Вядомы вучоны-селекцыянер Іван Канстанцінавіч Копцік дае жыццё новым гатункам пшаніцы, і яны жывуць, каласяцца і робяць наш стол багатым. Амаль палову пшанічнага поля Беларусі займаюць такія гатункі як “Капылянка”, “Гармонія”, “Каравай”, “Беразіна” і іншыя. Пры ўмелым прымяненні тэхналогіі (у такіх гаспадарках, як ААТ “Скабін”, “Піянер-Агра”, “Семежава” і іншых) ураджаі атрымліваюць нават да 80 цэнтнераў.
Хто ж такі Копцік? Звычайны чалавек, які калісьці марыў стаць настаўнікам альбо ўрачом, але лёс распарадзіўся, каб ён стаў бацькам перспектыўных гатункаў азімай пшаніцы. Сапраўды бацька, бо ён называе іх сваімі дзецьмі і лічыць, што для селекцыянера кожны гатунак пшаніцы, які ён вывеў, яго крывінка, яго дзіця, якому ён дае імя. Так “Каравай” ён даў у гонар свайго сябра старшыні калгаса імя Ціміразева Васіля Іосіфавіча Каравая. Дарэчы, гэты старшыня і апрабоўваў многія гатункі Копціка на землях сваёй гаспадаркі. Тут адчуў цяпло і ласку чалавечых рук і новы гатунак пшаніцы “Капылянка”, створаны ў гонар малой радзімы Івана Канстанцінавіча.
Нарадзіўся Іван Канстанцінавіч Копцік у вёсцы Рачкевічы ў шматдзетнай сям’і. Многае расказаў пра свайго сябра дзяцінства Іван Якаўлевіч Пасюк – былы ўрач-тэрапеўт райбальніцы. Ён часта бываў у хаце Копцікаў. “Мы ладзілі розныя гульні, а асабліва будучы вучоны любіў гуляць са мною ў шахматы. За яго балелі брацікі і сястрычкі. I пры такой падмозе ён стараўся заўсёды перамагчы мяне”, – расказаў пра юбіляра Іван Якаўлевіч.
А як толькі гарэзы падраслі, улетку дапамагалі роднаму калгасу абганяць бульбу, пасвіць жывёлу і маглі выканаць любую сельгасработу не горш за дарослых. Так у маленстве Іван Канстанцінавіч атрымаў добрую жыццёвую закалку. Удзячны ён быў і маці, якая гаварыла яму заўсёды, каб добра вучыўся і быў удзячны хлебу. Яе настаўленні не прапалі марна. Іван і яго брат Сяргей прысвяцілі сябе самаму галоўнаму багаццю – вырошчванню хлеба. У 1963 годзе Іван паспяхова заканчвае сельгасакадэмію, і яго як самага лепшага выпускніка запрасілі на працу ў Інстытут земляробства і селекцыі АН Беларусі. Тут яго заўважыў прафесар Мікалай Дзмітрыевіч Мухін, які даручыў займацца селекцыяй азімай пшаніцы. 3 гэтага і пачаўся шлях у навуку. У той час самым лепшым гатункам была “Міронаў-ская–808”, яе стварыў акадэмік В. М. Рамясло і ў добрых гаспадароў яна давала больш за 100 цэнтнераў з гектара. Капыляне ўмелі вырошчваць “Міронаўскую” і ў вобласці атрымоўвалі самыя высокія ўраджаі. Гэтая культура і стала для Коп-ціка асновай для пошукаў сваіх перспектыўных гатункаў. Цікава, што “Міронаў-ская–808” пражыла звыш 10 гадоў і страціла свае ўраджайныя якасці. Вось таму такія селекцыянеры, як Копцік, штогод ствараюць усё новыя і новыя гатункі важнай хлебнай культуры. “Гатункаў пшаніцы павінна быць у гаспадароў некалькі”,– лічыць наш зямляк, бо гады бываюць розныя: з раннімі замаразкамі, засушлівыя ці дажджлівыя. Пасадзіў некалькі гатункаў, глядзіш, нейкі з іх не падвядзе і акупіцца.
Наш зямляк, самавіты вучоны, стварае высакаякасныя гатункі азімай пшаніцы, у якой шмат клейкавіны, а значыць хлеб з яе смачны. “Але калі вучоны пастараўся і стварыў добры гатунак, то вынік можа сапсаваць несумленны аграном. Не абробіць як след поле, не дасць патрэбных угнаенняў для сельгаскультуры і пусціць на пасяўную ці ўборку неадладжаныя агрэгаты”, - лічыць Іван Канстанцінавіч.
Штогод мяняецца прырода і, як лічаць сіноптыкі, мы праз гадоў 20 будзем жыць у кліматычным поясе Кіева, але і бур, і ўраганаў стане больш. Таму Іван Канстанцінавіч стварае новыя гатункі і вучыць гэтаму сваіх вучняў. Цяжкая задача, лічыць наш зямляк, атрымаць буйны колас і дабіцца, каб ён не палягаў пры моцным ветры. I таму вучоны праграміруе гатунак на кароткі сцебель. Да прыкладу, гатунак “Капылянка” прыдатны для сярэдняга ўзроўню ўрадлівасці глебы, у яго добрая якасць зерня, а вось “Каравай” больш падыходзіць для паўночных раёнаў Беларусі. Вучоны Копцік і супрацоўнікі яго лабараторыі стварылі гатункі пшаніцы, якія даюць ураджай на розных глебах і ў розных рэгіёнах, такія, як “Беразіна”, “Гармонія”, “Быліна”, “Капылянка”, “Надзея”, “Легенда”, “Завет”, “Сузор’е”, “Саната”, “Каравай”, “Шчара”, “Спектр”, “Прэм’ера”, “Узлёт”, “Сюіта”, “Фантазія”.
Сорак гадоў аддаў Іван Канстанцінавіч Копцік павышэнню ўраджайнасці азімай пшаніцы – хлебнаму золату нашай Беларусі. За сваю плённую дзейнасць ён узнагароджаны граматай Вярхоўнага Савета БССР, атрымаў Дзяржаўную прэмію Рэспублікі Беларусь і мае іншыя ўзнагароды. 3 любай жонкай Зінаідай Аляксандраўнай, з сынам Аляксандрам, дачкой Наталляй і калегамі адзначыў нядаўна сваё 75-годдзе.
Іван Ігнатчык,
г. Капыль
15 снежня споўнілася б 90 гадоў беларускаму пісьменніку, літаратуразнаўцу, доктару філалагічных навук, прафесару, заслужанаму работніку культуры Сцяпану Хусейнавічу Александровічу.
Сцяпан Хусейнавіч паходзіў з беларускіх татар. У аўтабіяграфіі «Радзіма мая – Капыль» ён сведчыў: «У Капылі здаўна жыла жменька нашчадкаў мангольскіх плямён. Сядзібы іх туліліся на дзвюх вулачках – Татарскай і Замкавай, ля плыценькай Каменкі, побач з высокім замчышчам (паводле падання, усе яны некалі складалі асабістую ахову капыльскага князя). У этнаграфічным абліччы мясцовых татар захаваліся яшчэ усходнія рысы, сяк-так ліпелі свае звычаі і абрады, але родную мову яны ўжо даўно страцілі і гаварылі па-беларуску».
Прыгадваючы, якім вялікім поспехам карысталася беларуская кніга ў часы яго дзяцінства Александровіч пісаў: «Зусім натуральна, што пасля Кастрычніка цяга да беларускай кнігі і роднага слова ў нашым мястэчку яшчэ больш узрасла. Гэтаму са-дзейнічала і тое, што ў беларускай літаратуры актыўна працавалі нашы землякі Цішка Гартны, Алесь Гурло, Нічыпар Чарнушэвіч, Мікола Хведаровіч, цімкавец Кузьма Чорны, у Ленінгра-дзе жыў літаратуразнаўца Леў Клейнбарт, які таксама не забываў пра родны Капыль.
Я чатыры гады трымаў у адной руцэ пугу, а ў другой – кнігу. Чытаў многа, чытаў запоем, аддаючы перавагу беларускай кніжцы. Увогуле трэба сказаць, што творы беларускіх пісьменнікаў у Капылі карысталіся вялікім поспехам...»
Любоў да літаратуры і прывяла Сцяпана Александровіча ў 1939 годзе на філалагічны факультэт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Ды павучыцца не давялося – прызвалі ў армію. А там пачалося гітлераўскае нашэсце. Вось як пра гэта сказана ў аўтабіяграфіі: «Увогуле, жыццёвы тэмп быў незвычайны: у 18 год я быў у арміі, у 20 – на фронце, у 21 – у палоне». Разам з сябрамі ўцёк з лагера ваеннапалонных у Крывым Рогу, амаль два месяцы дабіраўся на Капыльшчыну. Стаў партызанам. Дарэчы, пра гэта вельмі праўдзіва Сцяпан Хусейнавіч расказаў у сваёй аўтабіяграфічнай аповесці «Далёкія зарніцы».
Важны этап у жыцці С. Х. Александровіча – шматгадовая педагагічная праца ў Навагрудскай беларускай сярэдняй школе, настаўніцкі калектыў якой дапамог завяршыцца духоўнаму станаўленню Сцяпана Хусейнавіча і знайсці сваё месца ў жыцці.
Скончыўшы завочна філфак БДУ і аспірантуру С. Александровіч уліваецца ў рады дзеячоў беларускай культуры. 3-пад яго пяра выходзяць кнігі краязнаўча-біяграфічных нарысаў пра Ф.Багушэвіча, Я. Купалу, Я. Коласа, М. Багдановіча, Ц. Гартнага, М. Танка, К.Чорнага, П. Броўку, М. Лынькова, якія склалі кнігі «Незабыўныя сцежкі» (1959), «Па слядах паэтычнай легенды» (1965). Пазней гэтыя нарысы, эсэ ўвайшлі ў аб’ёмны зборнік «Тут зямля такая...» (1974).
Сцяпан Александровіч выкладаў беларускую мову і літаратуру ў Наваельненскай сярэдняй школе Дзятлаўскага раёна і ў Навагрудку, працаваў у Мінскім бібліятэчным тэхнікуме, быў навуковым супрацоўнікам Інстытута літаратуры імя Янкі Купалы Акадэміі навук Беларусі, а з 1963 года звязаў свой лёс з Беларускім дзяржаўным універ-сітэтам.
Сцяпан Хусейнавіч на працягу ўсяго свайго жыцця ў літаратуры і навуцы працаваў на поўную моц падараванага яму лёсам таленту, з рэдкай цягавітасцю і ўпартасцю, якая пры яго вельмі слабым здароўі, катастрафічна падарваным у гітлераўскім палоне, проста здзіўляла.
Навуковыя працы Сцяпана Александровіча заўсёды прываблівалі сваёй багатай канкрэтыкай, шчодрым выкарыстаннем архіўных матэрыялаў і малавядомых фактаў, якія даследчык здабываў у выніку карпатлівых пошукаў. Каб напісаць чарговую кнігу ці толькі артыкул даследчага характару, ён нярэдка гадамі збіраў неабходныя звесткі, перачытваў горы старых выданняў у розных бібліятэках і музейных сховішчах былой савецкай краіны і за яе межамі, падымаў не толькі колішнюю беларускую, але і рускую, украінскую, польскую перыёдыку, працаваў у архівах Мінска і Масквы, Ленінграда і Вільнюса, Кракава і Прагі.
I ён умеў займальна пісаць як пра свае пошукі, так і пра лёс пісьменнікаў, што станавіліся аб’ектам даследавання.
Кнігі «Старонкі братняй дружбы», «Гісторыя і сучаснасць», «Кнігі і людзі», «Крыжаваныя дарогі», «Пуцявіны роднага слова», «Слова – багацце» і іншыя - значныя тым, што аўтар іх выступае адначасова і вучоным-даследчыкам, і пісьменнікам-мастаком, захопленасць якога роднай літаратурай перадаецца і чытачам.
Памёр Сцяпан Хусейнавіч 1 мая 1986 года. «3 горкім-горкім шкадаваннем думаецца: як жа заўчасна звяла яго ў магілу бязлітасная хвароба, – напіша народны паэт Беларусі Ніл Гілевіч, – якой жа патрэбнай была б сёння яго прысутнасць у нашым грамадскім жыцці, як бы хораша служыла сёння справе нацыянальна-дзяржаўнага адраджэння Беларусі яго жывое слова – праўдзівае, разумнае, пераканаўчае!..»
Ірына Пятровіч,
загадчыца аддзела абслугоўвання і інфармацыі Капыльскай ЦБС 
Два дорожно-транспортных происшествия случились на этой неделе на дорогах Копыльщины.
Так, 12 декабря в половине шестого вечера водитель К., 1974 г. р., управляя автомобилем «Мерседес-Бенц 190» и двигаясь в сторону аг. Тимковичи, на 50-м км автодороги Узда-Копыль-Гулевичи, вблизи аг. Мажа, при встречном разъезде с неустановленным автомобилем, совершил наезд на велосипедиста Олега М., 1977 г. р., который двигался в попутном направлении по правому краю проезжей части дороги. В результате велосипедист погиб на месте.
Назавтра, 13 декабря, около полуночи водитель микроавтобуса «Фольксваген-Транспортер» Геннадий Б., 1964 г. р., на автодороге Бобруйск-Ивацевичи в д. Филипповичи совершил наезд на Ольгу Г., 1931 г. р., жительницу д. Острово Копыльского района. От полученных травм пенсионерка скончалась на месте ДТП.
По данным фактам следственным отделением предварительного расследования Копыльского РОВД в отношении водителей возбуждены уголовные дела по ст. 317 ч. 2 УК Республики Беларусь.
Владимир СКРИПИНСКИЙ
На календаре – декабрь. В городах появляются красавицы-елки, улицы загораются разноцветными огоньками, народ в поисках подарков бегает по магазинам. Обычная предновогодняя суета. Казалось бы, такой праздник не должен быть омрачен никакими чрезвычайными ситуациями. Но, к сожалению, это не так. Еще задолго до нового года на улицах городов начинают раздаваться звуки «взрывов». Шутки ради «охотники развлечений» бросают под ноги прохожих петарды и смеются, глядя на перепуганных людей. «Взрываются» петарды в подъездах домов, в подземных переходах, на улицах и рынках.
Подобным образом развлекаются чаще всего дети и подростки, при этом совершенно не задумываясь о последствиях такого веселья. Потому ответственность за ожоги и увечья, нанесённые самим шалунам и окружающим, а также за последствия со всеми вытекающими неприятностями несем именно мы, взрослые, когда оставляем детей без присмотра или не находим времени и слов, чтобы доходчиво объяснить им элементарные правила безопасности. В 2010 году от таких шутников пострадали многие.
Минчанин из-за брошенной возле него петарды лишился глаза. Восьмиклассник из г. Гродно получил термические ожоги обоих глаз после того, как друзья неудачно запустили петарду. Воспитанники одного из пинских детсадов после новогодних праздников не узнали игровую комнату: из-за пущенной с улицы ракеты произошел пожар. Часть мебели сгорела, а стены и потолок закоптились.
В целом большинство всех бед происходит из-за элементарной беспечности и твердой уверенности наших людей в том, что со мной такого не случится. После принятия спиртных напитков в новогоднюю ночь хочется еще большего веселья, фейерверков, радости и безграничного праздника. Где уж тут думать о безопасности? Вот и веселится народ от души, а когда случается беда, разводит руками – кто знал, что так будет?
Не остаются без работы в новогоднюю ночь и спасатели. Не успели пробить куранты о наступлении 2011 года, как неудачно запущенная ракета привела к пожару в одной из квартир по ул.Есенина в г.Минске.
Обратим внимание на то обстоятельство, что даже приобретя пиротехнику в магазине (а не из-под полы у сомнительных продавцов), вряд ли кто перед применением просто прочитал инструкцию. Ведь не до этого… Настроение после праздничного застолья великолепное, и быстрее хочется взрывного фейерверка. И взрывается… Отрывая при этом пальцы, обжигая глаза и калеча руки.
В Гомеле «опасная игрушка» в считанные секунды взорвалась прямо в руках 9-летнего ребенка, который с термическими ожогами руки и глаз был доставлен в областную больницу.
В Полоцке люди, устроившие пиротехническое «шоу» вблизи высотного дома, вряд ли могли предположить, что ракета залетит на балкон одной из квартир, доставив тем самым немало хлопот не только хозяевам квартиры, но и их соседям.
В Слуцке новогодняя ночь для хозяев квартиры по ул. Ленина закончилась сплошными неприятностями. Компания молодых людей вместе с сыном хозяев традиционно отмечала праздник. Ребята веселились, жгли бенгальские огни, а потом дружно вышли покурить на лестничную клетку. Казалось, ничто не предвещало беды. Вот только сгоревшие прутики бенгальских огней, оставленные на праздничном столе, медленно тлели. Молодежь, вернувшись спустя 10-15 минут, застала следующую картину – в комнате горел стол, елка и мебель…
Как видим, примеров, как делать не надо, достаточно, поэтому еще раз напомним о том, что приобретать ракеты, хлопушки и прочие изделия такого рода следует только при наличии у продавца сертификата завода-изготовителя, подтверждающего качество. Обязательно перед применением ознакомьтесь с инструкцией и позаботьтесь о том, чтобы дети находились на безопасном расстоянии.
Подумайте об этом. Чтобы новогодняя ночь была действительно волшебной и праздничной.
Министерство по ЧС
