сяброўкай, пражыў 36 гадоў. Калі захварэла, муж на працягу 6 гадоў аказваў ёй дапамогу. Сёння яму 83 гады, ён інвалід ІІ групы. Работнік сацыяльнай службы Надзея Эдуардаўна Шатроўская дапамагае яму пераадольваць жыццёвыя цяжкасці. Часта наведваюць ветэрана дзеці.
Аляксандр Архіпавіч — паважаны ў Капылі чалавек, часта выступае перад моладдзю, успамінае, як удалося яму перажыць пекла вайны. Вось такі ён – Аляксандр Архіпавіч – чалавек з высакароднай душой, чыстым сумленнем, залатымі рукамі. Шчыра зычу Вам, Аляксандр Архіпавіч, і ўсім ветэранам здароўя, шчасця, мірнага неба. Вялікі дзякуй Вам за Перамогу. Не старэйце душой, вучыце маладое пакаленне быць дастойнымі грамадзянамі нашай любімай Беларусі.
Валянціна КІСЯЛЁВА,
г. Капыль
НА ЗДЫМКУ: кветкі ветэранам. На першым плане Аляксандр Архіпавіч Татарынчык.
Фота Сяргея ЛАЗОЎСКАГА
Пачатак лета 1941 г. — цёплы, яснавокі і, галоўнае, мірны. І раптам – вайна! Усе мужчыны прызыўнога ўзросту накіраваліся на зборны пункт для адпраўкі на фронт. Пасля развітання з імі вёска прыціхла. Ахутаная тужлівасцю, з вялікім жахам углядалася ў неба, дзе на ўсход адзін за другім ляцелі самалёты з чорнымі крыжамі. Хутка на вуліцы з’явіліся першыя фашысты, якія накіроўваліся ў г. Капыль. Людзі замерлі ад страху, забіліся ў цёмныя куткі хат. А лясамі ды палеткамі, групамі і па адным, стомленыя і галодныя, выбіраліся з акружэння чырвонаармейцы.
Я памятаю, як позна вечарам у акно нашай хаты ціха пастукалі. Бацька адчыніў сені, і ў хату зайшлі тры афіцэры ў чырвонаармейскай форме. Убачыўшы мужа маёй старэйшай сястры, які пасля разгрому часці і палону дабраўся дадому, сталі распытваць: дзе і як усё адбылося, хто яшчэ вярнуўся ў вёску, а затым сказалі: “Настаў час ваяваць за Радзіму ў тыле ворага”.
На Капыльшчыне сталі стварацца партызанскія атрады. У іх, апрача вяскоўцаў, залічвалі і байцоў Чырвонай Арміі, якім удавалася ўцячы з нямецкага палону.
1943 год быў самы цяжкі і жахлівы. Разгарнулася шырокамаштабная вярбоўка моладзі на працу ў Германію. Аднак добраахвотнікаў, якія б паехалі працаваць на фашыстаў, не знаходзілася. Паліцыя і карныя атрады знянацку акружалі вёску, хапалі моладзь і падлеткаў і пад канвоем адпраўлялі ў перасыльныя пункты. Паміж партызанамі і фашыстамі пачасціліся баі. Пачалася страшная расправа над мірнымі жыхарамі. Суседняя вёска Вялікія Прусы была спалена разам з людзьмі. Жыхары Какорыч па чарзе ноччу і днём сачылі за набліжэннем ворага з боку Капыля і па трывозе падымалі людзей. Аднойчы, на досвітку, яшчэ здалёк пачуўся рокат машын. Людзі, хто як мог, праз поле пабеглі да лесу. А ў гэты час аднавяскоўцы з начной пашы вялі дадому коней. Сярод іх была і я. Раптам застракатаў кулямёт, і вакол нас засвісталі кулі, уздыбляючы зямлю. Хтосьці моцна тузануў мяне за вопратку і крыкнуў: “Падай!”. Гэта быў Жэня, мой сусед–аднакласнік. Моцна прыціснуўшыся да зямлі, разам з іншымі я папаўзла да лесу, а кулямёт усё стракатаў і стракатаў. Праз нейкі час стала ціха, у далечыні падняўся чорны слуп дыму. Гэта гарэла вёска, беглі да лесу і крычалі людзі. Ім насустрач кінуліся і мы. А сярод лугавых кветак ляжаў мёртвы Жэня. Раскрытыя вочы глядзелі ў неба, а ў руцэ калыхалася ад ветру пасма зялёнай травы…
Фашысты лютавалі: расстрэльвалі, вешалі, да смерці катавалі пры нязначным падазрэнні на сувязь з партызанамі, якія ўзрывалі чыгунку, пераразалі правады сувязі, ладзілі засады.
Людзі даведваліся пра паспяховыя аперацыі партызан супраць акупантаў і рашучае наступленне Чырвонай Арміі. Усе спадзяваліся на перамогу. Чырвоная Армія з баямі прайшла Польшчу, Чэхаславакію, Венгрыю і іншыя краіны Еўропы, вызваляючы народы ад насілля, смерці і рабства.
І вось май 1945 года. Да Масквы немцы дайшлі за тры месяцы, а да Берліна нашы салдаты чатыры гады ішлі, паўзлі, здабываючы перамогу.
Надышоў 65-ы пераможны май. У гонар Перамогі распускаюцца і цвітуць кветкі, складаюцца новыя песні. А сэрца шануе памяць аб тых, хто цаной свайго жыцця набліжаў гэты май.
Леаніда КУЛЬБІЦКАЯ,
в. Урведзь, Клецкі раён
Солнечный теплый день. В воздухе чувствуется сладковатый запах весны: цветут деревья, распускаются навстречу весеннему теплу в палисадниках цветы. Сама природа надевает праздничный наряд, чтобы в День Победы радовать людей красотой и яркостью. Молодое поколение, которое не испытало ужасов войны, не представляет, что может быть по-иному, и только ветераны, бывшие воины-фронтовики, участники и свидетели войны, с волнением в голосе, со слезами на глазах рассказывают, какой ценой поплатился наш народ за мир.
С Николаем Андреевичем Бобровским мы встретились накануне его 85-летия. Устав немного, он присел отдохнуть на лавочке возле своего дома, где его и запечатлел фотообъектив (снимок). Годы дают о себе знать, уходят жизненные силы. Но память по-прежнему крепко держит военные события, имена однополчан, названия городов, поселков, дорог, по которым прошел ветеран, добывая желанную победу.
Родом Николай Андреевич из-под Одессы, сейчас это Николаевский район. Отец рано ушел из жизни, и мама четверых детей воспитывала одна. На правах старшего помощника был Николай. В школе учился на отлично, но после 7-го класса учебу пришлось оставить: платить за обучение было нечем. В 1940 году пошел работать в МТС учеником нормировщика, а когда началась война, рвался на фронт, но территория сразу была оккупирована немцами.
— Мы слышали, как линкор «Парижская коммуна» стрелял по фашистам. Три месяца шли бои за Одессу. В марте 1944 года, когда освободили нашу территорию, меня призвал военкомат в пехоту, в 398-й стрелковый полк, — вспоминал Николай Андреевич. – Там мы и обучались, и воевали. Через 8 дней я уже участвовал в форсировании Днестра. Страшновато было. Немцы закрепились на противоположном высоком берегу, и в том было их преимущество. Но мы все же подобрали момент: ночью два полка нашей дивизии высадились на берег и в тишине (кашлянуть нельзя было) обошли высотку, застали врага врасплох в д. Варница и отогнали метров на 100 в поле. В 1994 году мне довелось проезжать мимо той деревни, узнать ее было трудно. Я был хорошим стрелком. Пулемет Дехтерева не подводил, хорошая машина. Потом немцы начали сопротивление. Возле железной дороги Кишинев—Одесса мы заняли оборону. Я получил пулемет «Максим». Грех, конечно, хвастать, что людей убивал, но на войне – кто кого, тем более, что перед тобой враг. Досталось фашистам от меня, не скрою. В той местности сплошные виноградники, кусты. За мной охотился снайпер и все же выследил. Я с вечера расстрелял патроны, но в воронке были в запасе 2 ленты. Чтобы их достать, нырнул в яму и чуть приподнялся. Тут-то и почувствовал сильный удар в спину. Полежал 2 минуты, думаю — все. Потом пришла мысль: раз думаю, значит живой, только не вижу. А это кровью и землей залепило глаза. Пуля попала под левую лопатку, вышла и задела лицо. Считаю, что в рубашке родился. В таком состоянии (снайпер скрылся, решив, что уложил меня) я прополз 50 метров к своим. Там меня перевязали и направили в полковую санчасть. С горячки ничего не болело. Когда добрался до места (а это был огромный винный погреб, 32 ступеньки я насчитал, спускаясь в него), стали обрабатывать раны, немного помучился. Встретил знакомого солдата, он принес мне жареной картошки, еще тепленькой. А я рта не мог открыть, так по кусочку и смаковал. На всю жизнь запомнил я эту картошку. Дальше предстояли обратная переправа через Днестр, бомбежки, санпоезд на Днепродзержинск и конечная точка – г. Грозный, где я пролежал в госпиталях до декабря 1944 года. Руку мне спасли. После ранения зачислен в 5 запасную бригаду 9 кавалерийского полка, в эскадрон связи телефонистом-кабельщиком. В марте 45-го пошли на Берлин. У меня была своя лошадь. Очень жалел животных. Когда они погибали, жутко было. Сам, бывало, голодаешь, а ей хоть кусочек хлеба несешь.
26 апреля поступил приказ выйти на берег Эльбы, обойти Берлин с севера, вступить в бой. Победу я встретил в г. Валендорфе. После ночного караула лег спать, услышал стрельбу и подумал сквозь сон, что немцы напали. А это наши солдаты радовались победе. Вот где было счастье!
После Потсдамской конференции нас направили в Прибалтийский военный округ. Дошли своим ходом и расположились на территории, где стояли ранее войска Паульса. Проходил я дальнейшую службу в Калининградском особом военном округе, состоял старшим писарем в штабе дивизии.
Свою дорогую половинку, о которой так преданно заботится Николай Андреевич и теперь, он встретил в г. Советске. Любовь Александровна подарила ему сына и дочь. Все мирное время ветеран чувствовал себя военным человеком. Окончил мореходку, бороздил на рыболовном траулере моря и океаны, преподавал в школе судовых механиков. Получил и высшее техническое образование.
На Копыльщину переехал по совету знакомых в 1983 году. Купил в городе дом, устроился работать на завод резино-технических изделий мастером по ремонту технологического оборудования. Старые раны не давали покоя и, получив группу инвалидности, Николай Андреевич ушел на заслуженный отдых.
Боевые заслуги моего героя отмечены многими наградами, главными из которых он считает медали «За отвагу», «За Победу над Германией», орден Великой Отечественной войны II степени.
Вот такая жизнь. Есть что вспомнить самому Николаю Андреевичу, есть кому помнить о нем. Одно желание у ветерана, чтобы молодежь знала про войну только с чужих воспоминаний.
Любовь ПЕТРОВА
Фото автора
16 апреля в г. Столбцы состоялся XIII конкурс молодых исполнителей на духовых и ударных инструментах памяти заслуженного работника культуры Республики Беларусь И. С. Янковского. Более 120 участников разных возрастных категорий из 45 школ республики приняли в нем участие. Авторитетному жюри, в состав которого входили представители Белорусской государственной академии музыки, Белорусского государственного университета культуры и искусств, Минского, Молодечненского, Баранович-ского музыкальных училищ, во главе с народным артистом Республики Беларусь М. И. Берсаном пришлось немало поразмышлять над тем, кто же из всех участников достоин высочайших наград.
И вот... за получением Диплома II степени и ценным подарком поднимается ученица 1 класса Копыльской детской школы искусств Мария Букато, участница младшей возрастной группы в номинации «флейта». Большой талант и огромное трудолюбие по достоинству оценило столь профессиональное жюри.
Путь музыканта прекрасен, но всегда сложен. Успех ученицы это еще и огромный труд преподавателей, концертмейстера. Машенька, успехов тебе и новых побед!
Валентина ЛЯШКО,
преподаватель по классу фортепиано Копыльской ДШИ
Фото Сергея ЛАЗОВСКОГО
О развитии услуг электросвязи рассказывает начальник Копыльского РУЭС С. И. Кнышевич.
— 2009 год был очень тяжелым, но благодаря упорному труду коллектива, работе с полной отдачей, наше предприятие не только выстояло в условиях кризиса, но вошло в 2010 год с достойными результатами и смогло сохранить их в течение первого квартала.
В сравнении с предыдущими годами объемы физических подключений на наши услуги, как телефонной связи, так и передачи данных, выросли в разы. Сегодня установлено более 13,7 тыс. основных телефонных номеров, в том числе более 11,9 тыс. – у населения. За 2009 год установлено свыше 920 телефонных аппаратов, в том числе более 120 на городских телефонных сетях, 800 – на сельских. В течение 1 квартала 2010 года – 320 (на городских сетях - более 30, на сельских – 280).
В 2010 году очередь на установку телефона планируем ликвидировать. С этой целью мы активно строим и расширяем телефонные станции, внедряем современную технологию беспроводного доступа. Плотность телефонов по району на 1 апреля 2010 года составила 38,9 аппарата на 100 человек (на начало 2009 г. этот показатель составлял 34,8 аппарата на 100 человек).
Также на территории района активно развиваются услуги передачи данных, внедряются современные технологии.
По-прежнему растет популярность высокоскоростного доступа в Интернет по технологии ADSL. Мы активно строим узлы передачи данных в сельской местности – их доля в общем количестве уже сегодня составляет более 30%. Это н.п.Старица, Потейки, Быстрица, Мажа, Тимковичи. Помимо услуг доступа в сеть Интернет данное оборудование также позволяет нашим абонентам воспользоваться услугой интерактивного телевидения, которое известно пользователям под торговой маркой «ZALA».
Услуга интерактивного телевидения за недолгий срок своего существования (с сентября 2008 года) завоевала большую популярность. Сегодня ею пользуются более 600 абонентов Копыльского района, и спрос увеличивается с каждым днем: за 1 квартал подключено более 100 клиентов. По-прежнему значительное количество абонентов телефонной сети пользуются беспарольным доступом – более 500. Для удобства клиентов – для возможности пользования Интернетом без привязки к фиксированному рабочему месту — в районе организована точка беспроводного доступа в сеть Интернет wi-fi на Сервисном центре Копыльского РУЭС.
В ближайшей перспективе планируется строительство базовых станций WiMAX в г.Копыле и аг. Тимковичи.
Помимо расширения перечня предоставляемых услуг постоянно совершенствуются и принципы работы с клиентами. Оптимизируется работа служб продаж, идет постоянное обучение сотрудников, упрощается и делается максимально комфортным для клиента процесс предоставления услуг.
Сегодня на Копыльском РУЭС работает 81 человек. Постоянно проводятся конкурсы на определение лучшего в профессии (кабельщик-спайщик, оператор связи, водитель и т. д.), смотры-конкурсы художественной самодеятельности, которые открывают настоящие таланты, спортивные соревнования. Копыльский РУЭС относится с вниманием к своим ветеранам и пенсионерам – проводятся ежегодные встречи, поздравления с памятными датами.
В наш профессиональный праздник – 7 мая – я сердечно поздравляю всех сотрудников и коллег, благодарю за работу, за смелость идей, за профессионализм и мастерство. А также хочу поздравить всех ветеранов нашей отрасли со светлым Днем Победы. Желаю всем крепкого здоровья, оптимизма, энергии, мира и гармонии в профессиональной деятельности и в личной жизни.
НА СНИМКЕ: Работники Копыльского РУЭС Светлана Ярошевич, Наталья Кашуба, Николай Мелешко, Александр Сыман, Александр Прохореня, Александр Малевич. Фото Сергея ЛАЗОВСКОГО
У кожны нумар раённай газеты “Слава працы” ўкладваюцца сілы не толькі журналістаў, паліграфістаў, але і работнікаў раённага вузла паштовай сувязі. У сартавальным цэху выданне фальцуецца, пасля на спецыяльным транспарце развозіцца па аддзяленнях сувязі. З дапамогай паштальёнаў раёнка своечасова знаходзіць свайго адрасата не толькі ў горадзе, але і ў самай аддаленай вёсачцы раёна.
Сувязісты з’яўляюцца яшчэ і своеасаблівымі прапагандыстамі газеты. Наведваючыся ў кожны населены пункт, яны арганізоўваюць падпіску, раяць звярнуць увагу на “Слава працы”. Калі жывеш і працуеш на Капыльшчыне, варта ўсё ведаць пра яе – так лічаць паштавікі.
Любая падпісная кампанія – гэта гарачая пара для кожнага аддзялення. Сярод мноства пастаўленых задач раёнцы адводзіцца пачэснае месца. Так, паспяхова правялі яе падпіску на ІІ квартал гэтага года аддзяленні сувязі “Бучаціна”, “Жыліхава”, “Лясное”, “Камсамольская”, “Чырвоная Дубрава”, “Доктаравічы”, “Пясочнае”, “Пацейкі”, “Старыца”, “Садавічы”, “Семежава”, “Сл.-Кучынка”, “Смалічы”, “Камень”.
У аддзяленні паштовай сувязі “Душава” пры запланаваных 97 экзэмплярах зроблена падпіска на 113. У АС “Дусаеўшчына” таксама справіліся з даведзеным заданнем. Спецыялісты, рабочыя, прадстаўнікі сацыяльнай службы, пенсіянеры – усяго 136 адрасатаў – пажадалі, каб у другім квартале да іх прыходзіла газета, поўная інфармацыі аб жыцці рэгіёна. Зразумела, у гэтым таксама заслуга начальніка аддзялення Алены Уладзіміраўны Савіцкай і паштальёнаў Антаніны Мікалаеўны Бурак і Марыны Святаславаўны Тароцькі (на здымку), якія абслугоўваюць, адпаведна, Дусаеўшчыну і Падгорцы, Стары Капыль і Нізкавічы.
Вялікі дзякуй нашым памочнікам. А пажаданне адно на ўсіх: няхай будзе моцным ваша здароўе!
Марыя ШЭІНА. Фота аўтара
Згодна з рашэннем райвыканкама, на тэрыторыі раёна на працягу красавіка-верасня 2010 года адбудзецца прызыў грамадзян на тэрміновую вайсковую службу, службу ў рэзерве. Арганізаваны прызыўны пункт па адрасе: г. Капыль, вул. М. Горкага, 54, Капыльскі райваенкамат, а таксама створана прызыўная камісія. Грамадзянам, якія не атрымалі персанальнай павесткі аб яўцы на мерапрыемствы прызыву, неабходна з’явіцца ў райваенкамат з 7 па 11 чэрвеня, пры сабе мець дакументы, што пацвярджаюць асобу.
Некалькі дзён аддзяляюць нас ад надзвычай дарагой і хвалюючай падзеі – 65-й гадавіны з Дня Перамогі над нямецка-фашысцкімі захопнікамі. Кожны трэці з загінуўшых капылян і тыя нямногія франтавікі і партызаны, хто вярнуўся дамоў, набліжалі Дзень Перамогі. Сярод абаронцаў Айчыны, каму пашчасціла вярнуцца з гэтай жудаснай вайны, былі мае настаўнікі пасляваеннай капыльскай сярэдняй беларускай школы. Гэты артыкул прысвячаю ім.
1 верасня 1948 года мяне, 7-гадовую дзяўчынку, прывяла мама ў драўляны дом №21 па вуліцы Карла Маркса (цяпер Жылуновіча), які быў маёй першай школай. Гэта быў як бы філіял “вялікай” школы, як мы, дзеці, яе называлі. Ён знаходзіўся ў цэнтры Капыля, дзе цяпер працуе раённы метадычны кабінет настаўнікаў.
На дворыку каля школкі было шмат дзетвары – маіх аднагодкаў і намнога старэйшых за нас. Усе гаманілі, хваляваліся. Гоман спыніўся, калі з будынка выйшла настаўніца – маладая прыгожая жанчына. Прывіталася гучна і запрасіла ўсіх у клас. Звалі настаўніцу Алена Антонаўна Карнейчык. У класе стаялі доўгія, пафарбаваныя ў чорны колер парты. Мы селі за парты і ўважліва слухалі. Алена Антонаўна запісвала нас у 1 “А” і 1 “Б” класы. Паведаміла, каго яна назаве, пойдуць разам з ёю ў 1 “А”, які знаходзіўся за дашчатаю перагародкай, астатнія застануцца на месцы. Гэта будзе 1 “Б”, іх будзе вучыць Аляксандра Рыгораўна Маліноўская. Я засталася з Аляксандрай Рыгораўнай, вельмі маладой і прыгожай, маёй першай настаўніцай. Праўда, праз год яна змяніла месца жыхарства, выйшла замуж, але памяць пра яе жывая, бо вельмі любіла яна нас, радавалася кожнаму нашаму поспеху. Працаваць з намі ёй было нялёгка. Сярод нас, сямігодак, было шмат “пераросткаў” (так называлі дзяцей, якія ў вайну не змаглі наведваць школу). Аляксандра Рыгораўна клапацілася, каб мы былі дружнымі, шчырымі адзін да аднаго. Не хапала падруч-нікаў, даставаўся адзін на дзесяць вучняў. “Русанкаўцы” бралі на дзве гадзіны “Роднае слова”, перадавалі нам — “варашылаўцам”. А задачнікамі першымі карысталіся мы і ў тэрмін перадавалі на “Русанкі”. Пісалі алоўкамі на чым папала, бо сшыткаў не было. А калі мама купляла іх у каго-небудзь ці выменьвала на харчы (яйкі, сала), была вялікая радасць. Аляксандра Рыгораўна падбадзёрвала нас, гаварыла, як добра цяпер без вайны. Пазней мы даведаліся, што Аляксандра Рыгораўна, як і Алена Антонаўна Карнейчык былі ў партызанскім атрадзе сувязнымі. Цяжкія выпрабаванні выпалі на іх долю. Блуканне па лясах і балотах, часта без ежы і цёплай вопраткі, але з вялікім пачуццём адказнасці за справу, якую ім давяралі камандзіры.
У 2-м класе вучыла нас Лагвіненка Алена Іосіфаўна, былая сувязная партызанскага атрада імя Шчорса брыгады №27 імя Чапаева. Сваіх дзяцей у яе не было. Алена Іосіфаўна пра нас, дзяцей вайны, клапацілася, як пра сваіх родных. Мы прадаўжалі вучыцца ў тым самым доме №21 на вуліцы Карла Маркса, але ўжо за драўлянай перагародкай. Клас быў многа меншы, ды за партамі сядзелі па двое. Зімой было вельмі холадна, адна грубка не паспявала абагрэць два класы. Алена Іосіфаўна сагравала нашы замерзлыя рукі сваім цёплым пяшчотным дыханнем, усіх нас на перапынку прыціскала да сябе. Правярала, як былі апрануты і абуты. Які цудоўны быў у яе почырк! І яна вельмі клапацілася, каб мы пісалі прыгожа, і радавалася, калі хто пісаў не толькі граматна, але і прыгожа. Часцяком прычынай кляксаў у сшытках былі нашы шкляныя чарнільніцы, якія мы насілі з дому ў торбачках накшталт партфеляў. Праўда, праз год за выдатную вучобу бабуля купіла мне сапраўдны партфель, і чарнільніца прывязвалася звонку да партфеля ў мяшочку накшталт “табакеркі”. Цяпер наш 3 “Б” вучыўся ўжо ў “вялікай” школе, але ў другую змену. Пісалі мы драўлянымі ручкамі з мудрагелістым пяром. Гэтыя пёры дапамагалі выконваць патрэбныя націскі. Літары атрымліваліся круглыя, прыгожыя. Настаўніца радавалася. А якая шчаслівая яна была, калі пераводныя экзамены ўвесь 4 “Б” здаў паспяхова! Такая вось мудрая, добрая, патрабавальная была наша Алена Іосіфаўна Лагвіненка.
1952 год. У нас ужо многа настаўнікаў. Хваляваліся, безумоўна. Асабліва, калі даведа-ліся, што геаграфію будзе выкладаць сам дырэктар – Аляксандр Пятровіч Дземідовіч. Але хутка зразумелі, што нам вельмі пашанцавала. Мы не толькі добра арыентаваліся на карце. Дзякуючы настаўніку-франтавіку, мы добра зразумелі, чаму нашы бацькі аддалі сваё жыццё за нашу краіну. Даведаўшыся, што ў большасці з нас бацькі загінулі на вайне, дырэктар не прамінаў пацікавіцца ў кожнага, як мы жывём, дзе працуе матуля, ці дапамагаем мы ёй, ці любім вучыцца, ці ўсё атрымліваецца. Нам было вельмі добра ад клопату. Думалася, вось такім быў бы мой тата, якога я нават не памятаю, бо было мне толькі 3 месяцы, як пачалася вайна. З новых прадметаў, якія выкладаліся ў пятым класе, была нямецкая мова. “Чаму нямецкая?” – пыталіся мы адзін у аднаго. – Гэта ж мова ворагаў нашых!” Гэтае пытанне больш не ўзнікала, калі на ўрок прыйшла маладая, з блакітнымі прыгожымі вачыма і локаністай прычоскай Вольга Захараўна Маркоўнік. Яна адразу растлумачыла, чаму трэба ведаць нямецкую мову. Многія савецкія разведчыкі, дзякуючы валоданню гэтай мовай, прыбліжалі перамогу над ворагам у гады вайны. Па-другое, гэта мова не толькі фашыстаў. Па-нямецку размаўлялі Роберт Кох, Ёзаф Рэнтген, Альберт Эйнштэйн, Дызель. Зразумела, мы нічога не ведалі пра гэтых вучоных. Але пазней, у старэйшых класах, неаднойчы сустракаліся з іх вялікімі адкрыццямі ў медыцыне, тэхніцы. Яна і пра сябе расказвала, што веданне нямецкай мовы дапамагло ёй ужо пасля вайны ўладкавацца на працу справаводам у адну з вайсковых часцей у Германіі, дзе служыў яе муж Васіль Андрэевіч Гарашчэня, афіцэр Савецкай Арміі. Скончыўшы службу ў часцях Савецкай Арміі, сям’я Гарашчэняў вярнулася ў Капыль. Васіль Андрэевіч абараняў Маскву, Сталінград, узнагароджаны ордэнам Айчыннай вайны ІІ ступенні, медалямі. Вольга Захараўна, яго жонка, таксама актыўная абаронца Айчыны. Была сувязной у партызанскім атрадзе імя Кутузава брыгады імя Лявонава. Узнагароджана ордэнам Айчыннай вайны ІІІ ступені, многімі медалямі.
Пасляваеннае жыццё абодвух было звязана з нашай школай. Гэта былі вельмі адукаваныя, тактоўныя настаўнікі, у якіх заўсёды хапала часу ўдзяліць патрэбную ўвагу кожнаму вучню. Вольга Захараўна ў старэйшых класах выкладала рускую мову і літаратуру. Дапамагчы дзіцяці, у якога былі хібы ў рускай мове, для Вольгі Захараўны было, як само сабой зразумелае. Васіль Андрэевіч з 1961 па 1979 г. да выхаду на пенсію ўзначальваў нашу школу і пакінуў аб сабе самыя добрыя ўспаміны як мудры, высакародны кіраўнік і вельмі ўважлівы да кожнага настаўніка.
Ішоў 1953 пасляваенны год. Нашага дырэктара Аляксандра Пятровіча назначылі загадчыкам аддзела адукацыі. Цікава, якім будзе наш новы дырэктар. Мы ўжо – шасцікласнікі: навучыліся аналізаваць школьныя падзеі. Даведаліся, што пакуль замяняе дырэктара завуч Аляксандр Антонавіч Зянько. Ён выкладаў гісторыю ў старэйшых класах. Яго вельмі паважалі старшакласнікі, бо ён быў высокаадукаваны, справядлівы і патрабавальны. Цаніў дысцыпліну і парадак у школе, бо суровыя франтавыя гады навучылі вялікай мудрасці таленавітага педагога.
Сакавік 1953 года. У школе новы дырэктар Галіноўскі Пётр Ніканавіч. З пачатку Вялікай Айчыннай вайны да 1953 года ўсё жыццё яго было звязана з абаронай Айчыны ад фашысцкай нечысці. Пётр Ніканавіч вызваляў Варшаву, выконваў адказныя заданні ў органах дзяржаўнай бяспекі. У 1952 годзе працаваў начальнікам Капыльскага райаддзела бяспекі. Таму і ў школу на працу прыходзіў спачатку ў шынялі, афіцэрскіх ботах і галіфэ. Нам, падлеткам, было вельмі цікава, як вітаць дырэктара. Але хутка ўсё стала на свае месцы. Пётр Ніканавіч быў з гумарам, уважлівы да ўсяго, што дзеецца ў школе. Быў вельмі строгі да курыльшчыкаў. Можа, таму ў нашым “Б” класе юнакі не курылі. Пятру Ніканавічу не падабаліся ўмовы, у якіх мы вучыліся, хоць гэта была ўжо “вялікая” школа па тым часе. Мы вучыліся ў другую змену. На апошніх уроках запальвалі свечкі, бо электрасвятло часта давала збой. Школа была перапоўнена. Да нас прыходзілі вучні з навакольных вёсак: Рымашоў, Бабоўні, Выні, Нізкавіч, Дусаеўшчыны і іншых. На адной са школьных лінеек дырэктар аб’явіў радасную навіну: распачата будоўля новай школы. Але і ў нашай “цеснай” школе бурліла цікавае жыццё. У школе працавалі таленавітыя настаўнікі, маладосць якіх была апалена вайной, але не патухла патрэба любіць і радавацца жыццю.
Цікава было арганізавана ў 50-х гадах супрацоўніцтва камсамольцаў-старшакласнікаў з камсамольцамі-настаўнікамі. Сумесна рыхтавалі яны канцэрты мастацкай самадзейнасці для бацькоў і жыхароў навакольных вёсак. Асабліва актыўнымі былі Шыманскі Сяргей Вікенцьевіч – былы партызан і франтавік, ваенны кіраўнік у школе, Лучыновіч Ірына Кандрацьеўна – партызанка-разведчыца. У школе яе празвалі “варашылаўскім стралком”, бо на спартыўных спаборніцтвах лепш за яе ніхто не трапляў у мішэнь. Цяжка было паверыць, што гэтыя настаўнікі не так даўно на сваіх плячах вынеслі жудаснае ваеннае ліхалецце. Дубоўскі Канстанцін Іванавіч – настаўнік фізікі — з 1941 г. у складзе 1-й лыжнай брыгады І ударнай Арміі ваяваў на Заходнім фронце, затым абараняў Маскву. Мароз М. С. з 1941 г. ваяваў на Заходнім, Данскім, Беларускім франтах. Узнагароджаны ордэнам Аляксандра Неўскага, двума ордэнамі Чырвонай Зоркі, медалямі “За абарону Сталінграда”, “За вызваленне Варшавы”, “За ўзяцце Берліна”. Такім мужным, самаадданым патрыётам быў і Гарэлікаў Анатоль Герасімавіч. Узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі, медалямі “За адвагу”, “За абарону Кіева”, “За абарону Сталінграда”. Мароз М. С. і Гарэлікаў А. Г. пэўны час працавалі ў школе ваеннымі кіраўнікамі. Менавіта яны падрыхтавалі ў вышэйшыя ваенныя вучылішчы лепшых нашых выпускнікоў. Яны сваім выхаванцам-дапрызыўнікам прывівалі гонар і павагу да воінскай службы.
Незабыўную, добрую памяць пра сябе па-кінуў надзвычай таленавіты настаўнік Сяргей Вікенцьевіч Шыманскі. З 1938 па 1941 гады – камандзір узвода ў складзе 207 стралковага палка Паўднёвага і Бранскага франтоў. Полк трапіў у акружэнне. Наш мужны зямляк выйшаў з акружэння, вярнуўся на радзіму, далучыўся да партызанскага атрада імя Чапаева, які злучыўся з часцямі Савецкай Арміі. На Заходнім фронце ваяваў камандзірам узвода і батарэі. Узнагароджаны ордэнам Айчыннай вайны ІІ ступені, медалямі “За ўзяцце Кёнігсберга”, “За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне”. Пасля дэмабілізацыі з Савецкай Арміі ў 1947 г. вярнуўся да любай настаўніцкай справы. Цяжка нават уявіць, чым не валодаў Сяргей Вікенцьевіч. Выкладаў маляванне ў 5-6 класах, гэтыя ўрокі былі на-дзвычай любімымі. Спытаеце, чаму? З крэйдай у руцэ ён на дошцы расказваў, маляваў, як яго байцы бралі “языка”. Перад вачыма ўзнікалі акопы, бліндажы. Адна замалёўка змяняла другую. Мужныя байцы пераадольвалі ўсе перашкоды.
Не менш цікавымі былі ў старэйшых класах яго ўрокі сельгаспрацы і хіміі. На гэтыя ўрокі Сяргей Вікенцьевіч браў з сабою фота-апарат. Найбольш трапныя моманты дазваляў нам фатаграфаваць. Фотаздымкі рабілі самі з настаўнікам, бо ён у нас вёў фотагурток. Пад яго кіраўніцтвам пісаўся летапіс школы. А які цудоўны стэнд медалістаў быў у школе! На фотаздымку кожнага медаліста красаваўся медаль адпаведнага колеру. Уявіце сабе: без камп’ютэра гэта мог выканаць ў 50-я гады толькі ён, А. С. Шыманскі, рэдкі фантазёр і непаўторны фатограф.
Вельмі цёпла ўспамінаюць выпускнікі 50-70-х гадоў настаўніка матэматыкі Сапешку Вітольда Андрэевіча. Настаўнік-франтавік вызваляў Беларусь, Варшаву, Усходнюю Прусію. Вярнуўшыся з фронту інвалідам Вялікай Айчыннай вайны, ніколі не страчваў гумару, умеў падбадзёрыць кожнага на ўроку, хто не быў з матэматыкай на “ты”.
Уявіць нашу школу пяцідзесятых без Корневай Марыі Аляксандраўны і Сергіені Людмілы Сцяпанаўны проста немагчыма. Менавіта гэтыя жанчыны былі асабліва знакавымі асобамі ў педкалектыве. Спытаеце, чаму? Людміла Сцяпанаўна з 1959 да выхаду на пенсію ў 1977 годзе – нязменны старшыня прафсаюзнай арганізацыі ў школе. А гэта — клопат пра кожнага члена педкалектыву, пра яго турботы і радасці. У школе было вельмі многа добрых традыцый: не забыць павіншаваць з днём нараджэння, наведаць маладую маму ў роддоме, парадавацца разам з нагоды нараджэннем маладой сям’і. Менавіта ў гэты час бур-ліла культурна-масавае жыццё ў школе. Людміла Сцяпанаўна арганізоўвала выязныя канцэрты ў калгасы, асабліва напярэдадні вялікіх дзяржаўных свят. У школе выкладала беларускую мову і літаратуру і спецкурс кройкі і пашыву адзення для дзяўчынак у старэйшых класах. Прайшло шмат гадоў з гэтага часу. Былыя выхаванкі Людмілы Сцяпанаўны, ужо сталыя жанчыны, з вялікай удзячнасцю ўспамінаюць яе ўрокі кройкі і пашыву. У яе талент эстэта і стыліста. Але гэтага мала для настаўніка. Галоўнае, што ўмееш сама, — навучы іншых. І гэта ўмела Людміла Сцяпанаўна. Менавіта за гэта ўдзячны ёй усе, хто прайшоў яе школу выхавання. Між іншым, дзіцячыя і маладыя гады яе былі суровымі. Расла сіратою, усяму вучылася ад старэйшых сясцёр. Падчас вайны пайшла ў партызаны, была разведчыцай у складзе спецгрупы Генеральнага Штаба Савецкай Арміі. Узнагароды Айчыны дарагія: ордэн Айчыннай вайны ІІ ступені, медалі “За баявыя заслугі”, “За Перамогу над Германіяй”, “Партызану Айчыннай вайны” ІІ ступені, “Выдатнік народнай асветы”.
А якім неардынарным чалавекам і педагогам была Марыя Аляксееўна Корнева! Былая сувязістка партызанскага атрада імя Чапаева, а затым 27-й брыгады імя Чапаева. Узнагароджана ордэнам Айчыннай вайны ІІ ступені, медалём “Партызану Айчыннай вайны” ІІ ступені. Яна вельмі добра ведала, як пранікнёна перадаць падзеі ваенных гадоў на сцэне. Адным словам, настаўніца з Вялікай літары і да мозгу касцей улюбёная ў сваю настаўніцкую прафесію. Вось такой бачыцца мне Марыя Аляксееўна з погляду вучаніцы сёмага класа, у якім выкладала беларускую мову і літаратуру. Але не толькі за непрадказальнае на ўроках паважалі мы яе. У кожным з нас Марыя Аляксееўна імкнулася ўбачыць своеасаблівыя сцэнічныя зоркі. Рамантык па характары, яна вучыла нас марыць. Яе драматычны гурток запомніўся мне на ўсё жыццё. Спектаклі, якія мы ставілі з Марыяй Аляксееўнай, і цяпер своеасаблівы радасны ўспамін аб школьным жыцці. Асабліва ў памяці кранаючыя ўрыўкі з “Маладой гвардыі”. Мая сяброўка і аднакласніца Зінка Іваноўская, яна ж Любка Шаўцова, і цяпер, як жывая. На жаль, яе ўжо даўно няма сярод нас. Сярожа Цюменін – Адась Кулікоўскі, на жаль, і яго няма ўжо з намі. Святлана Лабкова – Валя Борц, жыве ў Санкт-Пецярбургу, Мікалай Бялко – Алег Кашавы – звязаў свой лёс з сельскай гаспадаркай, Аня Гардзіевіч – Ульяна Громава – аўтар гэтых успамінаў, настаўніца-пен-сіянерка, такая ж няўрымслівая, як яе настаўніца Марыя Аляксееўна. Вельмі хочацца памятаць і быць удзячнымі тым, хто нас абараняў і вучыў разумнаму, добраму, вечнаму.
Блізіцца Дзень Перамогі, самы добры і гуманны дзень. На жаль, толькі чацвёра паважаных ветэранаў з 13, пра якіх я расказала ў гэтым артыкуле, будуць святкаваць 65-годдзе Вялікай Перамогі. Жыць яшчэ доўга і радасці жадаю вам, дарагія нашы ветэраны, Марыя Аляксееўна Корнева, Людміла Сцяпанаўна Сергіеня, Алена Антонаўна Карнейчык, Анатоль Герасімавіч Гарэлікаў. Многіх няма ў жывых. Але будзем памятаць пра іх заслугі, бо ніхто не забыты, нішто не забыта.
Г. І. АРЛОЎСКАЯ,
старшыня ветэранскай арганізацыі гімназіі №1 г. Капыля і райсавета ветэранаў педагагічнай працы
Напярэдадні 65-годдзя Перамогі Капыльскі раённы ваенны камісарыят сумесна з раённымі службамі праводзіць пачэсную місію – уручэнне юбілейных медалёў удзельнікам Вялікай Айчыннай вайны. Такія сустрэчы заўсёды застаюцца ў сэрцах салдат, якія здабывалі мір і спакой для сваёй Радзімы. Але ў календары спраў людзей ваенных знойдзецца і шмат іншых мерапрыемстваў. Напрыклад, працягваецца работа па медыцынскім аглядзе грамадзян, якія падлягаюць для праходжання тэрміновай вайсковай службы і службы ў рэзерве. У гэтыя дні пачынаюцца вучэбныя зборы па абслугоўванні ўзбраення і ваеннай тэхнікі з адначасовым іх вывучэннем.
Справай гонару лічаць работнікі райваенкамата кантроль за станам воінскіх пахаванняў. А над брацкай магілай у вёсцы Аргелаўшчына, дзе пахаваны 6 салдат, якія загінулі ў 1944 годзе пры вызваленні раёна, а таксама воіны, загінуўшыя ў 1941-м, увогуле ўзялі персанальнае шэфства. Падчас рэспубліканскага суботніка, акрамя навядзення парадку на прылягаючай тэрыторыі ваеннага камісарыята, работнікі добраўпарадкавалі і гэта месца пахавання савецкіх воінаў.
НА ЗДЫМКУ: работнікі райваенкамата падчас навядзення парадку на брацкай магіле ў в. Аргелаўшчына.
Сяргей ЛАЗОЎСКІ. Фота аўтара
Еще в начале марта при посещении Оршанского льнокомбината глава государства выразил твердую уверенность, что льноводческая отрасль и производство продукции изо льна в Беларуси могут и должны быть конкурентоспособными. “Приведите в порядок льнозаводы, вырастите нормальную тресту – и мы будем продавать нормальную продукцию как на внутреннем рынке, так и на экспорт”, — потребовал Александр Лукашенко.
Реакция на замечания Президента страны была незамедлительной. Кроме технической модернизации льнозаводов особое внимание уделено площадям под эту культуру. Не остался в стороне от решения вопросов льноводческой отрасли и Копыльский район. Нынче на его территории запланировано занять под эту стратегически важную сельхозкультуру 800 гектаров вместо 360 прошлогодних.
Собственными силами 100 гектаров будут выращивать в сельскохозяйственном производственном кооперативе “Скабин”. Именно это хозяйство в прошлом году заняло первое место в республиканском соревновании за достижение высоких показателей на выращивании льна. Что же касается других площадей, то на них, согласно заключенным с хозяйствами района договорам, будут заниматься Слуцкий и Несвижский льнозаводы. А поэтому во внимание брались близлежащие к Слуцкому и Несвижскому районам сельхозпредприятия. Ведь расстояние от поля до завода во многом влияет на рентабельность выращенной продукции.
— Определяя участки под лен, исходили из рекомендаций ученых, — говорит первый заместитель председателя райисполкома начальник райсельхозпрода Ирина Кисляк. – Агрономическая служба хозяйств и заводов обследовала каждое поле на пригодность выращивания льна. Учитывали оптимальные критерии по кислотности почвы, наличию гумуса в ней, обеспеченности фосфором, калием, микроэлементами.
В итоге за Слуцким льнозаводом закреплены 150 гектаров в СПК “Каменьский”, 100 – в СПК “Преснаки”. В СХФ “Грозово” 100 гектаров решено возделывать совместно с заводом.
Еще 350 гектаров будет возделывать Несвижский льнозавод: по 50 гектаров в СПК “Мажа-Агро”, “Душево”, РСУП “С “Лесное” и 200 га – в РСУП “Бобовня”. Именно последнее хозяйство оказалось наиболее близким по расстоянию, а земли – соответствующими тем параметрам, которые необходимы для возделывания льна.
— На территории РСУП “Бобовня” Несвижский льнозавод уже третий год выращивает эту культуру, — говорит главный агроном сельхозпредприятия Виталий Юхо. – Нынче уже определены не 100-120 гектаров, а все 200. Вместе с агрономом и директором завода долго изучали поля. Здесь, за деревней Выня, вполне пригодная для льна почва. На участке, где ранее были зерновые, уже окончен сев новой культуры.
Трактором “Беларус-3022” с комбинированным посевным агрегатом “Берестье” управлял Владимир Понкратов — механизатор Несвижского льнозавода. Семена доставлял водитель Евгений Тыдрич. Вместе с Сергеем Готицким они быстро наполняли сеялку, чтобы без промедления начинать новую загонку. В РСУП «Бобовня» удалось посеять лен в оптимальные сроки, ведь программа выращивания культуры требует качественного сырья. Плохая треста никому не нужна.
Мария ШЕИНА
НА СНИМКЕ: представители Несвижского льнозавода за подготовкой сеялки.
Фото автора
