Днямі ў фонды нашых бібліятэк паступіла кніга Ніны Русаковіч «Пра песню народную, «Неруш» і Валянціну».
Па-першае, вялікае дзякуй выдавецтву БДУ за сучасны паліграфічны шэдэўр: кожная частка кнігі мае ілюстраваную застаўку, вельмі якасная папера, фотаздымкі, пастаронкавыя загалоўкі і ў дадатках два электронныя дыскі. Кнігу можна прачытаць, яна вам раскажа і пакажа жыццё калектыву «Неруш». А пакуль будзеце чытаць, паслухаеце ўнікальныя песні, сабраныя і выкананыя ў аўтэнтычнай манеры.
Чытачы ўжо павінны зацікавіцца, дык чаму выданне - краязаўчае?
Па-першае, кіраўнік калектыву Валянціна Гладкая — наша зямлячка, з Праснакоў, па-другое — аўтар Ніна Русаковіч з Жукоў Капыльскага раёна, па-трэцяе — адна частка кнігі называецца «Куток дзівосны гнёздаў салаўіных». Гэтыя крылатыя словы Мікалая Майсюка добра вядомыя нашым землякам, раскрываюць раздзел аб капыльскіх знакамітасцях.
Вялікае дзякуй Ніне Васільеўне Русаковіч. Як чытачку, апантанага чалавека, які любіць, ведае кнігу і ўмее з ёй працаваць, цэнтральная раённая бібліятэка імя А. Астрэйкі ведае даўно. Нашы бібліятэкары здзіўляліся дасціпнасці, захапляльнасці, эмацыянальнасці гэтай чытачкі. Нам давялося быць, мабыць, аднымі з першых чытачоў краязнаўчых матэрыялаў Ніны Васільеўны, які яна назвала «Ах, вы, Жукі, ды Праснакі».
I вось Ніна Русаковіч сваю любоў да роднай зямлі, да роднага слова, сваіх землякоў увасобіла ў кнізе, спалучыўшы ў ёй народную песню, капыльскую зямлю, слынных землякоў. Яшчэ большы гонар за родны край — мы маем цікавае выданне аб нашай таленавітай дзяўчыне з Капыльшчыны, якая стварыла ўнікальны калектыў. I яшчэ адна повязь часу, нават адкрыццё для нас, капылян: «Неруш» ажыццявіў пастаноўку народнай драмы «Цар Максімілян» у жанры фальк-мюзікла. У аснове каляднага абраду «Цары», які стаў вядомы на ўвесь свет, таксама ляжыць драма «Цар Максімілян». Як вядома, абрад жыве на Капыльшчыне, у Семежаве.
Паважаныя чытачы, я думаю, што мы зацікавілі вас. Чакаем вас у нашых бібліятэках для знаёмства з краязнаўчай навінкай.
Таццяна Серая,
дырэктар Капыльскай ЦБС 
Моя школа находится недалеко от дома, где я живу. Школьная территория довольно большая, там есть стадион, игровая и географическая площадки, площадка для занятий по военной подготовке, цветники и учебно-опытный участок с небольшим садом, в котором растут яблони и сливы.
Когда в сентябре начинаются занятия в школе, то сад уже готовится закончить свой сезон. Ветви склоняются от тяжелых яблок, листва понемногу начинает желтеть и опадать. На переменах мы выбегаем, отыскиваем в траве яблоки. Они желтые, кисловатые, напоминают лимон. От своей учительницы я узнала, что раньше на этом месте был питомник. Позднее построили школу, а эти деревья — все то, что осталось от питомника. Большое спасибо людям, которые посадили эти деревья.
В октябре листва яблонь начинает сильно опадать. Хорошо, что у нас есть уроки трудового обучения, где нас учат присматривать за садовыми деревьями. Мы научились правильно ставить штык лопаты, чтобы не повредить корни. Старательно перекапываем все круги возле яблонь, чтобы корни могли свободно дышать, и еще делаем валик из земли по периметру, чтобы дождевая вода задерживалась возле корней. В ноябре и декабре сад стоит пасмурный, мокрый: часто идут холодные дожди, иногда со снегом, птиц мало, яблони отдыхают. Заходить в сад совсем не хочется, земля мокрая, да и делать там нечего. А вот в январе и феврале солнышко уже начинает чаще выглядывать из-за туч. Мы у окна наблюдаем, что нового в нашем садике. Затем вешаем на деревья кормушки для птиц и подкармливаем, чтобы им легче было зимовать. В конце марта снег тает, яблоньки наши еще спят, но уже громко щебечут птички, словно договариваются их разбудить. В апреле появляется зеленая трава. Мы проводим обрезку деревьев и кустарников. И только в первые майские дни наш сад покрывается розовыми цветочками с неповторимым ароматом. На субботнике ученики школы и техперсонал выходят в сад наводить порядок. Сначала убирают опавшие ветви, случайный мусор, занесенный ветром, потом белят стволы, чтобы не было вредителей.
Думаю, теперь всем понятно, почему наш пришкольный участок с садом радует нас весь год. Ведь мы проявляем заботу о нем.
Виктория ЧЕРКОВСКАЯ,
ученица 9 класса СШ №3 г. Копыля 
Нет-нет, да и приходят в редакцию письма от читателей с просьбой разъяснить некоторые вопросы, касаемые т. н. «гуманитарки», обеспечения бесплатным питанием детей первых двух лет жизни.
В связи с этим, корреспондент «Слава працы» Владимир СКРИПИНСКИЙ побывал в ГУ «Копыльский ТЦСОН», где встретился с заведующим отделением срочного социального обслуживания Максимом ДЕМИДОВИЧЕМ (на снимке) и задал ему несколько вопросов, интересующих читателей «СП».
— Максим Николаевич, кому и как часто предоставляется «гуманитарка»?
— Гуманитарная помощь предоставляется семьям, которые имеют среднедушевой доход ниже бюджета прожиточного минимума, т. е. 296 тыс. 870 рублей. Отпуск физическим лицам производится не более одного раза в полугодие в количестве 15 ед. из расчета на одного члена семьи. Право ее получить сохраняется за гражданином в течение 3-х месяцев со дня извещения в письменном виде о решении комиссии.
За три месяца т. г. гуманитарную помощь получили 133 семьи на общую сумму 24,8 млн рублей.
— Максим Николаевич, а кто имеет право на бесплатное обеспечение продуктами питания детей первых двух лет жизни?
— Такое право имеют семьи, у которых среднедушевой доход в месяц не превышает бюджета прожиточного минимума в среднем на душу населения, а также семьи при рождении троих и более детей. В этом случае – без учета среднедушевого дохода семьи. Одному из родителей необходимо прибыть в ТЦСОН, в кабинет №8, и написать заявление.
— А кому могут отказать в бесплатном обеспечении продуктами питания?
— Оно не назначается, если отец в семье не работает или не зарегистрирован в качестве безработного; если семья в целом имеет более одного жилого помещения (квартиры), за исключением многодетных семей, имеющих в собственности не более двух жилых помещений (квартир); если член семьи осуществлял выездной туризм в течение последних шести месяцев перед датой обращения. Во всяком случае решение принимается комиссией по бесплатному обеспечению продуктами питания.
— В каких торговых точках отпускают бесплатное детское питание?
— Выдают его в «Магазине по отпуску детского питания», расположенном в Копыле по ул. Минской, д. 11, а также в отделах: мини-магазина аг. Старица, ТПС аг. Лесное и аг. Семежево, аг. Камень, дд. Новоселки-2, Рудное, «Продукты» в аг. Тимковичи и Песочное.
Отпуск производится в соответствии со списками и персональными ведомостями выдачи бесплатных продуктов питания в пределах нормы отпуска в упаковках имеющегося в ассортименте объема расфасовки. При этом, если норма отпуска продуктов меньше упаковки, отпуск не производится. Если в течение месяца продукты не востребованы, то родители утрачивают право на их получение за этот месяц.
— Можно ли по желанию получателя заменять наборы продуктов другими?
— Выбор сухой смеси для детского питания производится по усмотрению получателя, а замена продуктов, предусмотренных примерными наборами, другими продуктами не допускается. 
Рождение ребенка - одна из высочайших ценностей, которой природа наградила человека. Однако если малыш появился на свет с отклонениями в развитии, то это воспринимается как величайшая трагедия, и каждый из родителей, в этом случае, испытывает боль и страдание, ощущение безвыходности ситуации. Воспитание таких детей требует огромных жизненных сил и неиссякаемого оптимизма.
Очень хорошо, если родители могут каким-либо образом занять своего ребенка, ведь из-за болезни он оказывается запертым буквально в четырех стенах. Часто от родителей таких детей приходится слышать: «Наши дети никому, кроме нас, не нужны, чем вы нам можете помочь?»
Однако не стоит забывать, что в ГУ «Копыльский территориальный центр социального обслуживания населения» работает отделение дневного пребывания для инвалидов в возрасте от 18 до 31 года. Целью деятельности отделения является оказание содействия в социальной адаптации и реабилитации молодых людей с ограниченными возможностями и их семей через предоставление социальных, психологических услуг, социально-правовой помощи. В отделении функционируют кружки по декоративно-прикладному искусству, рукоделию, обучению работе на компьютере, социально-бытовой адаптации, театрализованной деятельности, ритмике и пению. Организована также группа по ведению здорового образа жизни, для которой на безвозмездной основе предоставляется спортивная база физкультурно-оздоровительного комплекса. Специалисты отделения стараются помочь каждому молодому человеку найти дело по душе, раскрыть свои возможности и пусть маленькие, но таланты.
Подробную информацию о работе отделения вы можете получить по тел. 56-9-54.
Инна ШЕРЕМЕТ,
заведующая отделением дневного пребывания для инвалидов 
Одна из самых страшных вещей, которые могут случиться в жизни ребенка, это алкоголизм родителей. Он приводит к тому, что маленький человечек чувствует себя нелюбимым, брошенным, никому не нужным, ему не хватает родительской ласки и тепла, так как большую часть своего внимания и любви, а то и всех себя, родители отдают бутылке.
Алкоголизм одного или обоих родителей, как показывает история и практика, это социальное явление, которое не формируется в момент создания семьи или рождения ребенка: к этому времени, как правило, алкогольная зависимость уже имеется. Она может быть сформирована до вступления в брак у одного или обоих родителей. Также на этапы формирования алкоголизма влияет и генетическая предрасположенность к спиртному. Дальнейшее развитие может исходить из различных оправданий, которые зависимые люди самостоятельно создают и поддерживают: это выпивка по праздникам, характерологические особенности (человек не может отказать настойчивым предложениям, начинает употреблять алкоголь с друзьями, коллегами и, как результат, развивается алкоголизм), частые стрессы (в результате проблем на работе, потери работы, кризиса, проблем у близких людей со здоровьем, потери близких людей) и по ряду других причин.
В процессе развития алкоголизма люди полностью деградируют как личности. Их не интересует ничего, кроме употребления алкоголя. Родителей-алкоголиков не волнует их собственное здоровье, они перестают ходить на работу, не следят за собой, не уделяют внимания своим детям, перестают заботиться о них и их здоровье.
Алкоголизм родителей, прежде всего, опасен тем, что может привести к рождению ребенка с различными патологиями — это как физическое уродство, так и нарушения в развитии различных органов или систем, таких, например, как недоразвитие различных частей тела, порок сердца, болезненность. В первую очередь поражается центральная нервная система, что может вызвать задержку психического развития, умственную отсталость, олигофрению.
В очень редких случаях, несмотря ни на что, если ребенок родился здоровым, алкоголизм одного или обоих родителей чаще всего приводит к складыванию в семье нездоровой психической обстановки. Постоянные ссоры, скандалы, крики, выяснения отношений, драки, насилие по отношению друг к другу или детям вызывают различные психические нарушения у детей, неврозы, тревоги, ранние депрессии. Такие дети часто растут тревожными, неуверенными в себе, эмоционально неустойчивыми.
В семьях, где родители больны алкоголизмом, дети обычно оказываются предоставленными самим себе. Их никто не воспитывает, никто не учит различать добро и зло. Основной жизненный пример, который дети алкоголиков постоянно видят перед глазами, — их вечно пьяные родители. Следуя этому примеру, впоследствии дети часто становятся алкоголиками. Алкоголизм родителей может привести к побегу детей из дома, их асоциальному поведению, участию в многочисленных драках и кражах.
Печальный исход алкоголизма родителей — лишение их родительских прав и отобрание детей из таких семей. Такая ситуация отрицательно сказывается на психическом состоянии ребенка. Но что удивительно, несмотря на то, что родители не уделяют детям внимания либо кричат и избивают их, дети все равно их любят, и разлука с родителями — очередная психологическая травма для ребенка.
Для стабилизации обстановки в сфере семейно-бытовых отношений и защиты несовершеннолетних, проживающих в неблагополучных семьях, принят Декрет Президента Республики Беларусь №18 от 24 ноября 2006 г. «О дополнительных мерах по государственной защите детей в неблагополучных семьях». С принятием декрета родители обязаны возмещать расходы, затраченные государством на содержание детей, находящихся на государственном обеспечении. Основная его цель — защитить права и законные интересы ребят, предотвратить насилие в семье, дать полноценно развиваться детям. У каждого «оступившегося» родителя есть возможность переосмыслить совершенные им поступки и возвратить своего ребенка в семью.
И еще ... На протяжении всей своей жизни человек стремится изменить как окружающий мир, так и самого себя, при этом сталкиваясь с определенными трудностями. Решение многих житейских проблем оказывается намного проще, когда откроешь глаза и разрешишь себе увидеть эти проблемы. А значит, понять, как с ними можно справиться.
Приходите к нам, специалисты ГУ «Копыльский ТЦСОН» постараются помочь вам преодолеть возникшие трудности, наладить семейные отношения. Ждем вас по адресу: г.Копыль, ул. 50 лет БССР, д. 16. Для вас также работает телефон доверия — 51-3-46.
Анастасия Бохан,
психолог ГУ «Копыльский ТЦСОН» 
У мяне захавалася паштоўка Зінаіды Іосіфаўны з такім тэкстам: “Дорогая Людочка! Сердечно поздравляю с Новым, 1982 годом, желаю здоровья, успехов в учебе, бодрости, радости, счастья! Пусть искра творческого увлечения театром разгорится в твоей жизни пламенем немеркнущей любви к искусству”.
Менавіта так і атрымалася. Я палюбіла тэатр на ўсё жыццё. Ён дапамагае мне ў працы і зараз. Для папулярызацыі твораў Кузьмы Чорнага ў 1998 годзе пры Літаратурным музеі К. Чорнага стварыла студыю аматараў тэатра “Іскрынка”, удзельнікі якой ставяць творы нашага земляка. Пасля экскурсіі наведвальнікам музея прапануецца паглядзець адзін з інсцэніраваных твораў К. Чорнага ў відэазапісе. Толькі тады, калі я ўзялася за гэтую справу, зразумела, якая гэта тытанічная праца – паставіць спектакль і як складана было Зінаідзе Іосіфаўне. Трэба быць сцэнарыстам, рэжысёрам, музычным афарміцелем, касцюмерам, дэкаратарам, рэквізітарам, грымёрам і нават суфлёрам. Трэба быць добрым псіхолагам пры выбары людзей на ролі, каб яны змаглі поўнасцю раскрыць свае патэнцыяльныя творчыя здольнасці. А колькі трэба прыкласці намаганняў падчас рэпетыцый, знайсці індывідуальны падыход да кожнага артыста, зрабіць, каб ён зразумеў і выканаў ролю так, як ты бачыш яе ў спектаклі. І, наогул, чалавек, які прыйшоў і працуе, гэта ж не артыст-прафесіянал, які вучыўся колькі гадоў. Яму трэба паказаць і навучыць, як трэба трымаць сябе на сцэне, якой павінна быць сцэнічная мова, рухі, міміка – навучыць сцэнічнаму майстэрству. І ўсё гэта ў Зінаіды Іосіфаўны добра атрымлівалася.
Захапляючыя, цікавыя, запамінальныя ўрокі сцэнічнага майстэрства, якія нам выкладала Зінаіда Іосіфаўна на працягу некалькіх гадоў, спатрэбіліся мне ў працы. Я ёй вельмі ўдзячна за ўсё гэта і за тое, што яна мне дапамагла адкрыць адну з цікавейшых старонак нашага жыцця – тэатр.
Нельга не сказаць яшчэ пра вялікі пласт работы Зінаіды Іосіфаўны па ўшанаванні памяці сваіх землякоў і стварэнні музеяў Кузьмы Чорнага і 17-га Чырванасцяжнага пагранічнага атрада. Энтузіязм і жаданне, запал і энергія Зінаіды Іосіфаўны, нібы ланцужковая рэакцыя, перадаліся настаўнікам і вучням, якія актыўна ўключыліся ў работу. Збор экспанатаў, узвядзенне ўласнымі сіламі будынка для музея, выраб у школьнай майстэрні вітрын, афармленне экспазіцыі – усё гэта прыносіла задавальненне і выконвалася з разуменнем і старанна. Адказнай за збор матэрыялаў, стварэнне экспазіцыі, падрыхтоўку экскурсаводаў з ліку вучняў была настаўніца беларускай мовы і літаратуры, заслужаная настаўніца школ БССР Марціновіч Вольга Ільінічна. Сваю працу яна выканала на выдатна.
Зінаіда Іосіфаўна зрабіла многа для школы, Цімкавіч, людзей. Яна заслугоўвае, каб вуліца, на якой яна жыла, была названа яе прозвішчам.
Людміла НІЖЭВІЧ,
дырэктар Літаратурнага музея Кузьмы Чорнага
Дырэктар Літаратурнага музея Кузьмы Чорнага Людміла НІЖЭВІЧ сустрэлася з тымі, хто ў свой час працаваў з Зінаідай Іосіфаўнай Раманенкай, вучыўся, добра ведаў гэтага таленавітага педагога, арганізатара, неардынарную асобу. І вось што яны ўзгадалі:
Выпускніца школы 1966 г. Зоя Канстанцінаўна Лявар:
— Зінаіда Іосіфаўна была валявой, разумнай жанчынай, выдатным настаўнікам, кіраўніком з вялікай літары. Яна не баялася ніякай працы. Сама шыла касцюмы для тэатра, танцавальнага калектыву, добра вышывала. Нават калі рамантавалі школу, сама падбірала колер і змешвала фарбы, не давяраючы нікому. У яе быў адмысловы густ да ўсяго. Я не ведаю чалавека, ёй падобнага, у адносінах да працы, да людзей. У школе было шмат гурткоў. Пад кіраўніцтвам Кляменція Іванавіча Ляткевіча я іграла на домры ў аркестры народных інструментаў. Той час пакінуў у мяне вялікія ўражанні на ўсё жыццё.
Выпускнік школы 1971 года, дырэктар ТАА “Будсэрвіс” г. Ноўгарада Аляксандр Аляксандравіч ЗАРАНОК:
— Была яна інтэлігентнай, гаварыла на прыгожай, чыстай рускай мове. У яе быў заўсёды роўны, добры настрой, ніколі мы, вучні, не чулі ад яе павышанага голасу. Зінаіда Іосіфаўна была выдатным педагогам ад Бога. Яна зрабіла мясцовую школу культурным цэнтрам Цімкавіч і Капыльскага раёна. З якой радасцю вучні хадзілі на спектаклі народнага тэатра, на спартыўныя спаборніцтвы па гандболе, футболе, валейболе, ездзілі ў турыстычныя падарожжы, што арганізоўвалі ў школе. Зінаіда Іосіфаўна заслугоўвае, каб у гонар яе адкрыта была мемарыяльная дошка на Цімкавіцкай школе.
Былы настаўнік англійскай мовы Васіль Паўлавіч ЛОБАН:
— У маёй памяці засталася першая сустрэча з Зінаідай Іосіфаўнай. Іду я з накіраваннем на работу ў Цімкавіцкую школу, а насустрач — інтэлігентная, з густам апранутая жанчына. Я запытаўся: “Дзе можна ўбачыць дырэктара школы?” Адказ быў такі: “Гэта я”. Дарэчы, Зінаіда Іосіфаўна надавала вялікую ўвагу свайму знешняму выгляду. На ёй заўсёды быў апрануты модны касцюм. Кожны год удзельнікі настаўніцкай канферэнцыі меркавалі, якім новым касцюмам, пашытым ёю спецыяльна ў апошнюю ноч, Зінаіда Іосіфаўна здзівіць іх, і з нецярпеннем чакалі выступлення яе з трыбуны, паколькі была выдатным аратарам. Усе члены нашага настаўніцкага калектыву раўняліся на яе.
Мне падабалася ўдзельнічаць у Цімкавіцкім народным тэатры, якім кіравала Зінаіда Іосіфаўна. Мабыць, таму, што яна часта хваліла мяне за добрае выкананне роляў. Як зараз, памятаю сваё першае выступленне ў 1969 годзе ў Мінску. Дзякуючы ёй я палюбіў тэатр, сцэну.
Выпускнік школы 1966 года, былы настаўнік фізкультуры Станіслаў Іосіфавіч Чарняўскі:
— Я Зінаіду Іосіфаўну памятаю з 1956 года, калі пайшоў у 1 клас. Яна любіла мастацтва, заўважала здольных вучняў і запрашала іх удзельнічаць у гуртках: танцавальным, харавым, народным тэатры, аркестрах — духавым, дудароў і народных інструментаў.
Будучы яшчэ вучнем, а потым працуючы настаўнікам, я ўдзельнічаў амаль ва ўсіх гуртках. З канцэртамі і настаўнікамі мы аб’ездзілі ўсе школы раёна, часта выступалі на дэкадах народнай творчасці ў Мінску, ездзілі і ў Расію, ва Украіну. Той час майго жыцця мне запомніўся як самы цікавы.
Выпускнік школы 1958 года Эдуард Абрамавіч Подчаркаў:
— Калі я вучыўся, школа размяшчалася ў пяці хатах на розных вуліцах. Гэта было нязручна і для настаўнікаў, і для вучняў. Зінаіда Іосіфаўна пастаралася, каб у Цімкавічах пабудавалі новую 3-павярховую школу. Будаўніцтва пачалося ў 1958 годзе, а ў 1960 годзе ўжо стаяла прыгожая цагляная школа. На будаўніцтве працавалі рабочыя горада Слуцка, майстрам быў Міхаіл Аляксандравіч Андруковіч, практыкант будаўнічага тэхнікума, не засталіся ў баку і былыя выпускнікі школы, якіх таксама прымалі на работу. Я сам паўгода працаваў на будаўніцтве школы. Зінаіда Іосіфаўна ўнікала ў будаўніцтва, кантралявала яго. Сіламі настаўніцкага калектыву і вучняў-старшакласнікаў былі пабудаваны інтэрнат, майстэрні, гаражы, музей К. Чорнага, цір.
Была ў школе свая грузавая машына — спачатку ГАЗ-51, потым ГАЗ-53 і аўтобус. Пасля арміі я некаторы час працаваў на машыне ў школе. Памятаю, прывозіў з Мінска, Стоўбцаў новыя парты, іншае неабходнае абсталяванне для новай школы.
Зінаіда Іосіфаўна была няўрымслівым чалавекам. Калі яна задумвала што-небудзь зрабіць, то абавязкова дабівалася свайго.
Былая настаўніца біялогіі Марыя Рыгораўна Подчаркава:
— Зінаіда Іосіфаўна была вельмі адказным чалавекам. Патрэбна было выступаць, а адзін з удзельнікаў канцэрта адчуваў сябе не зусім добра, але яна сказала: “Падымайся, паедзем выступаць, бо мы не маем права зрываць канцэрт”. Разам з тым была і добрая. Часта дарыла сваім знаёмым, блізкім рэчы, якія сама шыла, вязала. Вось у мяне і зараз ляжаць яе дзве сурвэткі.
З Латвіі прыехала аднакласніца сына Вальдэмара Тамара Жук і зайшла да Зінаіды Іосіфаўны ў госці. Даведаўшыся, што яна заўтра ад’язджае дамоў, Зінаіда Іосіфаўна захацела зрабіць ёй што-небудзь добрае. За ноч звязала шапачку і шалік.
Валянціна Герасімаўна Лазоўская:
— Зінаіда Іосіфаўна была таленавітым, энергічным, эрудыраваным ва ўсіх пытаннях чалавекам. Яна старалася несці дабро людзям, прывіваць любоў да літаратуры, мастацтва праз самадзейнасць, тэатр. Яна любіла Цімкавічы і рабіла ўсё для таго, каб пра іх ведалі не толькі ў раёне, але і ва ўсёй Беларусі. У школе вучні атрымлівалі добрыя веды, і многія з іх сталі вядомымі людзьмі не толькі ў Беларусі, а і за яе межамі. Усё сваё жыццё яна аддавала рабоце і людзям.
Выпускнік школы 1964 года, доктар тэхнічных навук, прафесар Маскоўскага авіяцыйнага інстытута Уладзімір Віктаравіч Родчанка:
— Калі было прынята рашэнне пабудаваць музей Кузьмы Чорнага, я разам з вучнямі свайго класа збіраў і вазіў на кані каменні на падмурак будынка, мы расчышчалі тэрыторыю, саджалі дрэвы і кусты.
Зінаіда Іосіфаўна праявіла сябе як выдатны арганізатар, уважлівы настаўнік, улюбёны ў сваю справу чалавек. Яна з’яўлялася прыцягваючым і арганізуючым цэнтрам у культурным жыцці мястэчка. На мой погляд, яна адна з самых яскравых асоб, якія жылі і працавалі ў Цімкавічах. Землякі знаходзяцца ў неаплатным даўгу перад ёй і, безумоўна, трэба было б назваць вуліцу яе прозвішчам і ўстанавіць мемарыяльную дошку на доме, дзе яна жыла. 
24 мая спаўняецца 100 гадоў з дня нараджэння слаўнай дачкі Капыльшчыны, грамадскага і культурнага дзеяча рэспублікі - заслужанай настаўніцы школ БССР Зінаіды Іосіфаўны РАМАНЕНКІ
Здаецца, яшчэ нядаўна я сустракаўся з ёю ў яе доме ў Цімкавічах па вуліцы Нясвіж- скай. Зінаіда Іосіфаўна Раманенка шмат цікавага расказала пра мястэчка (давялося, зразумела, ёй адкласці вязанне ўзорыстых пакрывалаў, якія б упрыгожылі не адну выставу), пра незвычайных, адораных цімкаўлян. Паведаміла яна і пра свой радавод, які вядзецца з далёкіх глыбінь стагоддзяў. Прозвішча яе па бацьку Чараховіч. А вось дзесьці чатыры стагоддзі назад у местачковых метрыках пісаліся Цераховіч. Працалюбівыя Чараховічы-Цераховічы жылі нябедна, і на так званай грэблі-пасёлку была іх зямля да самай рэчкі Мажа. Яны ўмелі не толькі добра абрабляць зямлю, але і ткаць сурвэткі, маглі выкаваць у кузні сельскагаспадарчы рыштунак.
Даследуючы генеалогію сваіх продкаў, Зінаіда Іосіфаўна добра ведала гісторыю роднага мястэчка. Хто ведаў, як склаўся б лёс нашай слыннай зямлячкі, калі б яна прысвяціла сябе не педагагічнай і сцэнічнай дзейнасці, а, напрыклад, стала маляваць карціны ці даследаваць гісторыю Беларусі і роднага краю. Напэўна, з яе атрымаўся б выдатны мастак ці вучоны-гісторык. Тым не менш, умеючы ўсё, яна свае набыткі прымяняла пры пастаноўцы спектакляў: не горш за прафесійнага мастака афармляла дэкарацыі, якія раскрывалі пастаноўку сцэнічнага твора. На фоне афармленняў вуліцы, сада, пакояў ці рэчкі цімкаўскія артысты даносілі да гледачоў рэаліі жыцця.
У свой час кандыдат мастацтвазнаўства Сяргей Пятровіч, прагледзеўшы многія пастаноўкі Зінаіды Іосіфаўны, сказаў: «Для многіх цімкаўлян і капылян такія пастаноўкі, як «Паўлінка» Янкі Купалы ці «Ганка» Уладзіслава Галубка былі прыемнымі ўспамінамі маладосці». Таму невыпадкова ў многіх сваіх кнігах пра тэатральную дзейнасць у Беларусі вучоны з Капыля шмат месца на старонках выдання надае творчасці Зінаіды Іосіфаўны Раманенкі, адзначаючы, што менавіта Цімкавічы раскрылі крылы яе таленту.
Тут яна набіралася моцы, вучылася і іграла ў школьным драматычным гуртку і стала сапраўды шчаслівай, калі выконвала ролю Паўлінкі. Можа, з таго часу апантана палюбіла сцэнічную творчасць.
Ды як можна было не палюбіць, калі мастацкім выхаваннем у тыя далёкія часы пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі займалі вучняў настаўнікі: Мікалай Іларыёнавіч Раманоўскі, Зінаіда Кірылаўна Грынёва, бацька будучага Героя Савецкага Саюза Наржымскі Аляксандр Іванавіч. У школьных пастаноўках тады ўдзель- нічалі яе равеснікі. Фёдар Андруковіч, будучы саліст Ленінградскага тэатра оперы і балета, Алена Быстрова (Кахановіч) - оперная спявачка, Флор Рудзік,Насця Бабеня, Ганна Маргайлік і многія іншыя. Ад свайго любімага настаўніка Наржымскага Раманенка навучылася рабіць інсцэніроўкі празаічных твораў. Добры школьны падмурак дапамог нашай слыннай зямлячцы асвоіць амаль усе прафесіі. Яна вельмі добра валодала пяром і не горш за любога журналіста пісала нарысы, артыкулы пра знакамітых цімкаўлян, была выдатным педагогам, рэжысёрам тэатра і дырэктарам Цімкавіцкай СШ.
Ужо калі ў 1926 годзе вучылася ў Слуцкім педвучылішчы (педінстытут яна скончыла пазней), штотыдзень пешшу наведвала бацькоў. Менавіта ў час такога візіту са сваім вандроўным тэатрам завітаў у Цімкавічы Уладзіслаў Галубок. Расклееныя афішы заклікалі местачкоўцаў паглядзець спектакль «Ганка». На ўсё жыццё многім запомнілася пастаноўка сталічных артыстаў. А на маладзенькую 3іну Раманенку яна зрабіла вялікае ўражанне, можа, таму праз 40 гадоў яна ажыццявіць пастаноўку незабыўнай п’есы. Яна першай у рэспубліцы вярнула яе з небыцця і ўхіліла многія недахопы. Пастаноўка атрымала высокую адзнаку як у сталічных гледачоў, так і дзеячаў беларускай культуры.
Цікавыя ўспаміны цімкавіцкай асветніцы пра самадзейнасць пагранічнікаў і моладзі мясцовага калгаса «Рэвалюцыя». Асабліва славіўся пагранічны хор і быў добра вядомы ў Беларускай ваеннай акрузе. У 1936 годзе аб’яднаны хор местачкоўцаў і пагранічнікаў даваў канцэрт у Маскве, спачатку ў Крамлі, а затым на заводах і фабрыках сталіцы. Масквічам спадабаліся нашы беларускія песні. Зінаіда Іосіфаўна Раманенка з вядомай беларускай спявачкай Ларысай Александроўскай выконвала дуэтам песню «А ў полі вярба». I нашай славутай цімкаўлянцы разам са спеўнай зоркай пад гарачыя апладысменты масквічоў даводзілася па некалькі разоў спяваць паўторна.
Працуючы настаўніцай Цімкавіцкай дзесяцігодкі, у вольны час удзельнічала ў школьнай самадзейнасці, а з 1939 года стала нязменным мастацкім кіраўніком калектыву. А дырэктарам сярэдняй школы стала ў 1946 го- дзе , змяніўшы Івана Міхайлавіча Вялічку. Пад яе кіраўніцтвам драматычны калектыў ажыццявіў пастаноўку больш за 60 п’ес. Сярод іх «Паўлінка» Янкі Купалы, «Ірынка» Кузьмы Чорнага і шмат іншых. Раманенка не толькі ставіла спектаклі, але і спявала ў хоры. Разам з мужам Віктарам Сяргеевічам выконвала многія ролі.
У выніку намаганняў Зінаіды Іосіфаўны школе прысвоілі імя знакамітага земляка — пісьменніка Кузьмы Чорнага. Пазней пастаралася, каб у Цімкавічах пабудавалі трохпавярховую дзясяцігодку, а з дапамогай бацькоў вучняў і настаўнікаў быў узведзены музей пісьменніка.
Раманенка з’яўлялася мастацкім кіраўніком раённага хору, танцавальных калектываў. У першую чаргу дзякуючы ёй мясцовая самадзейнасць стала адной з лепшых на Міншчыне. У 1948 годзе хор з Цімкавіч прымаў удзел ва Усесаюзнай дэка- дзе мастацкай самадзейнасці ў Маскве. Трыумфальна выступіў цімкавіцкі дзявочы танцавальны карагод разам з «Капыльскімі дударамі» ў 1962 годзе на фестывалі ў Мінску. Іх песня «А я ў печы не паліла» не толькі прынесла асалоду слухачам, але па прапанове журы была прынята для музычнай апрацоўкі і рэкамендавана ў рэпертуар самадзейных калектываў рэспублікі.
Юныя цімкаўляне выступалі на занальным аглядзе школьнай самадзейнасці ў Слуцку. Асабліва славіўся тэатр, які ўдзельнічаў у шматлікіх фестывалях, выязджаў на гастролі за межы рэспублікі. Першаму сярод вясковых тэатраў рэспублікі яму ў 1967 годзе было прысвоена званне народнага. Зінаіда Раманенка стала мастацкім кіраўніком народнага тэатра, а дванаццаць настаўнікаў атрымалі званне артыстаў народнага тэатра. Тады, у дні раённага агляду, прысвечанага 50-годдзю Савецкай улады, выступалі цімкаўляне са спектаклем «Ганка» па п’есе Уладзіслава Галубка, дзе галоўную ролю выконвала вучаніца 10-га класа Наталля Вайткоўская. Усе вобразы сыгралі ўдала Анатоль Жук, Іван Александроў, Луіза Вайтовіч, Надзея Нікановіч, Адам і Марыя Семяновічы, Флор Рудзік, Мікола Жогла, Ніна Аніфер, дашкольніца Люда Гальмак. Для пастаноўкі браліся таксама творы і іншых беларускіх аўтараў. На радзіму Тараса Шаўчэнкі (Украіна) ездзілі са спектаклем «Назар Стадоля».
Пад патранатам Раманенкі пры тэатры дзейнічала дзіцячая студыя. Сапраўдны поспех для яе прыйшоў на прэм’еры спектакля па п’есе Івана Шамякіна «Дзеці аднаго дома». Калі Іван Пятровіч прыехаў паглядзець яе, то адзначыў, што ў выкананні цімкавіцкіх дзяцей спектакль глядзіцца нават больш цікава, чым у прафесійным «Тэатры юнага гледача».
Зінаіда Раманенка, ставячы спектаклі, сама перажывала кожную ролю, прадстаўляла будучыя мізансцэны, бачыла, якіх трэба выбіраць артыстаў. Яна не баялася браць на сябе адказнасць, цаніла таленты. Аднак сама не заўсёды знаходзіла падтрымку ад колішніх куратараў культуры. 3 гэтай нагоды трэба ўспомніць добрае стаўленне да яе Аляксандра Семяновіча, які на пачатку 1980-х узначальваў раённы аддзел культуры. Менавіта тады народны тэатр сапраўды набыў другое дыханне. Удалай стала пастаноўка ў 1981 годзе спектакля «Пунсовая кветачка» па казцы С. Аксакава. Апошняй для Зінаіды Іосіфаўны стала пастаўленая ў 1989 годзе на сцэне Цімкавіцкага СДК п’еса пра жыццё пагранічнікаў «На заставе». Спектакль «Гаўрошы Брэсцкай крэпасці» – апошні, з якім абаранілі званне народнага ў 1984 г.
Зінаіды Іосіфаўны не стала. Паехала ў сталіцу ў госці да дзяцей, дзе і памерла.
Памяць аб чалавеку-легендзе жыве ў сэрцах сына Вальдэмара — доктара медыцынскіх навук, дачок Кларысы, навуковага супрацоўніка АН, Вольгі — урача, унукаў і праўнукаў і ўсіх, хто меў шчасце быць знаёмым з гэтым цудоўным чалавекам, яе творчасцю. Святло яе нязгаснай душы і сёння цепліць нас.
Іван ІГНАТЧЫК
член Беларускага саюза журналістаў 
В этом году заканчиваю колледж сельскохозяйственного профиля, думаю продолжить обучение в ВУЗе. Подскажите, пожалуйста, в каких высших учебных заведениях страны можно получить специальности «Агрономия» и «Зоотехния»?
Виктор А.,г. Копыль
Этот вопрос редакция переадресовала декану факультета довузовской подготовки Барановичского государственного университета И. В. ДУБЕНЕ:
— До этого года специальность агронома у нас в республике можно было получить только в двух вузах — Белорусской государственной сельскохозяйственной академии (г. Горки Могилевской области) и Гродненском сельскохозяйственном университете, специальность «Зоотехния» — в Витебской государственной ветеринарной академии.
Начиная с текущего года, набор на специальности «Агрономия» и «Зоотехния» будет производиться также и в Барановичском государственном университете.
Выпускники средних специальных учреждений образования 2010-2011 годов по специальностям «Агрономия», «Плодоовощеводство», «Агрохимия, семеноводство и защита растений», а также «Зоотехния» могут поступать в БарГУ на дневную или заочную формы получения образования на сокращенный срок обучения по соответствующей специальности. В Барановичском государственном университете, в отличие от сельскохозяйственных вузов, при поступлении абитуриенты не сдают внутренние вступительные испытания, а подают три сертификата централизованного тестирования по одному из государственных языков, биологии и химии.
Прием документов на бюджетные места дневной и заочной формы получения образования осуществляется с 16 по 25 июля. Абитуриенты, выдержавшие вступительные испытания, но не прошедшие по конкурсу в БарГУ на дневную бюджетную форму получения образования, могут подать документы на заочную форму получения образования за счет средств бюджета по 2 августа. С 16 июля по 4 августа будет проводиться прием документов на платную форму получения образования.
Срок обучения по сокращенной форме в Барановичском государственном университете на дневной форме получения образования — 3 года, на заочной форме получения образования — 4 года.
В том случае, если абитуриент не проходит ни на одну из форм получения образования в Барановичском государственном университете, у него есть возможность попробовать свои силы в вузах сельскохозяйственного профиля, где прием документов проводится с 1 по 30 ноября.
Обучение будущих агрономов и зоотехников в Барановичском университете будет проводиться на базе Ляховичского государственного аграрного колледжа, который с 2008 года является структурным подразделением университета. Колледж имеет всю необходимую материальную базу, все студенты обеспечиваются общежитием.
Адрес приемной комиссии: г. Барановичи, ул. Войкова, д. 21, тел. (8-0163) 45-67-69.
Подготовила Маргарита САКОВИЧ 
Вас выслухае намеснік старшыні райвыканкама Ала Марксаўна РАЕЎСКАЯ. Калі ў вас ёсць пытанні, што тычацца сацыяльнай сферы і ідэалагічнай работы, тэлефануйце ў сераду, 25 мая, з 10 да 12 гадзін па нумары 55-3-41. 
Тады на дыстанцыю 20 кіламетраў выйшлі 108 спартсменаў. У мінулым у наш горад прыязджалі бегуны з Расіі, Украіны, Літвы, Польшчы, а таксама з усіх рэгіёнаў Беларусі. Пастаяннымі ўдзельнікамі штогод былі клубы аматараў бегу жодзінская “Бадзёрасць”, маладзечанскі “Рэгіён”, барысаўскі “Алімп”, салігорскі “Калабок”, мінскія “Аматар”, “Няміга”, “Атлант”, “Вікторыя”, ”Мэта-42” і шмат іншых. На капыльскіх трасах стартавалі многія выдатныя спартсмены, такія як Алена Цухло, Паліна Грыгарэнка, Уладзімір Шашмурын, Ніна і Сяргей Ковалі. Іх імёны вядомыя далёка за межамі Беларусі. Нельга не ўзгадаць нашых землякоў Рыгора Нікалаеню і Дзмітрыя Булу, якія неаднаразова станавіліся пераможцамі “Капыльскага кальца”.
Сёлета лёгкаатлетычны прабег, прысвечаны Дню работнікаў фізічнай культуры і спорту, ужо дваццаць трэці раз сабраў пад свае сцягі аматараў бегу з усёй краіны і нават блізкага замежжа. Удзель- нікаў свята віталі намеснік старшыні райвыканкама Ала Раеўская, начальнік аддзела фізкультуры, спорту і турызму райвыканкама Віктар Васілеўскі. Старшыня мінскага клуба аматараў бегу “Аматар” Вольга Сірэнка ўспомніла Віктара Новіка, які, на жаль, рана пайшоў з жыцця. У многім дзякуючы яго намаганням з’явіўся такі цудоўны прабег. Галоўны суддзя спаборніцтваў Мікалай Жук азнаёміў аматараў бегу з праграмай мерапрыемства і маршрутамі трас.
На дыстанцыі 1, 3, 11, і 21 кіламетр (паўмарафон) выйшлі каля 300 удзельнікаў ва ўзросце ад 7 да 82 гадоў. Але адзначу, што сваю дыстанцыю кожны з іх пераадолеў дастойна. Сярод пераможцаў у многіх узроставых групах гучалі імёны і капыльскіх бегуноў.
Самым шматлікім стала прадстаўніцтва юных спартсменаў на дыстанцыі 1 км, дзе асноўную групу складалі навучэнцы гарадскіх і сельскіх школ раёна. У сваіх узроставых групах лепшымі на дыстанцыі сталі Ульяна Шатыка, Ганна Баразнёнак, Ягор Мароз (гімназія №1), Уладзіслаў Князюк (СШ №2) і Арцём Холад (Грозаўская СШ). У ліку прызёраў — юныя спартсмены са Слабада-Кучынкі, Семежава, Доктаравіч.
Не менш цікава было сачыць і за бегунамі, якія адправіліся на трохкіламетровую дыстанцыю, дзе разам з юнакамі і дзяўчатамі старт узялі 75-гадовыя спартсмены і старэй.
У дзяўчат першыя месцы ў трох групах дасталіся гасцям з Мінска, Самахвалавіч, Салігорска. А вось у юнакоў усе вышэйшыя прыступкі былі за нашымі землякамі - Дзянісам Дубінам (Жыліхаўская СШ), Арцёмам Берднікам (Лясноўская СШ) і Андрэем Фурыкам (гімназія №1).
Здавалася, свята бегу толькі пачалося, а ўжо на старт выйшлі аматары і вопытныя спартсмены, якія падалі заяўкі на 11 і 21 км. Адметна, што сярод бегуноў было шмат маладых капылян. Амаль усе яны сталі пераможцамі ці прызёрамі ў сваіх узроставых групах.
А 12-й гадзіне заслужаныя прызы ўжо атрымлівалі пераможцы і прызёры на кіламетровай дыстанцыі. Акрамя медалёў і дыпломаў ім дасталіся і каляровыя плакаты, прысвечаныя Міжнароднаму дню бегу, які святкуецца 16 мая. Тым часам, пакуль ішлі спаборніцтвы, для дзяцей працавалі надзіманая горка, электрамабілі. Таксама можна было набыць разнастайныя сувеніры і цацкі, а для тых, хто прагаладаўся, гандлёвая палатка Капыльскага райспажыўтаварыства прапаноўвала шматлікія напіткі і прысмакі. Яшчэ задоўга да фінішу апошніх паўмарафонцаў для спартсменаў і гледачоў пачалі канцэртную пра- граму самадзейныя артысты раённага Цэнтра культуры і юныя спевакі.
Па прызнанні саміх удзельнікаў, наша спартыўнае мерапрыемства прыцягвае і маляўнічымі ландшафтамі, і складанай дыстанцыяй. Вось што сказаў у інтэрв’ю “СП” Хамід Габрахманаў з г. Казані, Татарстан:
— Пра “Капыльскае кальцо” даведаўся з расійскага часопіса “Бег”, дзе змешчаны ўсе графікі, прабегі не толькі Расіі, але і Украіны, Беларусі. Траса выдатная, прыгожыя краявіды. Але яна патрабуе спецыяльнай трэніроўкі. Я ўпершыню пераадольваў такія пад’ёмы.
Сваё меркаванне выказаў і Леанід Калодка, г. Жодзіна:
— У “Капыльскім кальцы” прымаю ўдзел з 1998 года. Ваш прабег – гэта нешта ўнікальнае. Такая ўзгорыстая мясцовасць, з вялікімі перападамі вышынь. Нездарма Новік Віктар, светлая яму памяць, перамагаў на шматлікіх спаборніцтвах. Тут выдатная база для трэніровак.
Пасля падвядзення вынікаў адбылося ўзнагароджванне лепшых спартсменаў. На дыстанцыі 11 км сярод пераможцаў былі адзначаны капыляне Арцём Марушка (Бучацінская СШ), Дзмітрый Парыбак (гімназія №1), на паўмарафоне – Сяргей Ляхаў (гімназія №1), Вольга Сярожкіна (СШ №2), Кацярына Сафонава (в. Дусаеўшчына). А лепшымі ў абсалютным заліку на асноўнай дыстанцыі сталі госці нашага горада Вольга Більдзюкевіч з Салігорска і Аляксандр Клюйка з Мінска, якія пераадолелі 21 км, адпаведна, за 1 гадзіну 30 хвілін і 1 гадзіну 10 хвілін 40 секунд.
Сяргей ЛАЗОЎСКІ
Фота аўтара 
Сям’я Пацэнкер з Капыля (на здымку) таксама прыняла ўдзел у гэтым свяце, а менавіта — у выставе работ дэкаратыўна–прыкладнога мастацтва “Сям’я майстрамі славіцца”, дзе прадставіла тэматычную калядную кампазіцыю.
Кампазіцыя, створаная Валянцінай і Эдуардам Пацэнкер разам з сынам Эдуардам, выклікала ў журы і запрошаных на свята вялікую цікавасць. Адным словам — казка ды і толькі. Капыляне былі ўзнагароджаны дыпломам фестывалю “За зберажэнне мясцовых традыцый “ і каштоўным падарункам.
Іх творчасць – працэс складаны. Яму папярэднічалі доўгія гады пошуку, аналізу, а таксама развіццё і станаўленне асабістых поглядаў, бачання і, безумоўна, багаты практычны вопыт. Эдуард Барысавіч па прафесіі ўрач (зараз на заслужаным адпачынку), а Валянціна Віктараўна працуе выкладчыкам па класе “фартэпіяна” ў Капыльскай дзіцячай школе мастацтваў.
Дом гэтай сям’і ўяўляе сабой музейную міні-экспазіцыю. Прыгажосць такая — ажно нельга вачэй адарваць. І ствараецца яна сэрцамі гэтых таленавітых і творчых людзей. Да кожнага каталіцкага свята яны рыхтуюць цікавую тэматычную кампазіцыю. Вялікую ўвагу надаюць не толькі атрыбутам, але і святочнаму сталу, які з’яўляецца сапраўдным шэдэўрам. У кожнай іх рабоце – спалучэнне строгасці і дабрыні, цвёрдасці характару і душэўнай цеплыні, патрабавальнасці і справядлівасці. Да сваёй працы падыходзяць адказна і з любоўю. А натхненне для стварэння ўсяго гэтага – глыбокая вера ў Бога.
У Эдуарда Барысавіча і Валянціны Віктараўны шмат планаў і новых задумак. Як гавораць яны самі: “ Ажыццявіць пры жаданні можна любую ідэю, толькі трэба дакладна ведаць, што табе патрэбна”.
Галіна ГУРЛО,
дырэктар раённага Цэнтра традыцыйнай культуры 
