Абрад “Цары” Семежаўскага цэнтра культуры і вольнага часу ўваходзіць у Спіс аб’ектаў сусветнай нематэрыяльнай спадчыны ЮНЭСКА. У студзені 2011 года калектыву прысуджана спецыяльная прэмія Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь дзеячам культуры і мастацтва.
Штогод на Шчодры вечар жыхароў вёскі Семежава калядоўшчыкі віншуюць па вайсковай традыцыі ХVIII стагоддзя. Па мясцовай легендзе абрад з’явіўся, калі недалёка ад вёскі стаяла царскае войска. Салдаты і афіцэры хадзілі па хатах, віншавалі гаспадароў, рабілі для іх прадстаўленне, за што жыхары плацілі ім каляднымі ласункамі. І нават пасля таго, калі царскі атрад пакінуў вёску, традыцыю пераняла мясцовая моладзь. За тры стагоддзі тут выгадавалі не адно пакаленне “цароў”.
Хто ж яны — мясцовыя “цары” і кім з’яўляюцца ў паўсядзённым жыцці? З гэтымі пытаннямі мы звярнуліся да саміх удзельнікаў абраду, якія непасрэдна ўдзельнічалі ў ім у студзені 2011 года.
Аказваецца, у свяце прымаюць удзел толькі мужчыны і юнакі, так званыя “цары”. У кожнага з іх свая роля, але ўсе, як адзін, у белых касцюмах, кашулю перавязваюць трыма семежаўскімі паясамі з традыцыйным арнаментам, шыю ўпрыгожвае жаночая хустка, а на галаве — высокія шапкі з рознакаляровымі стужкамі.
Наперадзе ідзе галоўны герой — цар Максіміліян. Гэтую ролю паспяхова выконвае Дзмітрый Козел:
— Па прафесіі я электраманцёр Капыльскіх электрасетак. Удзельнічаць у абрадзе стаў з 1996 года. Першая роля, якая мне дасталася, — Баба. Са зменай складу калектыву выконваў розныя ролі, зараз з’яўляюся царом Максіміліянам. Тое, што калісьці стану “героем дня”, не чакаў. Удзельнічаць у абрадзе падабаецца настолькі, што нават не ўяўляю Семежава без “Цароў”, тым больш, што нас чакаюць у кожнай хаце, нават запрашаюць загадзя, бо па народным павер’і, там, дзе пабывалі “Цары”, увесь год будзе мір, згода і багацце.
Яшчэ адным са старажылаў абраду з’яўляецца выканаўца ролі цара Мамая Георгій Ціманаў:
— У побыце я — сацыяльны работнік ДУ “Капыльскі тэрытарыяльны цэнтр сацыяльнага абслугоўвання насельніцтва”. Мама ў мяне полька, тата — рускі. Раней жылі на Любаншчыне, зараз — у Семежаве (больш за 25 гадоў). Памятаю, як год за годам паднімалі абрад з нябыту: збіраўся дакументальны матэрыял, апытваліся старажылы. І пасля таго, калі ў 1996 годзе група “цароў-энтузіястаў”, апрануўшыся ў самаробныя касцюмы, якія нагадвалі ваенную форму, упершыню прайшлася па вёсцы — атрымаўся аншлаг. Паясы і хусткі давалі мясцовыя жыхары, якія зараз гэтыя ўбранні падарылі ўдзельнікам “Цароў” у знак па-дзякі за адраджэнне і захаванне семежаўскай традыцыі. І вельмі прыемна, што сёння абрад стаў своеасаблівай рэкламай, як для вёскі, так і для раёна ў цэлым.
Камандзірам абрадавага строю з’яўляецца лекар — Мікалай Стасевіч, навучэнец трэцяга курса Капыльскага прафесійна-тэхнічнага каледжа па спецыяльнасці кухар:
— Мая роля, мусіць, самая вясёлая і пацешная, бо я спрабую давесці ўсім, што ведаю лекі ад усіх хвароб, тым самым раскрываю сакрэты лекавання. У адрозненне ад усіх, касцюм у мяне просценькі: звычайная ваенная форма старога ўзору. На галаве — фуражка, на плячы — медыцынская сумка. У апошнія гады нашу яшчэ з сабой велізарны кардонны градуснік. Маршырую з галоўным царом, падказваю куды ісці: калі скажу “налева” усе ідуць у хату, якая знаходзіцца па левым баку, калі “направа” — якая стаіць справа.
Пераапранутыя хлопцы імкнуцца быць падобнымі на сваіх прататыпаў і знешнасцю, і характарам. Тры гады маршыруе ў страі “цар” Сяргей Гаўрыловіч:
— У цяперашні час з’яўляюся студэнтам Беларускага аграрна-тэхнічнага ўніверсітэта. Мой прыход у абрад быў усвядомленым, аб традыцыях якога я пазнаў з аповедаў бабулі. Калі з’явілася магчымасць паўдзельнічаць, то адразу ж згадзіўся. Першай, да каго мы заходзім калядаваць, гэта мая бабуля, якая заўсёды рада нашаму прыходу і частуе ад душы пірагамі, цукеркамі, каўбасой.
Яшчэ адзін з “цароў” — Андрэй Парчанаў:
— Хоць па прафесіі я будучы будаўнік (вучуся ў Слуцкім сельскагаспадарчым прафесійным ліцэі), але ўдзел у абрадзе лічу ганаровай місіяй. Хацелася б, каб я і мае сыны, аб якіх я мару, у наступным працягвалі гэтую добрую традыцыю.
Наступны “цар” — Вячаслаў Сянюк, навучэнец 11 класа Семежаўскай сярэдняй школы:
— У абрадзе ўдзельнічаю нядаўна. Спачатку гэтая ідэя здалася мне пацешнай, зараз — своеасаблівай выявай жыцця, бо для мяне цікавы ўсе традыцыі, звязаныя з нашай вёскай. Акрамя ўдзелу ў мастацкай сама-дзейнасці, з’яўляюся вучнем “Школы ткачоў”, дзе авалодваю асновамі ткацтва.
Апошнім у страі ідзе барабаншчык Яўген Лук’янаў, студэнт БНТУ:
— Мая роля самая адказная: павінен гучна біць у барабаны, каб жыхары падрыхтаваліся да нашага візіту. Для гаспадароў паказваем драму “Цар Максімі-ліян”, падчас якой у хаце разгортваюцца батальныя сцэны.
Сярод персанажаў ёсць Дзед і Баба. Іх задача — зрабіць гаспадарам якое-небудзь дробнае паскудства, пакуль тыя ўважліва глядзелі на “цароў”. Гэтыя ролі выконваюць навучэнец Капыльскага прафесійна-тэхнічнага каледжа Дзяніс Пяцігорац і адзінаццацікласнік Аляксандр Шацілін. Дарэчы, Аляксандр у абрадзе ўжо пяты год:
— Калі першы раз прапанавалі роль бабкі, ніколькі не сумняваўся ў яе выкананні. Паспрабаваў — і мне спадабалася ўдзельнічаць у абрадзе.
Яшчэ адным з удзельнікаў, які выконвае ролю Бабы, з’яўляецца Яўген Кухарэнка. Важны ўдзельнік абраду — механоша. У яго распараджэнні некалькі мяшкоў, якія вельмі хутка запаўняюцца гасцінцамі, таму Дзмітрый Базылевіч, вадзіцель па прафесіі, возіць за сабой саначкі.
Па меры магчымасці ўдзел у абрадзе прымаюць Вячаслаў Шаура, студэнт БНТУ, будучы інжынер-энергетык і студэнт акадэміі фізкультуры Руслан Рамашка — выканаўцы ролі “цароў”. Трэба адзначыць, што ў бягучым годзе калектыў каляднага абраду крыху зменіцца. Ён будзе складацца ўжо з двух саставаў — дарослых і моладзі.
З наступленнем цемнаты калядныя “Цары” бяруць у рукі падпаленыя факелы, на святло якіх выходзіць уся вёска, каб разам адсвяткаваць Шчодры вечар. І так з года ў год і не адно стагоддзе…
Таццяна БОХАН
НА ЗДЫМКАХ: 1. Д. Козел; 2. Г. Ціманаў; 3.М. Стасевіч; 4. С. Гаўрыловіч; 5. А. Парчанаў; 6. В. Сянюк; 7. Я. Лук’янаў; 8. Д. Пяцігорац; 9. А. Шацілін.
Фота аўтара
В настоящее время несколько активизировалась деятельность магазинов «Sесоnd Наnd», а также интерес к ним со стороны населения, что в свою очередь обусловило внимание к данной сфере деятельности со стороны Комитета государственного контроля Минской области.
И, как оказалось, не зря. Так, проверками торговых объектов Минского и Молодечненского районов, осуществляющих реализацию вещей «Sесоnd Наnd», установлены многочисленные нарушения Санитарных правил, которые могут негативно отразиться на эпидемическом благополучии населения.
В частности, размещение отдельных торговых объектов не было согласовано с территориальным учреждением государственного санитарного надзора. В торговых залах этих магазинов отсутствовала принудительная приточно-вытяжная вентиляция, как следствие – посторонний запах, образующийся после проведения санитарной обработки вещей «Sесоnd Наnd».
Ряд объектов не соответствовал Санитарным правилам в части высоты потолков и покрытия их материалом, подвергающимся влажной уборке и дезинфекции. Помещения для сортировки и хранения товаров в каждом втором проверенном объекте находились в антисанитарном состоянии (на полу грязь, стены не оштукатурены, в санузле на полу вода, разбито оконное стекло и т.д.), а в одном из проверенных такое помещение отсутствовало вовсе (проверке не предъявлено).
Кроме того, в некоторых магазинах осуществлялась торговля товарами, запрещенными к реализации: белье нательное, товары для новорожденных, чулочно-носочные изделия.
Характерными нарушениями правил торговли для названных торговых объектов являлись также не указание на маркировочных ярлыках необходимой информации о реализуемых товарах, отсутствие сведений о проведенных в отношении товара санитарно-противоэпидемических мероприятиях (чистка, стирка, дезинфекция, дезинсекция) и недостаток дезинфицирующих средств для проведения дезинфекции помещений, не обеспечение продавцов средствами индивидуальной защиты.
По итогам проверки информация направлена в территориальный орган санитарного надзора, деятельность трех торговых объектов была приостановлена до устранения выявленных нарушений, а в отношении виновных лиц применены меры административного воздействия.
М. В. ШЕКО,
начальник управления
Подведены результаты работы животноводческой отрасли за январь – ноябрь 2011 года. За подробностями редакция обратилась к Галине ЧИГИРЬ, начальнику отдела статистики Копыльского района
— За январь—ноябрь 2011 года выращено основных видов скота и птицы 12,6 тыс. тонн, или 103,6% к январю-ноябрю 2010 года. Увеличили выращивание скота и птицы 11 хозяйств. Среднесуточные привесы крупного рогатого скота увеличились по сравнению с январем-ноябрем 2010 года на 23 грамма, свиней - на 32 грамма и составили соответственно 616 и 441 грамма.
Реализация скота и птицы на убой в живом весе составила 11 тыс. тонн, или 93,3% к соответствующему периоду предыдущего года, из них крупного рогатого скота реализовано 6,2 тыс. тонн (87,8% к январю-ноябрю 2010г.), свиней - 4,5 тыс. тонн (101,7%), птицы - 0,3 тыс. тонн (95,2%). Реализовано скота на убой (без птицы) промышленным мясоперерабатывающим организациям и хладокомбинатам 75,6% от общей реализации, подсобным производствам организаций - 13,2%, населению, включая расход на общественное питание - 5,6%, организациям потребительской кооперации - 5,2%, в порядке рыночной торговли - 0,2%, по другим каналам сбыта - 0,2%.
Надоено молока 77,2 тыс. тонн, что на 1,3 тыс. тонн (на 1,6%) меньше, чем в январе-ноябре 2010 года. Производство молока уменьшили 16 хозяйств. Средний удой молока от коровы за январь-ноябрь 2011 года составил 3960 килограмма и уменьшился по сравнению с аналогичным периодом прошлого года на 190 килограмма (на 4,6%). Реализовано молока по всем каналам сбыта 68,2 тыс. тонн, или 88,4% от произведенного (в январе-ноябре 2010 года - 64,7 тыс. тонн, или 82,5%).
В сельскохозяйственных организациях района численность крупного рогатого скота по состоянию на 1 декабря 2011 года составила 53,7 тыс. голов, или 101,3% к 1 декабря 2010 года, свиней - 44,8 тыс. голов (96,6%), птицы - 19 тыс. голов (47,2%). За январь-ноябрь 2011 года получено приплода телят 17,5 тыс. голов, или 95,9% к январю-ноябрю 2010 года, поросят - 75,2 тыс. голов (108,5%).
Подготовила Маргарита САКОВИЧ
Первым у столичного чиновника побывал Александр Стрелкин с дочерью Викторией. Вопросы посетителей касались приобретения ими белорусского гражданства. 12 лет проживает уже семья Стрелкиных (муж с женой и двое детей. – В. С.) в д. Лешня, имея в Беларуси статус лиц без гражданства. Они никак не могут получить справку о выбытии из узбекского гражданства. А. Н. Ланин подробно объяснил, как действовать, чтобы получить злополучную справку, дал конкретные указания на сей счет майору милиции Олегу Осипову.
Зинаиду Василевскую из Копыля интересовало, нужно ли согласие бывшего мужа на поездку их несовершеннолетней дочери, совместно с ней, на отдых в Украину? Копылянке дан четкий ответ, суть которого сводилась к тому, что в случае, если один из законных представителей (в данном случае – бывший муж. – Ред.) не согласен с порядком выезда из Республики Беларусь несовершеннолетней дочери, он имеет право обратиться в суд с заявлением об определении иного порядка выезда ее из страны. На основании решения суда, сведения о несовершеннолетней и установленном порядке ее выезда включаются в банк данных о гражданах, право на выезд которых из страны временно ограничено.
Житель райцентра Евгений К. задал вопрос, каким образом он может узнать, существуют ли в отношении его ограничения для выезда за границу? Ему было разъяснено, что сведения, содержащиеся в банке данных, предоставляются гражданину бесплатно в форме справки (выписки) при его личном обращении в орган внутренних дел либо дипломатическое представительство или консульское учреждение Республики Беларусь. Необходимо предъявить документ, удостоверяющий личность. Сведения предоставляются не позднее одного рабочего дня при обращении в орган внутренних дел и десяти рабочих дней – при обращении в диппредставительство или консульское учреждение Республики Беларусь.
Владимир СКРИПИНСКИЙ
Фото автора
