Набліжаецца новы навучальны год, таму вельмі цікава прайсціся па тых вуліцах нашага гарадка, дзе калісьці знаходзіліся (і нават знаходзяцца і зараз) школы.
Як усё пачыналася
Рост насельніцтва мястэчка Капыль у XVII стагоддзі адбываўся не толькі за кошт натуральнага прыросту, але і за кошт перасяленцаў, якім надаваліся льготныя ўмовы для жыцця. Да сярэдзіны XVII стагоддзя трэба адносіць з’яўленне ў Капылі шэрагу рамесніцкіх цэхаў. У 1652 годзе Багуслаў Радзівіл дамогся для Капыля надання Магдэбургскага права.
Таму звесткі, у якіх упамінаецца першая навучальная ўстанова, адносяцца менавіта да гэтага часу. Так, згодна з інвентарамі XVI–XVII стагоддзяў, на прылеглых да Рынка вуліцах знаходзіліся царкоўны плац і яўрэйская школа. А насупраць вуліцы Слабодскай (зараз вуліца Камсамольская), налева ўніз ад Нясвіжскай (сучасная вуліца Савецкая) адыходзіла вуліца Дубніцкая (не захавалася), на якой знаходзілася яшчэ адна яўрэйская школа.
Па звестках інвентара ўжо 1750 года на той жа вуліцы Дубніцкай пазначаны летняя і зімовая яўрэйскія школы. А на Пясецкай (вул. Жылуновіча) – побач з царквой – упершыню ўспамінаецца школа для хрысціян.
Так было ў Капылі
У 1846 годзе, як сведчыць інвентар, у мястэчку існавалі тры яўрэйскія малітоўныя школы, адна з іх была мураваная. У той жа час у Капылі быў і клаўз (абшчынная чытальная зала ў яўрэяў), з даволі багатай бібліятэкай. У вядомага тагачаснага паэта, публіцыста, літаратуразнаўцы і педагога, выхадца з Капыля, Абрама Паперны чытаем: “Клауз был единственным каменным зданием в городе и служил молитвенным домом для копыльских патрициев, то есть обывателей, выдававшихся знатностью рода. Копыльский клауз был также высшею школою, где местные подростки, получившие достаточную подготовку в хедерах, сами дополняли свои сведения в Талмуде и раввинской письменности. Кроме библиотеки при клаузе в Копыле было много частных библиотек меньшего размера. Каждый зажиточный и уважающий себя обыватель имел у себя на дому те книги, которые были ему доступны и которые отвечали его вкусу”.
У сярэдзіне таго ж ХІХ ст. па звестках А. Паперны “никакой казенной или общественной школы светского характера в Копыле не было. Христианское население было поголовно безграмотно. Зато еврейское население Копыля было слишком богато школами, хотя своеобразными. Это были хедеры. Их в Копыле могло быть около двадцати. Когда в Копыль однажды приехал странствующий каллиграф с предложением открыть за известное месячное вознаграждение в городе школу чистописания для обучения детей обоего пола письму еврейскому, а для желающих – также русскому и польскому, евреи охотно на то согласились, и школа вскоре открылась. В школе было восемь часовых смен, так что все дети могли пользоваться ею. Спустя год, в течение которого почти все юношество научилось писать, каллиграф перекочевал в другой город”.
Па звестках артыкула “Агульная перапісь школ Мінскай губерніі, зробленая ў 1819 годзе” вядома, што царкоўна-прыходская школа ўзнікла ў 1815 годзе: “У ёй, як і ў іншых школах, ёсць вучні, якія ходзяць на заняткі толькі зімою, летам яны выкарыстоўваюцца бацькамі на сельскагаспадарчых работах”. Школа ўтрымлівалася коштам прэлата Шатыра, які вызначаў заробак для настаўнікаў у 200 польскіх злотых. Яна месцілася ў доме, які належыў да касцёла. Дзеці былі з сямей рознага веравызнання: і навакольных шляхецкіх засценкаў – каталікі, і капыльскіх мяшчан – грэка-расійскага вызнання, нават татарын Аўгустын (Хусэйн) Байрашэўскі тут вучыўся! Цікава, што вучні з наваколля размяшчаліся па розных дамах мястэчка, кошт за якія за квартал складаў 1 рубель серабром, а разам з харчаваннем – 6 рублёў. І толькі тыя маглі вучыцца на працягу ўсяго года, хто меў у мястэчку мала-мальскі заможных родзічаў”. У другім дакуменце таго ж часу гаворыцца, што ў школе быў 1 клас, у якім вучылася 22 вучні, з якіх 3 - дзяўчаты.
На старонцы 140-й “Описания церквей и приходов Минской епархии” 1879 года выдання чытаем аб тым, што дзеці Капыльскага прыхода навучаюцца ў народных вучылішчах, якія знаходзяцца ў Пацейкаўскім, Цімкавіцкім, Грозаўскім і Раманаўскім валасных праўленнях, таму што ўласнага вучылішча ў Капылі няма. Аднак “учреждение училища, ввиду исторического и древлеправославного значения Копыля, необходимо; имеемыя в приходе две церковно-приход-ския школы – в м. Копыль и в д. Еванелевичи, содержимыя за счет прихожан и неимеющия никакой правильной организации, для сего прихода не достаточны. Число грамотных в приходе не превышает 6%”.
З гісторыі школ горада
Пасля неаднаразовых хадайніцтваў 20 студзеня 1901 года было афіцыйна адкрыта Капыльскае аднакласнае вучылішча. Так гэта падзея апісана ў “Цыркуляры па Віленскай навучальнай акрузе”: “Мясцовым свяшчэннікам быў адслужаны малебен і пасвенчаны ўвесь будынак. Пасля малебну пан – участковы інспектар – звярнуўся да прысутных з кароткай прамовай, у якой запрашаў жыхароў мястэчка адносіцца да новаадкрытага вучылішча з найлепшай увагай. У вучылішча было прынята 63 хлопчыкі і 11 дзяўчынак”. Гісторыя захавала і імя першага і адзінага настаўніка школы – Лазюка Мікалая Лук’янавіча.
Праз год ствараецца аднакласнае вучылішча для дзяўчынак, а для хлопчыкаў – двухкласнае, выпуск якога адбыўся ў 1905 годзе. Дарэчы, сярод навучэнцаў – Дзмітрый Жылуновіч. Школа размяшчалася ў дрэнных умовах у звычайнай сялянскай хаце. З верасня 1907 года і да Першай сусветнай вайны вучылішча месцілася ў хаце Еселя Шустэра. І толькі ў 1909 годзе на сходзе жыхароў мястэчка было вырашана сабраць з кожнага дома па 2 рублі 75 капеек на будаўніцтва школы. Аднак да 1914 года былі ўзведзены толькі сцены будынка, а з пачаткам вайны работы зусім спыніліся. Напярэдадні Першай сусветнай вайны было пачата будаўніцтва цаглянага аднапавярховага вучылішча. Завершана яно было ў 1917 годзе. І менавіта там, пасля буржуазнай рэвалюцыі, адкрылася гімназія Хадасевіча, у якой за навучанне трэба было плаціць вялікія грошы. А ў 20-х гадах яна была ператворана ў школу працоўнай моладзі. Гэты будынак з чырвонай цэглы
(здымак 1) па вул. Какорыцкай (сучасная вуліца М. Горкага) функцыянуе і цяпер. У ім размешчаны школьныя майстэрні. А ў 1922 годзе вучылішча было рэарганізавана ў сямігадовую школу № 1 г. Капыля, дырэктарам якой да 1929 года быў Фама Сілыч Міськевіч.
У 30-х гадах для сярэдняй школы быў пабудаваны драўляны двухпавярховы будынак, які спалілі фашысты ў 1942 годзе
(здымак 2).
Адразу пасля выгнання немцаў заняткі працягваліся ў адноўленай цаглянай школе, пабудаванай яшчэ ў 20-я гады. Але аднаго будынка было мала, таму класы размяшчаліся ў прыватных дамах капылян па вул. Энгельса, зав. Пушкіна, вул. Савецкая.
У 1946 годзе па загадзе тагачаснага раённага кіраўніцтва на школьны двор быў перавезены вялікі драўляны дом, прыстасаваны пад школу. Да нашага часу ён не захаваўся.
У 1955 годзе была пабудавана новая цагляная двухпавярховая школа (зараз там навучаюцца пачатковыя класы).
У 1936 годзе была створана пачатковая руская школа, якая стала растучай сямігодкай. Нягледзячы на назвы школ, дзеці ў іх размяркоўваліся не па нацыянальнай, а па тэрытарыяльнай прымеце.
Па звестках краязнаўца Фелікса Мароза ў час вайны класы так званай рускай сямігадовай школы месціліся ў наступных дамах: Бахты-Пятровіча па вул. Пушкіна, Салавейчыка – па вул. Камсамольскай, Язерскай і Тамашэўскай – вул. Энгельса, Шантора-Жыбуртовіча – вул. Пушкіна, Вендрова – зав. Пушкіна, Барысевіча Ф. М. (брыга-дзіра калгаса).
Даныя Слуцкага архіва сведчаць аб тым, што да канца 1949 года колькасць навучэнцаў Капыльскай рускай школы складала 228 чалавек.
Пасля Вялікай Айчыннай руская школа знаходзілася на ўзгорку
(здымак 3), дзе зараз існуе раённы метадычны кабінет. І ужо ў 1964 годзе адчыніў дзверы новы, трохпавярховы, будынак школы.
Не так даўно стала вядома, што другая беларуская школа была адкрыта ў 1926 годзе. А ў 1938 годзе яўрэйская школа стала поўнай сярэдняй школай, потым – беларускай СШ №2. Школа месцілася там, дзе зараз РВМК. Гэтыя звесткі на старонках тагачаснай раёнкі “Калгаснік Капыльшчыны” знайшоў былы фотакарэспандэнт нашай газеты Іван Ігнатчык.
Так, да вайны ў Капылі працавалі тры (!) гарадскія школы: дзве беларускія і адна руская. Руская і беларуская №1 знаходзіліся побач на адным двары па вул. Горкага: руская – у чырвоным будынку, беларуская – у двухпавярховым, а беларуская №2 – на ўзгорку, дзе зараз працуе раённы метадычны кабінет. Таму мы звяртаемся да вас, паважаныя капыляне, калі вы ведаеце што-небудзь цікавае пра існаванне другой беларускай школы, паведаміце нам у рэдакцыю або ў раённы краязнаўчы музей!
У артыкуле акрамя адзначаных крыніц выкарыстаны матэрыялы саіскальніка Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Я. Купалы Мікалая Мароза, даследаванні Барыса Канстанцінавіча Багдановіча, змешчаныя на старонках “Слава працы” за 1967 год.
Падрыхтавала Дзіяна ТКАЧЭНКА.
Фота з архіва краязнаўчага музея і Фелікса Мароза
[/caption]
Школьный двор СШ №3 г. Копыля невероятно пестр: учителя, мальчишки и девчонки, родители и – многоцветье букетов.
У микрофона – директор школы Вадим Николаевич Соловей. В его поздравлении звучат добрые слова напутствия первоклассникам и выпускникам, родителям и учителям.
Поздравления продолжает председатель райисполкома Анатолий Жданеня:
– Сегодня – всенародный праздник – День знаний! Встречаем его хорошей, как по заказу, погодой. И сегодня мне, прежде всего, хочется обратиться к выпускникам: это ваш последний год в стенах родной школы. Вам предстоит нелегкая задача – определиться с выбором профессии. Для первоклассников и их родителей – это первое неизведанное путешествие в страну знаний. Желаю, чтобы вы хорошо учились. А педагогам – творческих успехов! Родителям – здоровья, радостной и счастливой жизни в нашей родной Беларуси!
И вновь поздравления первоклассникам, ученикам и педагогам от начальника отдела образования, спорта и туризма райисполкома Елены Михайловской.
[caption id="attachment_29831" align="aligncenter" width="443" caption="Учитель Г. В. Мирончик принимает клятву первоклассников"]
[/caption]
Для первоклашек первый учитель – это намного больше, нежели просто учитель. Это, если хотите, поводырь по миру знаний. В этот День знаний для учителя 1 «Б» класса Галины Викторовны Мирончик ученическая семья стала на 20 человек больше:
– Я поздравляю всех с началом нового учебного года. Для меня этот год очень волнительный, потому что я вновь начинаю с первого класса. Первый класс – это всегда большая ответственность и тревоги. Хочу пожелать уже сегодняшним первоклассникам хороших и прочных знаний, а родителям – внимания, заботы, доброты и терпения. А также – сотрудничества со школой. В добрый путь!
Диана ТКАЧЕНКО
Фото автора
Паважаныя сябры! 21 верасня 2013 года ў г. Капылі адбудзецца Нацыянальны фестываль эстафетнага бегу «Капыльскія пагоркі».
У спаборніцтвах прымуць удзел каманды абласцей і раёнаў рэспублікі, агульнаадукацыйных і вышэйшых навучальных устаноў, спецыялізаваных вучэбна-спартыўных устаноў, працоўных калектываў, клубаў аматараў бегу.
У праграме фестывалю марафонская і паўмарафонская эстафеты, а таксама эстафеты 6x1000 м, 4x600 м, 4x400 м.
Сярод многіх вядомых лёгкаатлетаў Беларусі возьмуць старт і ўдзельнікі міжнародных спаборніцтваў. У Капыль прыедуць каманды з Латвіі, Літвы, Расіі, Эстоніі.
Спадзяёмся, што ўдзельнікі фестывалю атрымаюць яркія і незабыўныя ўражанні.
Аргкамітэт
Хлебапячэнне – народная традыцыя. Дзякуючы людзям старэйшага ўзросту ўдалося сабраць і запісаць цікавы аўтэнтычны матэрыял, які дазваляе адраджаць гэту традыцыю.
У нашым семінары, на якім вялася гаворка пра хлеб, прынялі ўдзел як члены клуба “Семяжовачка”, так і народныя эксперты па выпечцы хлеба: Галіна Іванаўна Войцік і Валянціна Міхайлаўна Кіеня, вучні Семежаўскай сярэдняй школы Алёна Казакевіч, Марына Скамароха, Лізавета Калацкая, Яна Шчэрба і Даша Салановіч.
Аснова хлеба – жыта. Нашы продкі харчаваліся чорным жытнім хлебам. З сучаснага пункта гледжання гэта было здаровым харчаваннем, бо ў склад жытняй мукі ўваходзяць многія вітаміны і мінералы: кальцый, фосфар, цынк і г. д.
Галіна Іванаўна Войцік расказала, як замешваецца цеста, якую дзяжу бралі, як яе рыхтавалі да замешвання. Па-асабліваму выпальвалі печ, чыста вымяталі, каб не было сажы.
Затым Галіна Іванаўна падзялілася з прысутнымі рэцэптам аржанога хлеба. Валянціна Мікалаеўна Кіеня распавядала пра лекавыя якасці такога хлеба, пра спосабы праверкі гатоўнасці і народныя павер’і, якіх прытрымліваліся пры выпечцы. Адно з іх – нельга было адчыняць дзверы, калі выпякаўся хлеб.
Ніна Паўлаўна Рымжа падзялілася сакрэтам выпечкі святочнай булкі, якую абавязкова пяклі ў Семежаве на Каляды, Вялікдзень, вяселле, радзіны.
Перад пачаткам семінара адбылася выстава-дэгустацыя хлебнай выпечкі ўдзельнікаў клуба “Семяжовачка”. Кожны меў магчымасць паспрабаваць прысмакі. Работнікі бібліятэкі арганізавалі кніжную выставу.
Хачу выказаць шчырую падзяку ўсім удзельнікам семінара і асабліва Наталлі Сафронавай, Святлане Казакевіч, Ніне Рамановіч, Ніне Рымжа, Святлане Калацкай, Таццяне Шаура, якія прапанавалі нам такія смачныя пірагі, булкі, піражкі.
Па выніках семінара быў аформлены буклет “Пахне домам хлеб аржаны”, у якім надрукаваны рэцэпты выпечкі семежаўскага ржанога хлеба, абаранкаў, булак. Некаторыя з іх мы прапануем да вашай увагі.
Марыя СТРУЖКО, старшыня Семежаўскага сельвыканкама
Абаранкi
Запісана ад Г. І. Войцік, 1940 г. н.
Замешваем цеста з вады або малака і пшанічнай мукі, дабаўляем цукар, крыху солі. Робім абаранкі дыяметрам 10 см, кладзём іх на лапату і трымаем так у печцы, каб трохі запякліся. Затым дастаём, пераварочваем і апырскваем вадою з цукрам і зноў запякаем. Гатовыя абаранкі нанізваем на вяровачку і падвешваем сушыцца.
Пiрог
Запісала Таццяна Манак ад сваёй мамы
Спатрэбіцца 1-1,5 л малака, 50 г дражджэй, 1–1,5 стакана цукру, 100–150 г маргарыну, 2–3 яйкі, 2,5–3 кг мукі.
У 1 стакане цёплага малака развесці дрожджы, дадаць трохі цукру і паставіць у цёплае месца, каб забрадзіла. У гэты час падагрэць астатняе малако, дадаць яйкі, цукар і ўзбіць. Затым уліць рошчыну, дадаць муку і добра вымесіць, пасля дабавіць маргарын, зноў вымесіць і паставіць падходзіць. Калі цеста рэдкаватае, то падсыпаць муку і паставіць яшчэ раз падходзіць. Калі цеста атрымалася добрай кансістэнцыі, то выкласці ў форму, змазаную тлушчам, на 1/3 і даць цесту падысці. Паставіць у печ. 
4 сентября 2013 года с 10.00 до 12.00 состоится прямая телефонная линия с начальником УВД Миноблисполкома Виктором Сергеевичем СЕНЬКО на тему «Профилактика правонарушений на территории Минской области». Звоните по телефону (8-017) 229-09-09.
Осенью, как известно, проводится охота на лося и бобра. Комментирует ситуацию с охотой на этих животных директор Копыльской районной организационной структуры республиканского государственного общественного объединения «Белорусское общество охотников и рыболовов» Владимир РИМАШЕВСКИЙ:
— В этом году, как, кстати, и в прошедшем, охота на лося и бобра проводится с началом календарной осени: с 1 по 30 сентября 2013 года — на лося самца взрослого и селекционных животных. С 1 сентября 2013 и по 31 января 2014 года – на бобра речного.
Охота будет проводиться в сроки и способами, установленными Правилами ведения охотничьего хозяйства и охоты Республики Беларусь.
Подготовил Владимир СКРИПИНСКИЙ
«Осень – начало выгонки луковичных. Подскажите, как лучше проводить работы, чтобы получить цветок зимой?
Людмила, аг. Лесное»
Луковичные растения можно «заставить» зацвести в любое время года, если создать им подходящие для этого условия. Если начать выгонку луковиц осенью, то уже к Рождеству и Новому году можно украсить дом живыми цветами, нежными и душистыми.
Можно успешно «заставить» зацвести зимой и луковичные более холодных широт (большинство нарциссов, гиацинты, тюльпаны, гиацинтоиды, крокусы, сциллы, мускари, ирисы и др.), если предварительно выдержать их в течение 2-4 месяцев в открытом бумажном пакете или в сетке, поместив их в холодное место или в пустое фруктовое отделение холодильника.
Подходящий для выгонки луковиц контейнер должен иметь дренажные отверстия и поддон для слива воды. Затем поместите подготовленные к выгонке луковицы в красивый горшок, наполненный на 3/4 объема хорошей садовой землей, закрепите их в правильном положении. Сверху засыпьте посаженные луковицы слоем садовой земли, слегка уплотните поверхность. После посадки луковиц как следует полейте субстрат, чтобы вода вышла в дренажные отверстия горшка. Поддерживайте почву во влажном состоянии.
Держите емкости с луковицами в прохладном месте (около +10 градусов) вдали от прямого источника света. Ростки у луковиц появятся в течение недели или двух. После этого перенесите их в теплое, солнечное место. Развивающиеся растения дадут бутоны примерно через 4 недели.
«Какие работы осенью нужно проводить для того, чтобы «подремонтировать» газон?»
Лариса З., г. Копыль»
В сентябре приступайте к «ремонту» газона: заравнивайте впадины и кочки, удаляйте залысины, обновляйте поврежденные края вдоль клумб и дорожек. Если на газоне образовались проплешины, следует вновь подсеять траву, либо аккуратно вырезать и снять поврежденную дернину такого же размера и конфигурации из рулонного или запасного газона и положить на поврежденное место. Для удобства можно вырезать шаблон из бумаги или пленки по размеру поврежденного участка и пользоваться им при вырезке дернины. Швы нужно засыпать почвой, по необходимости в швах подсеять траву, смести лишнюю почву и при сухой погоде поливать, пока «отремонтированный» участок не приживется.
«Расскажите, пожалуйста, о лечебных свойствах растения лаконос.
Валентина Бердник, д. Вошкаты»
Лаконос (фитолакка американская) – ядовитое растение, высота которого нередко достигает трех метров. Она имеет толстые ветвистые стебли, вертикальный корень, эллиптические листья, собранные в кисти мелкие цветки и фиолетово-черные плоды. Цветет лаконос в период с июня по август.
Целебные свойства лаконоса трудно переоценить, лекарственное растение помогает при головной боли, гипертонии, болезнях почек и радикулите. Фитолакка американская обладает противоспалительным, мочегонным, слабительным, противоглистным и отхаркивающим свойствами, на его основе готовят гомеопатические препараты. Растение оказывает благотворное влияние на работу сердечнососудистой системы.
Листья лаконоса используют не только при приготовлении отваров для внутреннего потребления, но и используют наружно, например, в случаях, когда существуют уплотнения, фурункулы, геморроидальные шишки или поражения кожных покровов. Спиртовой настойкой натирают суставы при артрите, спину при радикулите.
Однако не стоит забывать, что лаконос –растение ядовитое, поэтому употреблять его можно лишь по рекомендации врача и в соответствующих пропорциях.
Наиболее сильное действие имеют корень и сок растения, наименее насыщены плоды, зато они наиболее безопасны при употреблении внутрь. Первыми заготавливают листья, стебли и плоды лаконоса и только затем приступают к обработке корня.
Корень можно применять для изготовления лекарства только в том случае, если он имеет желтовато-белый цвет, в том случае, если же он красный, использовать корень категорически запрещено, поскольку он содержит большую концентрацию ядов.
Корни лаконоса сушат в печи или в духовом шкафу, плоды – в хорошо проветриваемом помещении, после того, как основа для лекарства готова, ее складывают в мешки из натуральных тканей и хранят с сухом помещении.
Лекарство на основе лаконоса для лечения суставов
Листья фитолакки американской залейте теплой водой, закройте стеклянную посуду крышкой и оставьте в темном месте на две недели. В течение месяца растирайте суставы и спину. Из настойки можно делать компрессы.
Настойка из лаконоса при отите, ларингите и ангине
10 граммов корней лаконоса залейте 100 миллилитрами спирта, дайте лекарству настояться две недели в темном месте. Принимайте внутрь каждый день по 15 капель (по несколько капель в течение всего дня). Данное средство отлично укрепляет иммунитет.
Нарушения работы желудочно-кишечного тракта лечат с помощью сушеных ягод лаконоса, съедая по несколько плодов утром и вечером.
Лаконос – противопоказания
Лечение лаконосом без предварительной консультации с врачом строго запрещается, поскольку лекарственное растение является ядовитым и может принести серьезный вред. Передозировка вызывает рвоту, судороги, понос, головокружение, паралич, головную боль, остановку дыхания и сердца.
