Пра вёску Лугавая Капыльскага раёна, якая ў час вайны і яшчэ доўга пасля называлася Свінка (ад прозвішча пана Свінарскага, у якога тут быў маёнтак), на наш погляд, мала што вядома: і пра яе гісторыю, і пра яе жыхароў.
У меру сіл і здольнасцей сваіх хачу расказаць пра вёсачку маю, калыску сноў і мар маіх дзіцячых, дзе нарадзіліся, жылі і паміралі мае дзяды, прадзеды, прашчуры. Нягледзячы на тое, што вёсачка знаходзілася (ды і цяпер знаходзіцца) у глухім месцы, далёка ад шасейных дарог, яна ўсё ж такі дала нашай Радзіме шмат вучоных у розных галінах навукі, ваенных спецыялістаў, герояў вайны, наогул, інтэлігенцыі ў розных галінах асветы і культуры.
Невыпадкова ў час Вялікай Айчыннай вайны тут асталяваўся штаб партызанскіх брыгад пад камандаваннем начальніка штаба Яроменкі. З нашай вёсачкі было нямала партызанаў: усе дарослыя мужчыны, каму было дастаткова гадоў для ваеннай службы (і нават каму крыху не хапала), добраахвотна пайшлі ў партызанскія атрады, каб змагацца з лютым ворагам. Аб гэтым сведчаць баі ў Старыцы, Лавах і іншыя, дзе мужна і па-геройску змагаліся нашы аднавяскоўцы. А таму фашысцкія карнікі разам з паліцаямі рабілі налёты на нашу вёску і, у першую чаргу, катавалі партызанскія сем’і, дапытваючыся, дзе знаходзяцца партызанскія атрады, у якіх змагаліся з фашыстамі іх мужы, сыны, браты, сваякі.
У мяне і цяпер стаіць перад вачыма, як білі жанчыну-маці, якая мела сына-партызана, каб даведацца, дзе і ў якім партызанскім атрадзе знаходзіцца гэты надзвычай адважны і смелы воін Багдановіч Кім. У адным з баёў з фашысцкімі вырадкамі ў рукапашнай схватцы ён адабраў у ворагаў ручны кулямёт і тут жа “касіў” з яго фашыстаў. Катавалі гэту жанчыну – Багдановіч Галіну – яшчэ і за тое, што яе муж, Ігнат, быў інтэндантам у партызанскіх брыгадах. Паліцаі хацелі ўзяць яго жывым. А ён, хаваючыся ад іх на мяжы дзвюх сядзіб сялян-аднавяскоўцаў, надзеў на сябе пусты вулей. І ворагі не маглі здагадацца, куды ён падзеўся, а таму збілі яго жонку так, што тая была мокрая ад крыві. Пасля павялі яе на вуліцу, каб сяляне бачылі і разумелі, што будзе так з кожным, хто звязаны з партызанамі. Далей падвялі яе да пустога склепа, кінулі туды і зрабілі некалькі чэргаў з аўтамата, але Бог мілаваў яе: кулі абмінулі жанчыну. Дажыла Галіна да 96 гадоў.
І яшчэ адну драматычную гісторыю аб тым, як ненажэрныя звяры здзекаваліся з партызанаў, мне хацелася б расказаць. Сакавіцкай ноччу 1943 года прыйшоў з партызанскага атрада дамоў Бендзь Аляксандр, каб пераапрануцца, узяць з сабой харчоў, разведаць, што робіцца ў вёсцы. Раніцай яго схапілі паліцаі і пачалі катаваць, дапытваючыся, дзе знаходзяцца партызаны. Аднак мужны Аляксандр, прыняўшы нясцерпныя мукі, не сказаў ворагам ніводнага слова. Тады яны гарачым шомпалам выкалалі яму вочы, праткнулі ноздры і вушы. Будучы падлеткам, я доўга стаяў з напоўненымі слязьмі вачыма перад закатаваным партызанам, які адзінока ляжаў пасярод вясковай вуліцы на сялянскай лаве.
З вызваленнем Беларусі ад фашызму ў ліпені 1944 года партызаны разам з савецкімі воінамі працягвалі барацьбу супраць фашысцкай акупацыі народаў Еўропы, а разам з імі былі мабілізаваны на ваенную службу ўсе мужчыны прызыўнога ўзросту.
Вялікая Айчынная вайна была самай крывавай. Яна забрала 30 мільёнаў чалавек з былога Савецкага Саюза. Беларусь на алтар Перамогі прынесла найбольшую колькасць ахвяраў: загінуў кожны трэці, было спалена 186 вёсак разам з жывымі людзьмі, ужо не кажучы пра тыя вёскі, што былі знішчаны пры бамбёжках ці пры абароне рубяжоў нашай краіны. А колькі засталося абяздоленых – удоў і дзяцей? З нашай вёсачкі не вярнуліся з крывавых палёў 29 чалавек, што са зброяй у руках на франтах вайны па-геройску змагаліся з ворагам за вызваленне нашай краіны і краін былога Савецкага Саюза, народаў Заходняй Еўропы.
І толькі цяпер, у 2009 годзе, у нашай вёсачцы пры дапамозе абласных і раённых улад у прыватным парадку ўдалося зрабіць невялікі мемарыял з помнікам, на якім увекавечаны прозвішчы і імёны загінуўшых на вайне воінаў-аднавяскоўцаў. Вельмі хочацца верыць, што ўсе сумленныя людзі і ніколі не забудуцца пра тых, хто мужна і па-геройску абараняў сваю Айчыну ад фашызму і хто вызваліў нашу зямлю ад лютага ворага, хто вызваліў мільёны ваеннапалонных і мірных жыхароў з фашысцкіх канцлагераў, хто даў свабоду народам Заходняй Еўропы і хто ўстанавіў мір на зямлі. Подзвіг іх – бессмяротны.
Антон ГУРСКІ,
кандыдат філалагічных навук
Фота Дзіяны ТКАЧЭНКА
Напярэдадні Дня вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў у цэнтральнай раённай бібліятэцы адбылася прэзентацыя альманаха “Ветэраны. Летапіс Капыльскага раёна. Памяць. Подзвіг. Праца. Стварэнне”. На мерапрыемства завіталі ганаровыя госці на чале з намеснікам старшыні райвыканкама Алай Раеўскай, а таксама дзеці і ўнукі ветэранаў вайны, імёны якіх увайшлі ў выданне.
Гэта кніга — памяць пра тых, каго ўжо няма ў жывых, і даніна павагі тым, хто жыве сёння. Яна стала своеасаблівым працягам летапісу жыцця нашага рэгіёна “Памяць. Капыльскі раён”, які ўбачыў свет у 2001 годзе. У новае выданне ўвайшлі імёны 330 землякоў, якія змагаліся з нямецка-фашысцкімі захопнікамі, стваралі гісторыю роднага краю. У першую чаргу гэта тыя, хто ўвайшоў у энцыклапедыю “Хто ёсць хто ў Рэспубліцы Беларусь”, ветэраны вайны г. Капыля. Сярод іх — імёны Фёдара Канстанцінавіча Абрамчыка, Барыса Канстанцінавіча Багдановіча, Аляксандра Сямёнавіча Грынюка, Соф’і Адамаўны Кунцэвіч, Пятра Пятровіча Малевіча, Віктара Адамавіча Семянкевіча, Сяргея Іванавіча Уэльскага і многіх іншых.
Працягам тэмы стала яшчэ адна кніга “Раны вайны не загаіліся і сёння”, якая распавядае пра трагічныя дні ваеннага ліхалецця в. Дусаеўшчына.
З цікавасцю прысутныя слухалі аповеды старшыні раённага Савета ветэранаў Казіміры Ганчар, якая расказала пра стварэнне кнігі, дзяцей ветэранаў Вялікай Айчыннай вайны Мікалая Пятровіча Шкадарэвіча і Святлану Канстанцінаўну Шыманскую. Шмат цёплых слоў таксама прагучала ў адрас жанчын, якія нараўне з мужчынамі змагаліся з лютым ворагам. Хвілінай маўчання прысутныя ўшанавалі памяць тых, хто загінуў, вызваляючы ад ворага сваю Радзіму…
Матэрыялы новай кнігі збіраліся на працягу некалькіх гадоў. Гэта была доўгая і карпатлівая работа. Але ўсе без выключэння прысутныя былі ўпэўнены, што памяць пра герояў, якія змага- ліся за незалежнасць нашай краіны, павінна жыць.
Сяргей ЛАЗОЎСКІ
На здымках: моманты мерапрыемства
Фота аўтара
Параллельно проходила экскурсия по экспозиционному залу «Хата з матчынай душою», которую провела доктор искусствоведения, профессор, лауреат государственной премии Республики Беларусь Надежда Высоцкая.
И еще один урок получили в этот день пионеры — урок патриотизма и памяти. Во главе с директором Копыльского районного краеведческого музея Валентиной Шураковой и председателем районного Совета ветеранов Казимирой Гончар они посетили могилы погибших воинов на местном кладбище, возложили цветы и к подножию памятника художнику белорусской книги Голубовичу Геннадию Михайловичу.
Маргарита САКОВИЧ
Фото автора
Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, член Беларускага саюза журналістаў Віктар Адамавіч Семянкевіч разам з жонкай Марыяй Лук’янаўнай напярэдадні Дня вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў прымаў віншаванні з надыходзячым святам ад старшыні раённага Савета ветэранаў Казіміры Ганчар і галоўнага рэдактара рэдакцыі газеты “Слава працы” Марыі Шэінай. На памяць ветэрану госці ўручылі кнігу “Ветэраны. Летапіс Капыльскага раёна. Памяць. Подзвіг. Праца. Стварэнне”. Ад калег з нагоды Дня Незалежнасці Рэспублікі Беларусь Віктар Адамавіч атрымаў таксама матэрыяльную дапамогу.
Фота Сяргея ЛАЗОЎСКАГА
праздничных мероприятий, посвященных 69-й годовщине освобождения Беларуси от немецко-фашистских захватчиков, Дню Независимости Республики Беларусь (Дню Республики), г. Копыль, 3 июля 2013 г.
Радиоконцерт «Звучат мелодии военных лет» 9.30-10.00
Торжественное шествие к памятнику воинам-освободителям 10.00-10.30
Митинг-реквием, возложение цветов и венков к памятнику
воинам-освободителям 10.30-11.00
Праздничный концерт в зоне отдыха 12.00-13.30
Круглый стол с ветеранами в зоне отдыха 11.00-12.30
Танцевальная программа в зоне отдыха 13.30-17.00
Спортивный праздник на ФОКе: игры, конкурсы, турниры;
кубок района по футболу СХФ «Братково» — ОАО «Семежево» 12.00-16.00
Игровая развлекательная программа для детей на пл. Ленина 14.00-17.00
Танцевальная диско-программа на пл. Ленина 20.00-23.30
Акция «Спяваем гімн разам» - исполнение Государственного гимна
Республики Беларусь 22.55-23.00
Праздничная молодежная дискотека в РЦК 24.00-3.00
