▪ Паліна Бохан з настаўніцай Наталляй Пайвінай падчас прэзентацыі работы ў Мінскім абласным інстытуце развіцця адукацыі[/caption]
Раённая газета ўжо публікавала працу школьніцы. Аднак ізноў вернемся да асноўных тэзісаў. З гонарам Паліна даводзіла, што яе любімы Капыль, дзе яна нарадзілася і расце, годны стаць цэнтрам правядзення Дня беларускага пісьменства. Па-першае, ён з'яўляецца найстаражытнейшым горадам Беларусі: першая згадка ў 1006 годзе ў статутнай грамаце Тураўскай епархіі. Па-другое, Капыль можа быць сталіцай свята яшчэ і таму, што ганарыцца сваімі помнікамі археалогіі і архітэктуры (Паліна прадэманстравала макет турыстычнага маршруту, які дапамагла зрабіць бібліятэкар школы Таццяна Лагішынец). Але самае галоўнае, што Капыльшчына — гэта радзіма больш чым 50 пісьменнікаў, яркіх прадстаўнікоў розных нацыянальных літаратур.
Разам з турыстычным маршрутам даследчыца прапанавала аказаць інфармацыйную дапамогу турыстам у выглядзе ўстаноўкі турыстычных знакаў-таблічак, на якіх будзе паказана, дзе і хто з вядомых дзеячаў нарадзіўся ў Капылі. Падумала яна і пра сцэнічныя пляцоўкі свята. Іх дзяўчынка арганізавала ў гістарычнай забудове горада, на пл. Леніна і ў зоне адпачынку. Менавіта тут размесцяцца выставы кніг і народных рамёстваў, літаратурна-музычныя пляцоўкі, дзе пісьменнікі і паэты змогуць пагутарыць і правядуць прэзентацыі кніг, а таксама пройдзе ўзнагароджанне пераможцаў Нацыянальнай літаратурнай прэміі.
У сваім даследаванні школьніца таксама прывяла і доказы таго, што правядзенне Дня беларускага пісьменства дапаможа нашаму гораду змяніцца, стаць яшчэ больш прыгожым і прывабным. Для пацвярджэння гіпотэзы было праведзена апытанне жыхароў горада. Аналіз вынікаў паказаў, што 80% капылян хацелі, каб у нашым горадзе прайшоў Дзень беларускага пісьменства. Яны ўпэўнены, што на Капыльшчыне будуць праведзены значныя работы па рамонце будынкаў, вуліц і плошчаў, а таксама па захаванні помнікаў архітэктуры і мастацтва. Усё гэта бу-дзе садзейнічаць развіццю турызму, пазнаёміць гасцей з матэрыяльнымі і духоўнымі каштоўнасцямі Капыльшчыны. А вопыт правядзення такіх мерапрыемстваў у нашага раёна сапраўды ёсць. Прыкладам сталі такія мерапрыемствы, як рэспубліканскія лёгкаатлетычныя спаборніцтвы «Кopyl Race», фестываль гульні і гумару «Капыльскія пацехі», сямейны праект «Уладар сяла», абрад «Цары».
Ва ўсіх гарадах, дзе праходзіць свята, застаецца «след у гісторыі». У якасці галоўнага падарунка для капылян даследчыца прапанавала адкрыццё мемарыяльнай дошкі ў гарадской сядзібе Льва Клейнбарта, а таксама кнігарні, якая, несумненна, будзе запатрабаванай у капылян.
— У сваім даследаванні я прывяла мноства доказаў таго, што наш горад мае культурна-гістарычную значнасць і каштоўнасць, — кажа напрыканцы Паліна. — Як вынік — 5 верасня 2021 года Капыльшчына прымае Дзень беларускага пісьменства. Гэтую навіну ўспрыняла з радасцю. Прыемна, што наша сумесная праца з настаўніцай не прайшла дарэмна. Эмоцыі проста перапаўняюць. Абавязкова прыйду на свята, бо ў гэты дзень мы аддаём даніну павагі нашым продкам, якія стварылі падмурак беларускай адукацыі і пісьменства. З кожным годам Дзень беларускага пісьменства становіцца больш папулярным, а гэта значыць, што беларускае слова і літаратура атрымліваюць прызнанне ў сучасным свеце.
Таццяна БОХАН 
▪ Удзельнікі тэатральнай студыі «Іскрынка» пры Літаратурным музеі Сафія Калеснікава, Уладзіслаў Бондараў, Вікторыя Балтуцкая і Арсеній Дрозд[/caption]
Калі ў 1962 годзе стваралі экспазіцыю, у музей прынеслі абрус. Адна цімкаўлянка ўспомніла, што ў яе ў куфры ляжыць абрус, які падарыла ёй маці Кузьмы Чорнага Гліцэра Міхайлаўна. Гліцэра выткала яго сама, бо была выдатным майстрам па ткацтве. Ніхто ў мястэчку не мог так укінуць ніткі ў ніты, каб атрымаўся складаны ўзор на сурвэтках, як гэта рабіла Гліцэра са сваім бацькам – вядомым майстрам-ткачом Міхалам Парыбкам (па-вулічнаму Чорным).
Наогул, дзяды Кузьмы Чорнага былі ткачамі. Бацька, Карл Феліксавіч, таксама займаўся ткацтвам, але потым пачаў цеслярыць. Невыпадкова, што і Мікалай умеў ткаць. Падрабязна сакрэты ткацкага майстэрства ён апісвае ў сваім артыкуле «Слуцкія сарвэты», які быў на-друкаваны ў 1945 го-дзе. Вось, напрыклад, ён піша пра ткацкія ўзоры – дасэні: «Дасэні рэзка дзяліліся на два самастойныя гатункі – «просты» і «павучковы». Кожны з гэтых дасэняў меў дваццаць чатыры «паддасэні». «Просты» дасэнь меў у сваёй аснове народны арнамент, складзены з квадратаў. «Павучковы» дасэнь з’явіўся на аснове народнага арнаменту з крывых ліній. Гэта ўжо былі формы кветак, лісткоў, цэлых раслін».
[caption id="attachment_105370" align="aligncenter" width="650"]
▪ Кузьма Чорны з дачкой Рагнедай, 1938 год[/caption]
Наш музейны абрус складзены з двух гатункаў (кавалкаў тканіны), маючы «просты» геаметрычны арнамент.
Калі ўжо разаслалі на стале абрус, дык прыйшоў час ставіць самавар. У музеі не так шмат асабістых рэчаў Кузьмы Чорнага. Адна з іх – гэта самавар, якім ён карыстаўся ў 30-я гады мінулага стагоддзя. Яго перадалі ў музей родзічы пісьменніка ў 1994 годзе, калі музею быў нададзены статус дзяржаўнага і стваралася новая экспазіцыя.
Так сталася, што самавар быў не проста бытавой прыналежнасцю, а ўвасабляў сабой дабрабыт, утульнасць і дастатак сям’і. Ён красаваўся ў самым ганаровым месцы ў доме. Гэтыя пузатыя прыгажуны мелі розныя формы. Самыя распаўсюджаныя з іх былі: банка, ваза і чарка. Самавар Кузьмы Чорнага мае форму чаркі, але не простую, а з дзвюма вітымі калонамі. Сам ён медны, зроблены ў Туле на самаварнай фабрыцы братоў Рузіных у канцы XIX – пачатку XX стагоддзя.
Кузьма Чорны любіў прымаць гасцей. Як успамінала дачка пісьменніка Рагнеда Мікалаеўна: «Дом наш быў хоць і небагаты, але гасцінны, вакол бацькі заўсёды раіліся людзі».
Аляксей Зарыцкі ў сваім артыкуле «У доміку пад Траецкай гарой» пісаў: «Яшчэ і суткі не прамінулі з таго часу, як Чорны ўвёў мяне ў сваю кватэрку, а я ўжо адчуў сябе ў ягонай сям’і сваім. Шчырая гасціннасць і абыходжанне гаспадара і ягонай жонкі, Рэвекі Ізраілеўны, рабілі іхнія два незайздросныя пакойчыкі прывабнымі і ўтульнымі».
У музеі існуе традыцыя – пасля экскурсіі частаваць наведвальнікаў духмянай травяной гарбатай каля самавара Кузьмы Чорнага. Ваду для гарбаты прывозім з калодзежа на Капыльскай вуліцы, з якога раней яе брала сям’я Раманоўскіх.
Шчыра запрашаем у наш гасцінны і ўтульны музей!
Людміла НІЖЭВІЧ,
загадчык філіяла «Літаратурны музей Кузьмы Чорнага» ўстановы «Дзяржаўны музей гісторыі беларускай літаратуры»
Фота Паўла ШЭІНА 
— Сяргей Міхайлавіч, давайце адзначым самыя адметныя пераўтварэнні ў раёне пры падрыхтоўцы да свята.
— Вядома, што Капыль у верасні стане сталіцай адразу двух маштабных святаў — Дня беларускага пісьменства і абласнога фестывалю-кірмашу працаўнікоў вёскі «Дажынкі-2021». Упэўнены, яны пройдуць на самым высокім узроўні. Рыхтавацца да іх пачалі яшчэ ў мінулым годзе.
Каб годна сустрэць гасцей, выкананы велізарны аб’ём работ. Шмат зроблена па добраўпарадкаванні. Напрыклад, у горадзе заасфальтавана 28 дарог, 17 завулкаў, чатыры прыпыначныя пункты. Для прыёму шматлікай колькасці транспарту з’явіліся новыя аўтастаянкі каля дзіцячага сада № 6, каля цэнтральнай раённай бальніцы, сучасны выгляд набыла стаянка на тэрыторыі аўтастанцыі. Не пакінуты па-за ўвагай і жылыя дамы, прыдамавыя тэрыторыі. На чатырох аб’ектах праведзены капітальны рамонт, на 27 — бягучы, у дварах з’явіліся дзіцячыя пляцоўкі, малыя архітэктурныя формы. Новы выгляд набылі будынкі райвыканкама, інтэрната ЖКГ, Цэнтра творчасці дзяцей і моладзі (абсталяваны Цэнтр бяспекі), Дзіцячай школы мастацтваў, ДТСААФ. Адноўлены: плошча ў цэнтры з гандлёвымі радамі, будынак былога аддзялення ДАІ, кропкі грамадскага харчавання і магазіны (аформлены ў сучасным дызайне з заменай абсталявання, мэблі). Пасля рамонту больш высокаму ўзроўню сталі адпавядаць нумары ў нашай гасцініцы. Адметнасцю горада сталі тэматычныя графіці на сценах дамоў.
— Вядома, што шмат увагі нададзена аб’ектам сацыяльнай сферы, у тым ліку і для баўлення вольнага часу капылян.
— Безумоўна, унутры і звонку змяніўся раённы цэнтр культуры: створаны ўмовы для правядзення мерапрыемстваў рознага ўзроўню, перад ім з’явілася вялікая пляцоўка, а побач — інтэрактыўная Алея пісьменнікаў — ураджэнцаў Капыльшчыны. На ўездзе ў горад устаноўлена Алея гербаў гарадоў, якія прымалі свята беларускага пісьменства да гэтага часу. Упэўнены, будзе запатрабавана ў моладзі і дзіцячая бібліятэка з функцыянальнай відэазалай з аб’ёмным гукам. Аб’ект прызначаны далучыць больш дзяцей і да друкаванага слова, бо Капыльшчына дала краіне і свету столькі выдатных пісьменнікаў. Набылі новы выгляд раённы краязнаўчы музей, фізкультурна-аздараўленчы цэнтр, школы і гімназія Капыля, некаторыя аддзяленні і галоўны корпус цэнтральнай раённай бальніцы, будынак участка паштовай сувязі. Абсталявана скейт-пляцоўка, з якой па аснашчэнні (у Мінскай вобласці) можа канкурыраваць толькі падобны аб'ект у Салігорску.
— А як жа ішла падрыхтоўка ў сельскіх населеных пунктах?
— Яны таксама не засталіся ўбаку. Праз многія з іх да нас будуць ехаць госці. Добраўпарадкаваны тэрыторыі каля сельвыканкамаў, адміні-страцыйных будынкаў сельгас-прадпрыемстваў, устаноў сацыяльнай сферы, праведзены рамонты ў іх, а таксама некаторых дарог, устаноўлены архітэктурныя аб’екты. А вось жыхары аграгарадка Мажа атрымалі цудоўны падарунак да свята: зараз яны падключаны да цэнтральнага водазабеспячэння Капыля, у іх з’явілася магчымасць карыстацца вадой, што адпавядае неабходным стандартам.
— Хто выконваў усе гэтыя работы?
— Усе работы праводзіліся на ўмовах аб’яўленых тэндараў. Таму ўдзел у іх прымалі будаўнічыя арганізацыі з усёй Беларусі. Вядома ж, асноўны цяжар лёг на нашы прадпрыемствы: ДРБУ № 124, ЖКГ, РБУ, энергасэрвіс, ПМК-11, лясгас, прыватныя прадпрыемствы і інш. А самае галоўнае, што пасля святаў усе гэтыя выгоды застануцца людзям. Яны іх заслужылі.
— Сяргей Міхайлавіч, і напрыканцы Ваша прывітальнае слова да ўдзельнікаў і гасцей свята.
— Думаю, Дзень беларускага пісьменства адкрые многім яшчэ адзін самабытны куток Беларусі — Капыльшчыну, дзе гасцям заўсёды рады. Гэта свята, якое праходзіць у Год народнага адзінства, сапраўды яднае нас, беларусаў, увагай да такіх спрадвечных сімвалаў духоўнага жыцця, як кніга і слова. У слове захаваны наша шматвекавая гісторыя, наша народная мудрасць, наша культура. І гэта слова мы павінны зберагчы і пакінуць сваім нашчадкам.
Унікальнасць Дня беларускага пісьменства заключаецца ў тым, што кожны год свята мяняе прапіску сваёй сталіцы. Ва ўсіх гэтых гарадах на доўгія гады засталіся не толькі яркія ўспаміны пра веліч слова, але і шматлікія адноўленыя аб’екты культуры, сацыяльнай сферы, помнікі дойлідства, якія мацуюць нашу гістарычную спадчыну, робяць наша жыццё духоўна напоўненым і асэнсаваным.
Гутарыў Сяргей КОЗЕЛ 
