Кожная пядзя беларускай зямлі захоўвае памяць аб гераізме савецкіх людзей у гады Вялікай Айчыннай вайны. У школьным музеі імя І.С. Трацэўскага Слабадакучынскай СШ захоўваюцца ваенны і партыйны білеты, чырвонаармейская кніжка і 15 пасведчанняў аб узнагароджанні ордэнам і медалямі СССР Віктара Юльянавіча Змачынскага. Усе гэтыя каштоўныя рэліквіі ветэран апошняй вайны завяшчаў роднай школе.
[caption id="attachment_76410" align="aligncenter" width="580"]
■ Віктар Юльянавіч Змачынскі[/caption]
Нарадзіўся В.Ю. Змачынскі ў 1924 годзе ў мнагадзетнай сям’і (яшчэ тры браты) лесніка ў вёсцы Пад’ельнікі Уздзенскага раёна. Яго бацька захварэў на сухоты, і сям’я вымушана была пераехаць на Капыльшчыну ў вёску Астрэйкі. Здольны і старанны хлопец, актыўны камсамолец, закончыў сем класаў Слабада-Кучынскай сямігодкі і адзін год адвучыўся ў Старыцкай СШ. Далей не змог — памёр бацька, а за навучанне ў 9-м класе трэба было плаціць, ды яшчэ старэйшы брат Іван быў прызваны ў Чырвоную Армію. У 16 гадоў ён застаўся за карміцеля і пайшоў працаваць у мясцовы калгас. Дапамагаў конюху даглядаць 30 коней.
Грымнула вайна. Упершыню жыхары Астрэек ворагаў, якія рухаліся на ўсход, убачылі 28 чэрвеня. Усе перажывалі за лёс краіны. Пачалося жыццё ў акупацыі. Новыя ўлады распусцілі калгасы, зямлю, жывёлу і маёмасць падзялілі. Усталяваўся жорсткі акупацыйны рэжым. На вачах у аднавяскоўцаў фашысты спалілі ў хаце маці партызана, забілі акружэнца Ніпакоева. З гэтым не мог мірыцца 18-гадовы юнак, і ў канцы 1942 года 9 хлопцаў з вёскі Астрэйкі ўступілі ў партызанскі атрад імя Г.К. Жукава брыгады імя Чапаева.
У верасні 1943 года Віктара прызначаюць камандзірам аддзялення, а атрад быў перададзены ў склад 19-й брыгады імя Молатава Баранавіцкага злучэння, месца дыслакацыі — Ляхавіцкі раён. Партызаны мініравалі і ўзрывалі чыгунку на ўчастках Баранавічы – Лунінец, Слуцк – Баранавічы. Ляцелі пад адхон эшалоны, падрывалі машыны на шашы Варшава – Масква, разбуралі масты, знішчалі дзясяткі кіламетраў тэлефонна-тэлеграфнай сувязі. У час Курскай бітвы ўзарвалі 1,5 км чыгуначнага палатна, а рух цягнікоў быў спынены на двое сутак, чым дапамаглі Чырвонай Арміі. Перад пачаткам аперацыі «Баграціён» каля вёскі Лясная партызаны знішчылі больш за 400 рэек.
[caption id="attachment_76411" align="aligncenter" width="580"]
■ Адно са шматлікіх пасведчанняў аб узнагароджанні В.Ю. Змачынскага[/caption]
Падчас вызвалення Беларусі наша авіяцыя бамбіла Баранавіцкі чыгуначны вузел, і быў падбіты савецкі самалёт, які сеў непадалёку ад нямецкага гарнізона. Група партызан пад камандаваннем Віктара Змачынскага забяспечыла ахову самалёта і лётчыка. Калі ўбачылі нашага лётчыка, то ледзь не задушылі — так хацелася ўсім да яго дакрануцца, паціснуць руку. Вяртаючыся з баявога задання, узялі ў палон дзевяць уласаўцаў і аднаго паліцэйскага, якіх даставілі ў штаб брыгады.
5 ліпеня 1944 года партызаны сустрэліся з перадавымі часцямі Чырвонай Арміі. Гэта была незабыўная сустрэча, усе абдымаліся, цалаваліся, радаваліся. Партызанская брыгада накіравалася ў Ляхавічы, дзе вопытны баец уліўся ў рады Чырвонай Арміі. Ваяваў на 3-м Украінскім фронце ў складзе 11-й штурмавой інжынерна-сапёрнай брыгады РГК (рэзерв Галоўнага Камандавання). У брыгаду набіралі выключна моцных, вынослівых і адукаваных спецыялістаў. Вызваляў Запарожжа, Румынію, Венгрыю, штурмаваў г. Будапешт. Сапёр Змачынскі рабіў праходы ў перашкодах з калючага дроту, абясшкоджваў міны і «сюрпрызы», наладжваў пераправы і будаваў камандныя пункты.
Вельмі жорсткія баі разгарнуліся ў сакавіку 1945 года ў раёне возера Балатон. Прыйшлося сустрэцца з элітнымі дывізіямі вермахта «Мёртвая галава» і «Лейбштандартэ Адольф Гітлер» 6-й танкавай арміі СС. Фашысцкія танкі «Тыгр» і «Пантэра» рваліся да нафтавых радовішчаў г. Надзьканіжа. Нашы перайшлі да абароны. Адлегласць ад савецкіх да нямецкіх акопаў была да 150 метраў, поле замініравалі абодва бакі. Акопы былі не на ўвесь рост: там, дзе сустракаўся граніт, ні лапаткі, ні лом не бралі цвёрдую пароду. Адбіўшы раз’юшаныя атакі гітлераўцаў, нашы перайшлі ў наступленне. Віктар ішоў у першых радах дэсантна-штурмавога падраздзялення. Пад моцным агнём праціўніка за адны суткі ён здолеў зрабіць праход на мінным полі (зняў 210 мін). За мужнасць і гераізм атрымаў медаль «За баявыя заслугі».
У сталіцы Аўстрыі Вене прыйшлося біцца за кожны квартал, за кожную вуліцу. Сапёры сутыкнуліся з супрацьтанкавымі і супрацьпяхотнымі перашкодамі, разбіралі барыкады і завалы, падрывалі доты. Пры штурмах будынкаў справа даходзіла да рукапашнай, тады ў ход ішлі сапёрныя лапаткі. А яшчэ быў загад камандуючага 3-м Украінскім фронтам маршала Ф.І. Талбухіна: «Берагчы гістарычныя помнікі». Быў размініраваны Райхбруке — самы вядомы венскі мост праз Дунай. Віктар быў лёгка паранены. Толькі праз 20 гадоў за гэту баявую аперацыю яго знойдзе заслужаная ўзнагарода — медаль «За адвагу». 9 мая адважны воін салютаваў са свайго ППШ у неба. Хлебам-соллю, кветкамі і ўсмешкамі віталі аўстрыйцы сваіх вызваліцеляў. На вуліцах горада гучалі і венскі вальс, і наша «Кацюша».
Пасля Перамогі служба ў арміі прадоўжылася яшчэ паўтара года ў Румыніі і Украіне. У маі 1947 года вярнуўся ў родную вёску, у якой праз год узначаліў калгас імя Дзяржынскага і стаў камуністам. Затым працаваў там, куды накіроўвала партыя: старшынёй Слабада-Кучынскага сельсавета, інспектарам па кадрах Забалацкай МТС, інструктарам Капыльскага РК КПБ, узначальваў прафсаюзныя камітэты саўгасаў «Лясное» і «Крыніца». Самыя лепшыя гады былі аддадзены роднаму саўгасу «Крыніца», дзе Віктар Юльянавіч шчыраваў аграномам-насенняводам. Яго вопыт, добрасумленнасць, уменне працаваць з людзьмі здабылі павагу сярод калег па працы. Будучы сямейным чалавекам, здолеў скончыць тэхнікум, прайсці ваенную падрыхтоўку на зборах на пасадзе намесніка камандзіра роты, атрымаўшы званне старшага лейтэнанта запасу. Разам з жонкай Нінай Юльянаўнай (споўнілася 90 гадоў) выхавалі чацвярых дзяцей.
За свае баявыя подзвігі ветэран узнагароджаны ордэнам Айчыннай вайны ІІ ступені, медалямі «За адвагу», «За баявыя заслугі», «Партызану Айчыннай вайны» ІІ ступені, «За ўзяцце Будапешта», «За ўзяцце Вены», трыма Падзякамі камандавання і інш.
Віктар Юльянавіч часта выступаў у роднай школе, дзяліўся сваімі ўспамінамі і ўражаннямі аб днях ваеннага ліхалецця. Гаварыў праўду аб вайне такую, якая яна ёсць на самай справе. На вачах простага чалавека выступалі слёзы — гэта быў не толькі боль ад перажытага, але і падзяка за чулыя адносіны маладога пакалення.
Усё сваё жыццё камуніст Змачынскі быў самаахвярна адданы Айчыне (памёр у 2002 годзе).
Барыс ДЗЕНІСЮК,
член ГА «Беларускі саюз журналістаў»
■ Лев, Людмила, Вячеслав и Тамара Мыслицкие, 1948 год[/caption]
В семье Мыслицких из поселка Заполье Слобода-Кучинского сельсовета, где в 1939-м родилась Тамара, подрастало четверо ребятишек. Старший брат Лева появился на свет в 1931 году, Людмила — в 1936-м и в 40-м — Вячеслав. Отец — связной партизанского отряда имени М.В. Фрунзе бригады имени Ворошилова Александр Мыслицкий — погиб 7 ноября 1942 года во время блокады партизанской зоны. Поэтому забота о судьбе детей легла на плечи матери Ядвиги Николаевны, женщины строгой и очень крепкой физически. Она умела многое делать сама: косила, жала и даже шила сапоги.
После окончания Великой Отечественной войны в Заполье проживало 16 семей, в которых воспитывалось около 50 детей. Десять женщин остались вдовами. У Язвинской Брониславы подрастали пятеро: Реня, Гена, Галина, Нина и Мария. Хилько Юзефа воспитывала двоих: Анну и Алесю. Столько же было и у Карпович Марии: Янок и Стась. По трое детишек подрастало у Зенюк Гельки (Валентин, Нина и Таисия) и у Луцевич Серафимы — Иван, Леонида и Виктор. От голода спасала единственная оставшаяся в селе бесхвостая корова: она давала молоко, на ней же обрабатывали и приусадебные участки. Управляли плугом сами женщины.
После войны тяжело было всем, и дети, как могли, старались помочь взрослым. Жали, сушили сено, по выходным, после занятий в школе, ходили в колхоз сажать картошку, а осенью убирали ее. Полоть лен детям нравилось: вокруг простирались невероятной красоты поля, и стоял дивный цветочный аромат. Когда лен вырастал, дети же его и рвали, затем стелили на поплаве, поднимали и вязали в пучки. Для сушки развозили по домам. Уже сухой лен терли и готовым сдавали в колхоз.
В поселке были два панских гумна. В одном хранились сено, снопы и зерно. В другом стояли кони и находилась вся упряжь. Осенью, когда приходила пора обмолачивать снопы, дети справлялись и с этим непростым заданием. Они сами приносили их с гумна, развязывали и подавали их более старшим ребятам.
И без того тяжелое положение усугублялось еще тем, что надо было сдавать государству мясо и молоко. Долг по мясу погашали крольчатиной. А молоко и масло отдавали как положено.
Помогали дети и своим мамам изготавливать саман — такой кирпич-сырец из глинистого грунта, в который добавляли солому или другие волокнистые растительные материалы. Для этого использовали залежи глины, находившиеся недалеко от Заполья. В деревянный ящик засыпали глину, измельченную солому и заливали их водой. Ребята босиком топтали эту массу. Затем полученную смесь разливали по деревянным формам и сушили. Результатом такого процесса становились кирпичики, из которых в колхозе строили коровники и конюшни. Приходилось собирать после жнеярки и колосья с полей. Обуви не было, и на босых ребячьих ногах оставалась паутина царапин. Собранные в специальные торбы колосья сдавали в колхоз.
Школы как таковой в поселке не было, поэтому учились по хатам. От комнаты хозяев класс отделяла тонкая перегородка, через которую все было слышно.
За пользование учебниками приходилось платить. Чтобы заработать деньги, ребята ходили за два километра перекладывать торф, который резали взрослые. В то трудное время помогли выжить рыба и раки, которых было полно в находившейся рядом реке. За час на пяти удочках удавалось наловить целое ведро раков! Их ели сами, ими же кормили и свиней.
…С последствиями Великой Отечественной Тамара Александровна столкнулась и много позже: во время своей трудовой деятельности. Именно ей, пришедшей в 1974 году на работу в отдел ЗАГС, пришлось восстанавливать уничтоженные в первые дни войны личные документы граждан. Копыльский район был единственным в Минской области, где не сохранилось ни единого документа: все было сожжено в первые дни войны, чтобы не досталось врагу.
Диана ТКАЧЕНКО 
Именно поэтому специалисты Солигорской спасательной станции Минской областной организации РГОО ОСВОД к летнему сезону провели очистку водоемов в Копыльском районе, где оборудованы места для отдыха и купания. Это водоемы в г. Копыле, дд. Богуши и Островок.
К слову, нынешней весной из воды водолазы Юрий Садрисламов и Юрий Бирковский не достали ничего, что представляло бы большую опасность для отдыхающих, только несколько полиэтиленовых пакетов, пластиковых бутылок, пару коряг и камней, на которые случайно можно наткнуться. Отсюда можно сделать вывод, что культура у отдыхающих повышается.
Между тем специалисты спасательной станции отмечают несерьезный подход некоторых граждан к отдыху у воды, так как по сей день главный враг такого досуга — алкоголь. Как отмечает Юрий Садрисламов, нередки случаи, когда взрослые в нетрезвом состоянии заходили в водоем либо оставляли детей без присмотра — многие из таких эпизодов заканчивались плачевно.
Официально 1 мая открыт купальный сезон, поэтому все три места, оборудованные для отдыха в Копыльском районе, находятся под ежедневным наблюдением спасателей. Территории для плавания отмечены буями, за которые заплывать нельзя. Также на каждом посту есть лодка, спасательные жилеты и все необходимое для спасения человека. Распитие спиртных напитков в местах для купания категорически запрещается. Об этом рассказал председатель РО ОСВОД Александр Галуза.
— Также мы проводим активную работу с детьми и их родителями, посещаем учреждения образования и организации, — отметил Александр Николаевич. — Еще раз напоминаем о безопасном времяпрепровождении на воде, правилах, которые помогут сохранить жизнь и здоровье.
Павел ШЕИН 
Цель — привлечение внимания к проблемам детской шалости с огнем и гибели детей на пожарах, снижение количества чрезвычайных ситуаций с участием детей и обеспечение их общей безопасности (дома, на улице, отдыхе, водоеме и др.).
Акция пройдет в 4 этапа.
1-й этап: 11–15 мая, приурочен к Международному дню семьи (15 мая) — акция проводится на объектах с массовым пребыванием людей.
2-й этап: 16–24 мая — проводится:
— в учреждениях здравоохранения (детские поликлиники — кабинеты здорового ребенка, женские консультации — школы материнства, детские больницы — палаты совместного пребывания детей и родителей);
— в дошкольных учреждениях, начальных классах общеобразовательных учреждений (родитель-ские собрания);
— в комнатах ожидания для родителей в спортивных школах, центрах внешкольного образования, детских развлекательных центрах и др.
3-й этап: 27–30 мая, акция проводится в многодетных семьях и детских домах семейного типа, детских развлекательных центрах.
4-й этап: 31 мая–1 июня, приурочен к Международному дню защиты детей — акция проходит на открытых площадках.
Всех неравнодушных к вопросам детской безопасности приглашаем принять участие в акции!
Андрей Матейко,
главный специалист ИНиП Копыльского РОЧС 
11 мая с 9.00 до 12.00 прямую телефонную линию проведет Якубицкая Наталья Викторовна, председатель Минского областного Совета депутатов, тел. 8 (017) 500 41 60. 
