(Прапануем урывак з краязнаўчага выдання «Народная кухня Семежава». Успаміны Валянціны Міхайлаўны Кіені запісаны падчас этнаграфічнай экспедыцыі 12.07.2012 г. і надрукаваны з захаваннем мясцовага дыялекту.)
Быў голад, была вайна. Калі хто буў з мужыкамі, то добра, а калі не, удовы тыя няшчасныя, як мая мама ў дваццаць шэсць год засталася, да я малая на руках, то як хочаш жыві... Насіць не было чаго, есці не было чаго. Летам каласы збіралі, да падушыш, да стаўчэш, да змелеш у жорнах, да накрышыш якога бурачніку, да напячэш якого ламаша. Картоплі збіралі, ну трашчыць на зубах, да што ж... Да малака нап’ешся, да і ўсё. Гора прынялі многа, наеліса пяску з тае картоплі, ой! Гарачы то блінец, ён смачны, салодкі, а як астыне, то ўжэ як разіна, цягнеш яго – аж рукі трасуцца! (смяецца) Я ў калхозе работала, як пашла ў трынаццаць год, то да сёняшняго дня, ужэ семсят два годы раблю, сначала паляводам, патом ткала ад Слуцкай фабрыкі художэственных іздзелій, а там даяркай, а цяпер сторажам. Але ж тады стаж не саедзіняўса, ноччу ткалі, а тады хадзілі на работу. Цяжкія нам годы папалі. Ну там як мама пашла ў Дом інвалідаў рабіць, то стала нам трошку лягчэй, хоць і палучала мама дваццаць сем рублей, да я за папу чатыры рублі, але мама і хлеба прыносіла, быў такі з чарнушкай, смачны, пахучы.
Дак не было чаго насіць, за зіму трэба было наткаць, за весну выбяліць, расшыць, і хусткі, і спадніцы, і мужчынскае, і жаночае, і на якую куртку, на капот. Цяжко было, маму судзьба заставіла – на семнаццатом году ажаніла мяне. Камсу на вяселле гатовілі, мама зарэзала цяля, і зрабілі свадзьбу. Прыйшоў да мяне прымак, дык праўду казаць – выпіваў, трэба было мне ўсе самой дзяржаць у галаве. Прагаравала, без паўгода пяцьдзесят год пражыла з мужыком. Чацьвёра дзетак радзіла, два сыны і две дзяўчыны. А я на рабоце, дак бывало з сіна йідом, я сразу ткаць, а там раніцай ізноў на работу, мама калі дома, то сабярэ мне торбу з сабой, перадасць, да зноў на сіна.
Помню баба накапае картопель, кажа: "На Іллю поўну печ наллю". Дык звара шчавель, да з укропчыкам, да якую скварачку разамне, дак от было смачна. Крапіву трохкантовую варылі, лебяду варылі, усяго было. А мама ідзе жаць, то баба прыйдзе кароў падоіць, то якую картоплю ёй сабярэ з халадніком пасёрбаць, то якая ж еда, а ўсе адно е. Скваркі ж не было. Хлеба пасмокчаш, да вады нап'есся, да і ўсе.
Пайду гуляць, а мама кажа – не ідзі, бо пойдам жаць, уставаць заранее, хоць трошкі табе памагу, дак была свадзьба, я пашла, прышла, пераадзеласа, а мама каже – не, прагуляла, пойдам, я і не лажыласа, пашлі жаць. Узялі халаднік, хлеба, картапель, гуркоў прасоленых, м'яса ды сала не было. Зажынкі рабілі. Баба брала платочак, скарыначку хлеба, свянцонай солькі, выжне трошкі, паложа накрэст, памоліцца Отча наш, і давай зажынаць, зажне і ўсе за ёй. А пасля снапы насілі – па ўсіх хатах, дзе свадзьба была ў гэтум гаду, хай сабе і Калядамі была, а ўсе адно насілі, гарэлку пілі, брыгадзіру занасілі, ён нас частаваў, камсы да самагонкі, да гэтыя бабы пілі! (смяецца) Камса была дзяшовая, самае аснавное блюдо, і на вяселлі бралі (смяецца). Жызнь была наша неважна. Неважна пражылі.
На млынах сталі малоць з 1951 году здаецца, а да гэтага ў жорнах, а малако ж трэба было здаць, і м'ясо здаць, і яйца здаць гасударству, а сабе што аставаласо. Пасеш-пасеш, помню, ты гусей, а прыйдзе восень, да трэба здаць, а сабе нічога. Пакідаеш на развод, як без гаспадара, то трэба было менш, якіх восем-дзевяць. А ўсе адно. Гэтак шкода. Бывае баба зробіць тваражку з таго, што аставаласа, то і не ведаеш з чым яго з'есці – мо з соллю, а мо і ні з чым. Да суседа забягу, баба блінцы пячэ з лоем, дак ніколі не было, штоб не дала мне того блінца, з'ем, лой на губах застыне! (смяецца) От як жылі. А раз мама зрабіла сало, а я прышла і падумала – пайду я тоненько отрэжу, мо мама не пазнае. І як отрэзала – там белое, а это рыжае, і прытуліла б, да яно не прытульваецца, я і плакала, ну і с'ела, гэтак ужэ баяласа! (смяецца) А маме тожэ душа балела, што я галодная хажу, адна – і тая галодная. Перажылі, што хай Бог крые!
Масло білі, з сыроваткі рашчынялі блінцы, то было лягчэй, а я то ўжэ не здавала, то дзецям сыр рабіла, от яны любілі! Літра два малака аттаплю, то ён зробіцца сначала як разіна, не павярнуць яго ложкай. А тады зробіцца м'яккі, да адкідаю яго на друшляг, да там марлечка ляжыць, а ў тую каструлю кідаю масло, соль, яйца бью, соды сыплю, да стану мяшаць, да ён ужэ становіцца лёккі да пышны! Мае ўнукі вельмі любілі, пірагі для іх пякла, то за весну па два-па тры мешка мукі выпікала на пірагі.
Гопу рабіла (смяецца). Натаркуеш картопель, чыгуніка падмажаш жырам, як е яйцо, як не, то і так, пражарыш, уставіш, утушацца, то і смачна. Блінцы картаплянікі рабіла, рэзнікі рабіла –бяру тварог, содаю на ўксусе пагашу, да ўсыплю, да масла, круцельнікамі, да во пастаўлю, да падымаюцца, да во такія мякенькія! Сваім дзецям не рабіла, бо не было калі і не было з чаго, гэта ўжэ ўнукам.
Мама з 1917 году, яна ж была брыгадзірам у калхозе, ну ёй плацілі не грашыма, алей давалі, бывае хто заробіць цэлы бак. У нас то столькі не бывала, мо якіх літраў пяць, але быў з семян льну, ужэ ж гэткі смачны. Во пакрышыш, да зжарыш, да ў суп укінеш, да такі смачны быў суп! З м'ясам не такі смачны (смяецца). Або цыбулі напячэш, така смачна, салодзенька, да з хлебам!
Бывае карова ацеліцца, дак первое молоко, молозіво, дак мама даіла, цадзіла, а туды кідала крухмал, густо убівае і тады на тарку трэ і такі круценікі, а тады малака закіпіць да і ўкіне гэты макароны, лапша казалі. А калатушу з пшанічнай мукі рабілі, у каго якая была, трошкі ўліеш, дак яна ж зробіцца крупіцкамі, а тады закіпіць, дак укідаеш, яна і зварваецца, хто казаў калатуша, хто казаў зацірка.
І мачанка, і падкалотка эта адно і тое ж. Накрышыш цыбулі, укінеш мяса, да сала кусочкаў укінеш, да тушаш, да мукой закалоціш, во і падкалотка, з грыбоў тожа рабілі. Грыбы сабіралі якія есць, пад'ельнікі, краснагаловікі, праўдзівыя, качуркі, як у нас кажуць, гэто шампіньёны, лісічкі, апенькі, да сушылі.
У ягады хадзілі, ды баяліса адходзіць ад дарогі, коб не заблудзіцца. Аднаго разу пашла, да заблудзіласа, да цэлы дзень хадзілі, як толькі вышлі, дак на мяне гаспадар ужо крычаў – у цябе тут дзіцё плача, а ты ходзіш! (смяецца) Ягады сушылі, пазней варэнне варылі, у кампот укінеш, настойкі рабілі, я-то не рабіла, у меня она не стаяла, то я і не рабіла. Рыбу не лавілі ў нас, некалі як была рака, да там нека пузяначка плавала, наловіш, укінеш у чыгуніку, да прыправу, да жыру, да яна стушацца, да зараз увесь чыгунік і з'ясі з касцямі, бо дзе ж там пааддзяляеш!
А на Коляды давалі хто што мог, хто яблыка, хто пячэнне, хто булачку, на Вялікдзень то яйца давалі. А цары, хлопцы нашы на
Шчадрыца хадзілі, на транаццатого, усю зіму мы ім шапкі рабілі, з бумагі такой, і зялёная, і галубая, і вішнёва, усяка, да хораша мы ім шапкі накруцім, ды яны назбіраюць гарэлкі, да каўбас! Аднаго разу во то цэлы ночвы каўбасак, і гарэлкі, і ўсяго набралі. Ужо дзён тры гулялі. А шчэ хлопцы якую польку як возьмеш, а як пратанцуеш сорак пяць мінут тую польку, то ўся гарэлка выйдзе з цябе (смяецца).
А гарэлку гналі як хто ўмеў, мо і мужык, мо і баба. Расшчыняеш, раней парылі бульбу, солад рабілі, як растаўчэш, камяні кідаюць, яна кіпіць, часоў два, тры, тады ужэ разліваюць, ну каторыя бывае вадой разводзяць, тады менш выходзіць. Ну а тады ўжэ гоніш, печку якую, ды хай капае. Пяршак моцны выходзіў на якое націранне, а патом ужэ слабеньку саму, да вішневай краскі якой, да віно гатовае (смяецца). Цяпер на бак восем ці дзесяць літраў сахара, да алею. Да малака ці смятаны ўліеш, да якую банку таматнага соуса, тады яна мякенькая, п'еш і не чуствуеш. Як менш дражжэй укінеш, то яна даўжэй робіць. Гнала я сама. Да і свая ліпша, як эта куплёна.
На памінкі то ў нас абавязкова было тры – капуста, мачанка і каша. У нас і цяпер капуста і каша, мачанку ўжэ пакінулі рабіць, а это шчэ робяць. Са-дзяць людзей за стол да капусту прымаюць, каб пара прашла – это кажуць добра для пакойніка. Як Галя мая памерла, то ў пятніцу посна вячэра, у суботу скаромна, у нядзелю што асталоса. Памінкі рабілі і на дзевяць дзён, і на тры недзелі, і на шэсць недзель, паўгода, год. Па маці, па гаспадару то я ўжэ адзін дзень рабіла. На памінкі шло больш як на свадзьбу. Патаму што гатаваліса много. А раней з сумкамі шлі – хто кісель, хто кашу і на хрэсьбіны. I гаспадыня варыла кашу ў гаршчку, яго трэба было ўкруціць у чырвону хустку, каб кум разбіў, а патом клалі на покуці, з гаршчка тры кусочкі кідалі ў парог, каб скоро замуж выйшла ці жаніўса. А там грошы клалі, ці матер'ял, сітец ці штапель.
Ну камякі рабілі, натаўкуць кашы да з сем'ям, бо як не было чым заскварыць, а яно шчэ і ўкуснейша палучалоса. Паджараць на скавародцы, смачна. На саладуху бралі ячменну муку, ржану муку, яе запарвалі і каб яна укісала, перабражэ і тады ў печы варыцца, аднаго разу я гаршка разбіла, баба паставіла ў печ, да кажа – Валя, будзе кіпець, ты памяшай, а я памяшала, да пакінула вілку ў гаршку. Упала саладуха да разліласа. Да бягу да мамы, да прашу – ты кажы, што не будеш ругацца, а яна кажа, а што ты зрабіла, а я кажу, не ты скажы, што не будзеш крычаць. Ну, не буду. Ну я сказала, а яна кажа, трэба было б, але ўжэ як паабяшчала, то не буду (смяецца). Цуроп варылі. Салодкія буракі цукровыя таркавалі і без нічого ставілі ў печ у чыгуніку, яны тушыліса, салодкае ды густое, назаўтра ўжэ добра баба стушыць, да на скібкі мазалі, ды ўжэ было смачно. Мліе да карычневенькі зробіцца. Я памагала бабе таркаваць, на гэту дробненьку, на картапляну. Вот цуроп і елі, гэта было самае первае ядзенне. Альбо кампот варылі з буракоў. Накрышым, а назаўтра адцэдзіш ды яблыкаў дабавіш і салодка, не смярдзіць буракамі. Усю зіму кампот гэты варылі. Як сахару не было, сушаных ягад ці вішань укінеш, ды ўжо салодка было. Праснакі з морківі пяклі. Таркавалі, замешвалі з мукой пшанічнай, альбо рэзнікамі парэжаш. А шчэ пяклі блінцы з буракоў, бурашнік крышылі, да падмешвалі, да ўжэ як салодзенькі быў. Квас варылі, бурака пакрышыш, капусты укінеш, бывае шаткаванка, не бывае так, кіслу, да цыбулі пакрышыш, да шчэ бывае грыбкоў укінеш. Эта ў пост елі. Фасолю да картоплю, да алей. У каго есць рыба – то з рыбаю. Квас хлебны варылі папіць з сухароў, у чай можна ўкінуць корачкі. А шчэ мае дзеці любілі гэтак во – мама мая кашу стаўчэ картапляную, да заскварыць, да вады дал'е, да перакіпяціць, да размяшае, дак мае дзеці звалі “ручаёк”, да так ужэ эты суп сёрбалі, даже не крышані этыя. А клёцкі доўга рабіць – пакуль натаркуеш, да на клінок адціснеш, да накачаеш, да ўскіпяціш... Як прастудзіліса, то цвет каліны я збірала, і дзецям, і ўнукам, маліну ламалі, чабор збіралі на чай, ліпавы цвет, мята рачная, усе гэто збіралі, чай рабілі, і варэнне рабілі малінавае. Крухмал самі рабілі, таркавалі, адцэжвалі да сушылі. Малочны кісель я і цяпер раблю, закіпіць малако, а ў місачку сыплеш сахару, сыплеш крухмалу, яйцо, трошку солі, л'еш у малако тоненько і зварыцца кісель, і з вішні, са смародзіны смашны кісель. У нас і на банкетах гатовілі кісель, і на памінках.
Это доўно так было, гадоў да семідзесятых, што хлопцу семяжоўскаму трэба было жаніцца толькі на семяжоўскай. Ён іншу і сам кахаць не будзе, бо ведае, што не возьме, бо бацькі не дапусцяць (смяецца). Бо тут усе ж кулакі. А ў Выгодзе казалі – шляхта была (смяецца). На нас с Падмажжа казалі рыбакі, а на семяжаўцоў – і камякі з прусакамі, і саладушнікі (смяецца).
В.М. Кіеня
Я хочу рассказать о своей бабулечке, Раисе Александровне Траянович, — маме моего папы. Она не просто мой родной и любимый человек, она моя поддержка и опора.
Когда я была совсем маленькой, умерла моя мамочка. С тех пор бабушка для меня и мама, и бабушка. Она постоянно заботится обо мне. В моей памяти всегда ее голос, рассказывающий сказки, добрый смех, морщинки вокруг глаз, постоянные хлопоты о моем здоровье. У бабушки всегда есть время выслушать мои истории. Она встречает меня после школы и расспрашивает, как прошел мой день. Ей я доверяю все свои тайны. С ней советуюсь, иногда прошу у нее помощи. Она учит меня быть всегда честной и доброй, помогать друзьям в трудной ситуации. Бабушка любит рассказывать мне интересные истории.
С раннего утра до позднего вечера хлопочет она по хозяйству. В свободное время печет вкусные пирожки, пончики и пирожные, делает заготовки на зиму. Бабушка прекрасно вяжет, шьет. Она учит меня делать любую работу по дому, и вместе с ней мы готовим еду, убираем в квартире и ходим в магазин. С бабушкой всегда весело. Она самая лучшая бабушка в мире. Это моя опора в жизни. Я очень хочу быть такой, как она.
Милана ТРАЯНОВИЧ,
учащаяся 5 «А» класса ГУО «Средняя школа №3 г. Копыля»
[/caption]
— Светлана Вячеславовна, какую реальную помощь оказывает территориальный центр своим подопечным?
— В настоящее время активно проводится работа по реализации мероприятий «Комплексной программы развития социального обслуживания на 2011-2015 годы», включающие специально разработанную подпрограмму «Социальная поддержка ветеранов, лиц, пострадавших от последствий войн, пожилых людей и инвалидов». За счет средств, выделенных в рамках Программы развития социального обслуживания на 2011-2015 годы, осуществлен текущий ремонт электропроводки в домовладениях 13 одиноких граждан на сумму свыше 35 млн руб. За счет средств фонда финансирования расходов, связанных со стихийными бедствиями, авариями и катастрофами, осуществлен вывод сигнала на внешнее звуковое устройство (на фасад здания) в домовладениях 2 человек на общую сумму 3 310 967 руб.
— На чем основывается работа отделения социальной помощи на дому?
— Ведущую роль в социальном обслуживании нетрудоспособных пожилых граждан играет именно отделение социальной помощи на дому, поскольку его деятельность максимально приближена к реальным нуждам, с целью продления жизни пожилых граждан. Обслуживание на дому граждан пожилого возраста и инвалидов осуществляется, в основном, социальными работниками отделения путем предоставления им, в зависимости от степени и характера нуждаемости, социально-бытовых, социально-медицинских, консультативных и иных услуг. При этом следует помнить, что одной из основных задач деятельности отделения является поддержание социального, психологического и физического статуса обслуживаемых граждан.
[caption id="attachment_30488" align="aligncenter" width="443" caption="Пенсионерку Раису Казимировну Белову обслуживает соцработник Елена Ивановская"]
[/caption]
— Сколько работников у вас в штате, и какой контингент они обслуживают?
— В отделении работает 129 социальных работников, из них 8 мужчин, 7 инспекторов по основной деятельности. В агрогородках Тимковичи и Семежево работают социальные пункты. Сотрудники отделения всегда стремятся, чтобы их подопечные чувствовали себя полноценными людьми, не были отделены от общества, несмотря на преклонный возраст, продолжали жить активно в силу собственных возможностей.
На обслуживании в отделении находится 1130 пожилых граждан, из них 7 инвалидов Великой Отечественной войны, 4 участника Великой Отечественной войны, 4 человека входят в состав семей погибших, 275 инвалидов общего заболевания, 178 одиноких.
— Практически в каждой организации есть люди, которых принято называть профессионалами своего дела. Есть ли такие в вашем отделении?
— Далеко не каждый человек может быть социальным работником и выполнять обязанности как полагается. Случайные люди, не выдержав нагрузки как физически, так и психологически, уходят. Поэтому в отделении остаются чуткие, добрые и исключительно внимательные люди. Не один десяток лет здесь проработали Софья Исаевич, Елена Ивановская, Елена Сергеева, Ирина Крепская, Светлана Харитончик, Наталья Юркевич, Мария Демидович, Валентина Вабищевич.
Подготовил Сергей ЛАЗОВСКИЙ
Главная задача садовода и огородника в октябре — подготовить растения к зимним холодам. С этой целью необходим ряд мероприятий для защиты культур от устроившихся на зимовку вредителей, от грызунов, морозов, солнечных ожогов...
Осмотрите плодовые кусты. При обнаружении вредителей и болезней примите меры. Окончательно уберите весь урожай капусты и корнеплодов. Обрежьте высаженную в августе зелень. Заготовьте корни хрена.
Подготовьте отравленные приманки для грызунов. Развесьте ловчие пояса на стволах плодовых деревьев.
Удалите отплодоносившие побеги малины. В конце октября, перед самыми морозами, можно перекопать землю на участке (под кронами кустов и деревьев перекапывайте не глубоко, чтобы не повредить корни). При этом не измельчайте крупные комья земли — пусть они промерзнут вместе с ушедшими туда зимовать возможными вредителями. Перед перекопкой земли можно внести органические и минеральные удобрения, с учетом потребностей культур, которые будут высажены здесь весной.
Если август-сентябрь были довольно засушливыми, необходимо провести влагозарядковый полив плодовых деревьев (в конце октября). Незараженные листья плодовых деревьев и кустарников заложите в компост. Не оставляйте на ветвях засохшие и мумифицированные плоды и ягоды — возможно, они являются прибежищем для вредителей — уничтожьте их. Теплолюбивые растения укрывайте лишь с наступлением устойчивых заморозков.
Удалите с участка падалицу семечковых плодовых деревьев (в ней могут зимовать гусеницы плодожорки). При необходимости зачистите жесткой щеткой или обработайте препаратами стволы деревьев от лишайников.
Еще не поздно (если температура не ниже +6°С) побелить стволы деревьев.
В соответствии с Указом Президента Республики Беларусь “О государственных праздниках, праздничных днях и памятных датах Республики Беларусь” в Копыльском райисполкоме принято распоряжение об организации проведения в районе 1 октября Дня пожилых людей. Создан организационный комитет по подготовке и проведению Дня пожилых людей, который возглавила заместитель председателя райисполкома Алла Романовская.
Председателям сельисполкомов, руководителям предприятий и учреждений поручено в срок до 1 октября организовать выплату материальной помощи пожилым гражданам за счет средств субъектов хозяйствования.
Утвержден план мероприятий по проведению Дня пожилых людей. Программа достаточно обширная. Например, будут посещены жители района, которые достигли 100-летнего возраста, им также окажут материальную помощь из средств местного бюджета. Отдел идеологической работы, культуры и по делам молодежи совместно с районным Центром культуры 1 октября в 16.00 организует концерт “Нам года не беда” с участием клуба “Ветеран”. В ГУ “Копыльский ТЦСОН” в этот же день пройдет праздничное мероприятие для людей пожилого возраста с участием клуба “Мудрость”. А накануне в Бобовнянской больнице сестринского ухода состоится акция для одиноких пожилых граждан “Всегда душою молодые”.
Мероприятия будут организованы в учреждениях образования и культуры района. В рамках Дня пожилых людей состоялось и подведение итогов районного смотра-конкурса “Лучшее ветеранское подворье”.
Мария ШЕИНА
Зусім нядаўна па стане здароўя мне давялося трапіць у капыльскую бальніцу. Паколькі тут неўралагічнага аддзялення няма, паклалі ў тэрапеўтычнае. І я хачу расказаць пра людзей, якія дапамаглі мне паправіцца.
Лячыў мяне малады ўрач-неўролаг Андрэй Леанідавіч Тароцька, які ў 2008 годзе закончыў Мінскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт. Пад апекай вопытнейшага ўрача-неўролага Капыльскай цэнтральнай раённай бальніцы Генадзя Пятровіча Рака ён за некалькі гадоў засвоіў методыку лячэння неўралагічна хворых пацыентаў. Цяпер Андрэй Леанідавіч працуе самастойна і ў той жа час пад пільным наглядам свайго больш вопытнага калегі. Мала таго, Генадзь Пятровіч прывіў маладому ўрачу такую любоў да неўралогіі, што той паступіў у ардынатуру пры 9-й клінічнай бальніцы г. Мінска і працягвае глыбока і ўсебакова вывучаць гэтую і іншыя вобласці медыцынскай навукі. Выязджае на кожныя выхадныя ў сталіцу: днём ён у бібліятэцы, а ўвечары разам з дзяжурным урачом у аддзяленні на практыцы засвойвае атрыманыя ў кнігах веды. Раніцай у панядзелак Андрэй Тароцька на машыне вяртаецца на працу ў капыльскую бальніцу. І так яго навучанне ў ардынатуры цягнецца ўжо больш за год. Якую ж сілу волі і якую любоў да медыцыны трэба мець, каб так старанна і так упарта вывучаць яе глыбіні. Усё гэта робіцца без прымусу, па добрай волі і не дзеля карысці, а толькі для таго, каб быць патрэбным, сапраўдным спецыялістам у сваёй прафесіі і дапамагаць людзям.
Я ніколі не бачыў на твары Андрэя Леанідавіча нейкага незадавальнення і не заўважаў, каб ён мімаходам паглядзеў хворага і тут жа бег далей. Наадварот, доктар заўсёды грунтоўна паслухае хворага, памацае, дзе баліць, назначыць лячэнне і толькі пасля ідзе да наступнага пацыента. Да асабліва цяжкіх хворых заходзіць і ў першай палове дня, і ў другой.
Бальніца, зразумела, вельмі вялікая, і хворых, як заўсёды, хоць адбаўляй, а ён адзін (калега быў у адпачынку). Аднак я ніколі не чуў ад Андрэя Леанідавіча скаргі, што яму аднаму цяжка і няма часу нават з’есці свой бутэрброд.
Хочацца сказаць некалькі доб-рых і цёплых слоў у адрас палатных медсясцёр бальніцы, у прыватнасці, расказаць пра медсясцёр тэрапеўтычнага аддзялення. Усе яны працуюць надзвычай зладжана і добрасумленна: кожная на сваім пасту выконвае сваю работу ціха і спакойна, з уласцівым ім прафесіяналізмам. Асобна хочацца адзначыць работу працэдурнай медсястры тэрапеўтычнага аддзялення Ірыны Ігараўны Дарафей. На ўсё аддзяленне яна адна (60 хворых чалавек). Кожны дзень ёй трэба паставіць кропельніцы, узяць з вены кроў на аналіз, спакойна, даступна і ветліва растлумачыць пацыенту, для якіх аналізаў гэта патрэбна, і г. д. І робіцца ўсё на высокім прафесійным узроўні. Ірына Ігараўна добра разумее сваю адказнасць: перад ёй хворы, слабы, нямоглы чалавек, і яму трэба дапамагаць. Каб паспець справіцца з усёй работай, якую неабходна выканаць за працоўны дзень, ёй прыходзіцца ўлічваць кожную працоўную хвіліну. Як яна працуе — гэта трэба бачыць, бо пераказаць словамі немагчыма.
Маладая, абаяльная, спрытная, з высокім прафесіяналізмам і пяцігадовым стажам работы ў рэанімацыі, яна зачароўвае сваім уменнем. І ўсё робіцца з нейкай незвычайнай мяккасцю ў абыходжанні з хворым пацыентам, з ветлівасцю і міласэрнасцю, са спачуваннем кожнаму хвораму без выключэння. Я аднойчы спытаў у яе: “Моцна стамляецеся за працоўны дзень?” І яна адказала: “Я вельмі люблю сваю работу і людзей, і можа таму не адчуваю стомленасці. Раблю ўсё з асаблівай ахвотай і радасцю. І сваёю сціплай працаю я стараюся дапамагчы ўсім хворым у іх больш хуткім выздараўленні”. Паслухаеш Ірыну, паглядзіш на яе работу — і тут жа ахоплівае цябе пачуццё гонару, што людзі ў нас такія ёсць.
Санітаркі, як і медыцынскія сёстры, вельмі занятыя. Скажу некалькі слоў пра адну з іх — Таццяну Паўлаўну Паўленка. Закончыўшы школу ў в. Дусаеўшчына, паступіла ў вучылішча ў Шастаках, атрымала спецыяльнасць “лабарантка”. Праз тры гады вырашыла пайсці вучыцца на курсы сакратароў-машыністак у Мінску і, закончыўшы іх, працавала па спецыяльнасці ў ашчаднай касе ў Капылі. Хутка трапіла пад скарачэнне, была вымушана пайсці на так званую “біржу”. І нарэшце ўладкавалася санітаркай у Капыльскай цэнтральнай раённай бальніцы, дзе яна ўжо працуе 22 гады. Мае двух сыноў: старэйшаму 20 гадоў (інвалід 2-й групы з цяжкім захворваннем), другому — 13 гадоў (вучыцца ў капыльскай школе).
Таццяна Паўлаўна — дабрадушная, добразычлівая, маўклівая, цярплівая, надзвычай старанная, працавітая і акуратная жанчына. Прыходзіць на работу дзесьці а палове 8 гадзіны раніцы і да канца свайго працоўнага дня выконвае свае абавязкі не разгінаючыся. Толькі на яе стомленым твары часта можна бачыць ціхія, скупыя струменьчыкі празрыстага салёнага поту. Бывае, па графіку прыходзіцца працаваць і ў другую змену, і ўсю ноч напралёт, да раніцы, а пасля трэба хуценька садзіцца на веласіпед і ехаць дамоў у сваю вёсачку, каб прыступіць да новай працы на сваёй гаспадарцы (карова, свінні, куры і інш.) — трэба ж карміць сям’ю, гадаваць і вучыць дзяцей. І ні разу мне не давялося пачуць ад Таццяны Паўлаўны скаргі на свой лёс, на малую зарплату. Яна бясконца рада, што мае работу, што яе так цэняць, любяць і паважаюць.
Санітарка-буфетчыца Кацярына Львоўна Кунтыш надзвычай працавітая. У яе абавязкі ўваходзіць, перш за ўсё, своечасова накарміць усіх хворых цёплай і смачнай ежай. І выконвае яна сваю работу з гонарам. У раздатачнай (буфетнай) усё павінна быць крышталёва-чыста. Каб ежа не астывала, буфетчыцы дапамагаюць паставая медсястра і санітарка. Кацярына Львоўна вельмі пільна сочыць, каб кожны хворы атрымаў тую ежу, якая назначана яму лечачым урачом, каб, скажам, дыябетыку не падалі салодкі чай, кампот ці кісель.
Адным словам, службы ў тэрапеўтычным аддзяленні, якую ўзначальвае Аксана Пятроўна Мінчэня, пастаўлены так, што кожны нясе самую сур’ёзную адказнасць за сваю работу. Таму і парадак такі, і дысцыпліна такая. Усе пацыенты задаволены і лячэннем, і медперсаналам, і абслугоўваннем. У заключэнне хачу пажадаць медперсаналу тэрапеўтычнага аддзялення, у прыватнасці, і медперсаналу Капыльскай цэнтральнай раённай бальніцы ў цэлым, каб на працягу ўсяго іх жыццёвага і працоўнага шляху заўсёды неадступна-разам спадарожнічалі з імі іх поспех працоўны, іх гонар сямейны, павага і падзяка людская.
Антон ГУРСКІ,
кандыдат філалагічных навук, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР
В целях предупреждения преступлений с применением оружия, изъятия незаконно хранящегося оружия, боеприпасов, взрывных устройств и взрывчатых веществ, на территории Республики Беларусь с 8 часов 30 сентября до 20.00 4 октября 2013 года проводятся специальные комплексные мероприятия «Арсенал».
С целью недопущения совершения различного рода преступлений, связанных с оружием и во избежание неприятностей с Законом, Копыльский РОВД настоятельно рекомендует сдать незаконно хранящееся огнестрельное оружие, боеприпасы и взрывчатые вещества. Лицо, добровольно сдавшее огнестрельное и иное оружие, а также боеприпасы, взрывчатые вещества и взрывные устройства, освобождается от уголовной и административной ответственности.
Более подробную информацию по данному вопросу, а также иную информацию, относящуюся к работе лицензионно-разрешительной службы, можно получить по телефону 55-5-28 или на личном приеме в Копыльском РОВД (кабинет №13). Приемные дни: понедельник, среда, пятница с 8.00 до 13.00; вторник, четверг с 15.00 до 20.00 и суббота с 9.00 до 13.00.
Андрей Астрейко,
старший инспектор ООПП Копыльского РОВД, майор милиции
Декрет Президента Республики Беларусь № 5 «О внесении изменений и дополнений в Декрет Президента Республики Беларусь №6 от 7 мая 2012 г.», изданный 11 сентября 2013 г., вступает в силу с 1 декабря 2013 г. В частности, им определено, что налоговые льготы для коммерческих организаций, которые возникли в результате реорганизации юридического лица в форме преобразования, будут применяться со дня государственной регистрации юридического лица, в результате реорганизации которого возникла соответствующая коммерческая организация. Предоставление налоговых льгот обособленным подразделениям коммерческой организации будет осуществляться только при условии, если эти подразделения созданы на территории средних, малых городских поселений, сельской местности и располагаются вне места нахождения (населенного пункта) соответствующей организации.
С 19 сентября вступил в силу Указ Президента Республики Беларусь №425 от 13 сентября 2013 г. «О грантах Президента Республики Беларусь в науке, образовании, здравоохранении, культуре». Согласно Положению гранты являются стимулирующей выплатой и предоставляются сроком на один год руководителям и специалистам организаций, осущест-вляющих деятельность в развитие соответствующей отрасли и участвующим в научных исследованиях.
Вступило в силу с 13 сентября 2013 г. постановление Совета Министров Республики Беларусь №797 от 9 сентября 2013 г. «О внесении дополнения в постановление Совета Министров Республики Беларусь №1092 от 12 августа 2002 г.». Данным документом определен порядок удержания алиментов на содержание несовершеннолетних детей с индивидуальных предпринимателей, частных нотариусов и адвокатов. Согласно постановлению взыскание алиментов будет производиться из дохода, из которого отчислен подоходный налог, а также произведены вычеты, связанные с осуществлением профессиональной деятельности.
Подробнее с указанными документами вы можете ознакомиться на Национальном правовом Интернет-портале Республики Беларусь www.pravo.by.
Дмитрий МАКЛАКОВ,
специалист регионального центра правовой информации Минской области
[/caption]
Самабытнасць і адметнасць традыцый гэтага мястэчка зацікавіла навукоўцаў. Па ініцыятыве Капыльскага райвыканкама ў 2012 годзе ў Семежава была запрошана этнаграфічная экспедыцыя, якая вывучала адметнасць мясцовай традыцыйнай кухні. На працягу двух тыдняў па спецыяльна падрыхтаваным апытальніку праводзіўся збор палявога этнаграфічнага матэрыялу па традыцыях народнага харчавання мясцовых жыхароў. Было апытана звыш шасцідзесяці чалавек сталага ўзросту. Яны расказалі пра асаблівасці мясцовых страў, спосабы іх прыгатавання, святочна-абрадавыя стравы, аб прадметах, якія выкарыстоўваліся для прыгатавання ежы. Дзякуючы навукоўцам гістарычнага факультэта Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта семежаўскай кухні і былі падрыхтаваны і апрацаваны матэрыялы для кнігі “Народная кухня Семежава”, у якой змешчаны артыкулы палявых этнаграфічных даследаванняў па традыцыйнай культуры харчавання. Фундатарам серыі выступае Беларускае грамадскае аб’яднанне “Адпачынак у вёсцы”, і апублікавана яна ў рамках праекта “Жывая гісторыя майго краю”.
[caption id="attachment_30460" align="aligncenter" width="443" caption="На выставе “Семежаўскія кулінарныя традыцыі”"]
[/caption]
У ДУА “Семежаўскі вучэбна-педагагічны комплекс дзіцячы сад–сярэдняя школа” адбылася прэзентацыя краязнаўчага выдання “Народная кухня Семежава”. Вядучымі мерапрыемства былі дырэктар Капыльскай раённай цэнтральнай бібліятэкі імя Анатоля Астрэйкі Таццяна Серая і загадчыца аддзела абслугоўвання і інфармацыі ўстановы Ірына Пятровіч.
Перад тым, як запрошаныя на прэзентацыю кулінарнай кнігі госці і мясцовыя жыхары запоўнілі актавую залу, прысутным было прапанавана, так бы мовіць, на ўласным вопыце пераканацца, што кулінарныя вынаходніцтвы семежаўскіх гаспадынь сапраўды непаўторныя і арыгінальныя. Давялося паспрабаваць усё: і знакамітую саладуху, і бурачны квас з грыбамі, і аўсяны кісель, і асаблівыя дранікі, і бульбяное пюрэ з макам, і юху – нешта сярэдняе паміж супам і кашай.
[caption id="attachment_30461" align="aligncenter" width="443" caption="Т. Шаура за падрыхтоўкай дэгустацыі"]
[/caption]
Пасля з цікавым і пранікнёным словам выступіла старшыня Семежаўскага сельвыканкама Марыя Стружко, падкрэсліўшы, што выхад кнігі пра кухню Семежава – гэта яшчэ адна значная падзея, як і абрад “Калядныя цары”, што праславіўся на ўвесь свет і ўзнагароджаны спецыяльнай прэміяй Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, як і тэхніка закладнога ткацтва, што занесена ў Дзяржаўны спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны Беларусі. Марыя Іванаўна адзначыла, што трэба захоўваць гэтую багатую спадчыну.
Са словамі ўдзячнасці выступіла старшыня Беларускага грамадскага аб’яднання “Адпачынак у вёсцы” Валерыя Кліцунова. Яна падкрэсліла вялікую значнасць семежаўскіх традыцый.
– На прыкладзе Семежава аб’яднанне будзе знаходзіць яшчэ больш такіх цудаў, бо гэтыя традыцыі – гісторыя нашай краіны, – сказала Валерыя. – Калі дабавіць да “Калядных цароў” і семежаўскага ткацтва яшчэ і народную кухню, то можна смела ствараць у вёсцы аграэкатурызм, які будзе карыстацца вялікім попытам сярод прыезджых.
[caption id="attachment_30462" align="aligncenter" width="443" caption="Госці пакаштавалі семежаўскія стравы"]
[/caption]
Кіраўнік экспедыцыі, загадчык кафедры БДУ, дацэнт Тадэвуш Навагродскі, які з’яўляецца адным з аўтараў кнігі, прывёў прысутным некаторыя прыклады, якія не сустракаюцца ў культуры іншых вёсак, і выказаў вялікую падзяку жыхарам Семежава за іх цярпенне, за тое, што яны гадзінамі распавядалі не толькі аб рэцэптах кухні, але і пра жыццёвы ўклад, традыцыі застолля, народны этыкет і інш.
– Калі мы даследуем усе рэгіёны, тады і будзем ведаць – якая яна, наша беларуская кухня! – адзначыў Тадэвуш Антонавіч, а напрыканцы дадаў: – Не прадавайце бацькоўскі дом – гэта наша спадчына.
Выступіць запрасілі саміх носьбітаў інфармацыі кулінарных рэцэптаў, якія падзяліліся сваімі ўражаннямі, – гэта жыхары “кулінарнай” вёскі Валянціна Міхайлаўна Кіеня, Галіна Іванаўна Войцік, Іван Іванавіч Леаненя, Надзея Уладзіміраўна Рамашка. З хваляваннем перад гледачамі яны расказалі пра сябе і аб тым, якія стравы звычайна прысутнічаюць на іх стале. У знак удзячнасці за дапамогу выступаючым і ўсім, хто знаходзіўся ў зале, былі ўручаны кнігі.
Выданне ўбачыла свет дзякуючы ўдзелу ў праекце і маючы вялікую фінансавую падтрымку прадстаўніцтва асацыяцыі народных універсітэтаў Германіі. Рэалізатар праекта “Жывая гісторыя краю” Галіна Верамейчык расказала аб значнасці кнігі ў гісторыі роднага краю. У дакладзе прагучала прапанова зацікавіць мясцовую ўладу, індывідуальных прадпрымальнікаў адчыніць кафе ці рэстаран, каб турысты і жыхары іншых населеных пунктаў змаглі пазнаёміцца з семежаўскай кухняй. Гэта таксама важны элемент развіцця экатурызму.
[caption id="attachment_30463" align="aligncenter" width="443" caption="Гучала музыка і песні"]
[/caption]
Удзячнасць выказаў дырэктар ДУА “Семежаўскі вучэбна-педагагічны комплекс дзіцячы сад–сярэдняя школа” Сяргей Апон. Ён паведаміў, што ў школе абавязкова створаць факультатыў, прысвечаны семежаўскай культуры.
– Гэта важны дзень для нас, – адзначыў ён. – Выхад кнігі – не толькі свята, але і памяць, якая застанецца і вусна, і пісьмова. Мы, больш маладыя мясцовыя жыхары, пастараемся гэту традыцыю прадоўжыць.
Напрыканцы дырэктар ААТ “Семежава” Іван Лянько выказаў словы ўдзячнасці ўсім прысутным, арганізатарам мерапрыемства і самім аўтарам выдання. Ён адзначыў, што гэта свята для пажылых жыхароў вёскі вельмі адметнае. І сустракаць гасцей семежаўцы ўмеюць і любяць.
Начальнік аддзела ідэалагічнай работы, культуры і па справах моладзі райвыканкама Наталля Царкова ўручыла гасцям буклеты з рэцэптамі “Традыцыйныя стравы Семежава”.
Павел ШЭІН
Фота аўтара
