"День белорусской письменности - наш национальный праздник, праздник независимой Беларуси. Он проходил в Полоцке, Новогрудке, Несвиже, Орше, Заславле, Каменце, Шклове, Хойниках, Белыничах. В каждом из районных центров это было действительно большое, грандиозное событие, - сказал Владимир Перцов. - Каждая столица Дня белорусской письменности - город, в котором родились или работали известные деятели белорусской культуры, политические деятели. В этом году 28-й праздник проходит в Копыле - на родине свыше 50 писателей и литературоведов, ученых. Среди них - Тишка Гартный, Кузьма Чорный, Алесь Адамович, Адам Русак и многие другие".
Фестиваль пройдет 4-5 сентября под девизом "Слова нас аб'ядноўвае". "Стержень праздника - тема 2021 года - Год народного единства. Помимо этого будут звучать такие тематики, как 80-летие начала Великой Отечественной войны, историко-культурное и духовное наследие Копыльщины, юбилеи Ивана Шамякина, Ивана Мележа, Максима Богдановича, Кондрата Крапивы и других", - констатировал министр.
Говоря о подготовке, Владимир Перцов отметил: Копыль преобразился. "Это тоже одна из целей, которую ставит оргкомитет и руководство областей, районов при подготовке и проведении Дня белорусской письменности, - сделать более комфортными, красивыми, удобными города, привести различные объекты в современное, достойное состояние", - подчеркнул он.
3 сентября состоится международный круглый стол "Писатель и единое гуманитарное пространство", который с учетом ковидных ограничений в интерактивном и в очном форматах соберет писателей из Беларуси, России, Германии, Украины, Казахстана, Узбекистана, Болгарии и Азербайджана. Кроме того, пройдет научно-практическая конференция "Копыльские чтения", подготовленная Министерством информации и Национальной академией наук.
Наградят победителей Национальной литературной премии. Помимо этого 5 сентября будут транслировать конкурс "Живая классика". В нем приняли участие 16 тыс. талантливых девочек и мальчиков, 16 из них дошли до финала. Состоится творческий вечер Николая Чергинца.
"Будут презентованы марки нового поколения с дополненной реальностью. Это впервые в истории Дня белорусской письменности, - рассказал Владимир Перцов. - У нас вообще праздник будет проходить в совмещенном, кроссплатформенном формате - даже афиша украшена QR-кодами. Мы постараемся через новые цифровые платформы в первую очередь молодежь привлечь к белорусской литературе, отвлечь ее от социальных сетей и мессенджеров".
По его словам, впервые в истории праздника организаторы подготовили интерактивный пешеходный QR-квест "Капыльскі рог". Кроме того, будет презентовано белорусское мобильное приложение "Чытанка" для прослушивания аудиокниг. "Для тех, кто хочет прикоснуться к белорусской литературе, мы уже запустили это приложение - оно доступно в App Store и Google Play. Там уже размещено около 40 изданий. Каждую неделю коллекция пополняется, книги озвучиваются и загружаются в библиотеку. В свободную минуту, катаясь на велосипеде или направляясь на работу, вы можете послушать замечательные произведения". 
"Это та самая историческая правда - подборки из белорусских газет межвоенного периода. В Год народного единства эта тема особенно актуальна. Она находит как нормальное толкование, так и различные спекуляции со стороны тех, кто хочет идею, которую мы содержательно насыщаем весь этот год, извратить и перекрутить с ног на голову. Здесь собраны исторические факты, которые уже невозможно как-либо преобразовать или трансформировать. Читайте и думайте сами", - сказал Владимир Перцов.
По его словам, собранные материалы отражают жизнь белорусов после подписания Рижского мира 1921 года, когда половина этнической белорусской территории отошла к Польше, до 17 сентября 1939 года. "Как они здесь смогли развиваться, что обещали им, какие условия по образованию, доступности социальных благ предлагали и как это было на самом деле - все это есть в публикациях, - отметил министр. - Для избежания различных спекуляций всегда очень важно прикоснуться к истории, ознакомиться с первоисточником".
Газеты и журналы будут предложены вниманию публики на полях фестиваля. "Это было сделано благодаря уникальной коллекции историка, коллекционера Владимира Лиходедова, - добавил заместитель министра информации Игорь Бузовский. - На полях Дня белорусской письменности этим материалы будут очень интересны. Та подборка газет, которая здесь есть, завораживает". 
▪ Мендэле Мойхер-Сфорым[/caption]
Мендэле Мойхер-Сфорым упершыню злучыў асноўныя два дыялекты – літоўска-беларускі і ўкраінскі, заклаўшы аснову сучаснай літаратурнай мовы. Біяграфія пісьменніка не адрозніваецца значнымі падзеямі. Ён нарадзіўся ў беларускім мястэчку Капыль, але дакладную дату яго нараджэння ўстанавіць ужо наўрад ці магчыма. У розных крыніцах паказваюцца 1833, 1835 і 1836 гг. Пры нараджэнні будучы літаратар атрымаў імя Шолам-Якаў Бройдэ (прозвішча Абрамовіч з'явілася ў яго значна пазней – пры атрыманні пашпарта). Бацька хлопчыка, Хаім-Мойшэ, быў знаўцам Талмуда і нават выконваў абавязкі казённага рабіна ў мястэчку, але пры гэтым меў рэпутацыю вальнадумца. Зрэшты, у 1830-х для гэтага было дастаткова хоць бы праявіць цікавасць да граматыкі старажытна-яўрэйскай мовы… Як бы там ні было, бацька даў усім сваім шматлікім дзецям грунтоўную яўрэйскую адукацыю.
[caption id="attachment_105351" align="aligncenter" width="694"]
▪ Так выглядалі дамы, у якіх жылі капыльскія яўрэі[/caption]
І калі чатырнаццацігадовы Шолам-Якаў асірацеў, юнак пусціўся вандраваць па розных вышэйшых канфесійных навучальных установах. Але нават стараннае вучэнне не змагло перашкодзіць першым літаратурным доследам Абрамовіча. Спачатку гэта былі вершы і драмы ў вершах на старажытнаяўрэйскай мове. Даследчыкі ў адзін голас адзначаюць, што ўжо тады ў гэтых тэкстах, хай слабых і пераймальных, выявіліся рысы, уласцівыя лепшым узорам прозы сталага Мендэле – любаванне прыродай, новыя падыходы да сатыры…
Затым былі жаніцьба і вяртанне да вывучэння сакральных тэкстаў, але ўжо на грошы цесця. Першы шлюб Абрамовіча быў нядоўга – праз тры гады ён развёўся з жонкай. Затое з другой выбранніцай ён пражыў усё астатняе жыццё. Яе звалі Песя Левін, і яна нарадзілася ў Бярдзічаве. Там жа яны і пасяліліся.
[caption id="attachment_105352" align="aligncenter" width="500"]
▪ Мендэле Мойхер-Сфорым са сваякамі[/caption]
У пачатку 1860-х ён абзавёўся літаратурным псеўданімам, пад якім і набыў сусветную вядомасць: такім аказалася імя аднаго з персанажаў ранніх аповесцей пісьменніка – Мендэле Мойхер-Сфорым. Дакладней, само імя Мендэле было абрана з другой спробы, але ў выніку аказалася вельмі прыдатным. Ну, а старажытнаяўрэйскія словы «Мойхер вішнявецкі» па-руску азначае «кніганоша», «вандроўны кнігапрадавец».
[caption id="attachment_105349" align="aligncenter" width="650"]
▪ Кніганоша - вандроўны кнігапрадавец[/caption]
Мендэле выступаў з публіцыстычнымі артыкуламі аб выхаванні і пераклаў на іўрыт натуральную гісторыю прафесара Ленца. Неўзабаве ён прыйшоў да пераканання, што да народа трэба звяртацца на народнай мове, таму пачаў пісаць амаль выключна на ідышы. Першы яго буйны твор – аповесць «Маленькі чалавечак», апублікаваная ў 1864 годзе. Велізарны поспех мела яго аповесць «Кляча» (1873), дзе пад выглядам няшчаснай, хворай, усімі гнанай клячы намалявана жыццё расійскага яўрэйства, што прыгнятаецца ўрадавымі мерамі. У аповедзе «Фішка Кульгавы» пададзена карціна грамадскага ладу жабракоў: яўрэйства, якое жыве з дня на дзень, не ведае раніцай, дзе яно правядзе ноч, якое не мае ніякіх пэўных заняткаў, ахарактарызавана як старая вялікая торба, часам парожняя, напоўненая то адным смеццем, то іншым. Самы знакаміты яго раман – «Падарожжа Беньяміна Трэцяга» (1878), лірыка-сатырычная фантасмагорыя па матывах сярэднявечнай яўрэйскай працы «Падарожжа Беньяміна з Тудэлы», якая нагадвае «Дон Кіхота» Сервантэса. На беларускую мову гэты твор пад назвай «Падарожжа Беньяміна Трэцяга» ў 2019 годзе пераклаў з іўрыта Павел Касцюкевіч, які трактуе свой пераклад як «антыкаланіяльны».
Нават і сёння творчасць знакамітага земляка прыцягвае на Капыльшчыну шмат турыстаў з Ізраіля: выкладчыкі, прафесары, навукоўцы. Госці наведваюць месцы, звязаныя з класікам яўрэйскай літаратуры. Адна з вуліц Капыля (вуліца Абрамовіча) названа ў гонар Мендэле Мойхер-Сфорыма.
[caption id="attachment_105348" align="aligncenter" width="840"]
▪ Мемарыяльная дошка яўрэйскаму класіку на будынку гарадскога ўнівермага ў г. Капылі[/caption]
Дом, дзе нарадзіўся пісьменнік, не захаваўся – на яго месцы цяпер сучасны будынак гарадскога ўнівермага. Аб гэтым сведчыць мемарыяльная дошка вялікаму «кніганошу», над стварэннем якой працавалі архітэктары з Беларусі, Ізраіля і Англіі. Падчас урачыстай цырымоніі яе адкрыцця заслужаны архітэктар Рэспублікі Беларусь, лаўрэат дзяржаўнай прэміі Галіна Левіна ў сваім выступленні падкрэсліла: «Яўрэйскі пісьменнік Шолам-Алейхем адзначаў, што ў яўрэйскай літаратуры Абрамовіч – непераўзыдзены стыліст. Думкі яго глыбокія, творы поўныя мудрых іншасказанняў, словы заўсёды вывастраныя, адшліфаваныя, гарманічныя, мова па-сапраўднаму народная. Таму адкрыццё памятнай дошкі ў Капылі – гэта рэстаўрацыя яшчэ адной старонкі яўрэйскай культуры».
Таццяна БОХАН 
Актриса, режиссер Елена ДЕЛЬВЕР[/caption]
Пригласили на семинар, посвященный творчеству Кузьмы Чорного, в Лешню. Мероприятие готовили совместно работники Лешнянского клуба-библиотеки Лилия Щетко и Марина Руденя, заведующая Тимковичской сельской библиотекой Ольга Радкевич и заведующая Литературным музеем Кузьмы Чорного Людмила Нижевич.
Лешня деревенька небольшая, а клуб просторный, можно сказать, монументальный, радует глаз. Внутри прохладно, кругом рушники, вышитые местными мастерицами, коврики на лавочках, самодельные цветы. Небогато, но с душой. Льется из динамика заводная белорусская песня. Тепло на сердце. В клубе, оказывается, работает несколько детских кружков: хоровой, танцевальный и художественной вышивки. На стене план мероприятий: конкурсы, концерты, игры для детей и взрослых. И со всем этим хозяйством управляются всего-то два человека –Лилия Щетко и Марина Руденя. И это помимо библиотечной нагрузки.
Но вот уже организаторы переоделись в яркие народные костюмы, повторяют слова, настраивают аппаратуру. В корзинке лежат подарки для победителей: чудные детские поделки. Это работа кружковцев при районных домах культуры. Предполагается игра - «Поле чудес». Опять же по творчеству Кузьмы Чорного. Гвоздь программы – вертящийся барабан. Его тоже смастерили собственными силами сотрудницы клуба-библиотеки. К мероприятию готовятся тщательно, ответственно: расправляют рушники и постеры, проверяют микрофоны, репетируют. Удивляюсь - кого встречают? Оказывается, подготовка идет к семинару работников культуры Копыльского района.
В общем, мероприятие прошло хорошо, весело, как положено, с фотоснимками на память. Участники поиграли в Поле чудес, получили призы, послушали интересные факты из биографии писателя и погрузились в автобус. А мы остались… Лиля и Марина пригласили на чай с тортом.
Сладко было, вкусно, а на душе горчинка. Вспомнила, как в одном провинциальном городке работница музея ехала к нам специально семь километров на велосипеде, чтобы провести экскурсию. В свой выходной день!!! И сколько таких самоотверженных работников музеев, библиотек, клубов по всей Беларуси! Которые работают не благодаря, а вопреки и делают свою работу профессионально, легко и красиво. Они храбры, одержимы и неистовы. Им моя благодарность.
Елена ДЕЛЬВЕР,
г. Санкт-Петербург 
Трэба дадаць, што і ўдзельнікамі гэтага цікавага падарожжа былі людзі, якія шмат зрабілі, для праслаўлення нашай малой радзімы. Арганізатарам экскурсіі была загадчык Літаратурнага музея Кузьмы Чорнага Людміла Ніжэвіч. На яе прапанову да ўдзелу, вядома ж, далучылася і Цімкавіцкая бібліятэка, а таксама наш вядомы краязнавец, літаратуразнавец, прафесар, загадчык кафедры беларускай мовы і літаратуры БДУ Алесь Бельскі, вялікі шанавальнік і патрыёт сваёй малой радзімы, доктар тэхнічных навук, прафесар Маскоўскага авіяцыйнага інстытута Уладзімір Родчанка, наша госця з "паўночнай сталіцы" Расійскай Федэрацыі, расійская актрыса, выкладчык акцёрскага майстэрства, рэжысёр тэатральных пастановак, дыктар, якая агучыла больш за сотню аўдыёкніг – Алена Дэльвер, а таксама чалавек, які бязмерна любіць нашу мову і прывівае гэта пачуцце падрастаючаму пакаленню, настаўніца беларускай мовы і літаратуры Таццяна Маляўка.
Адпраўнай кропкаю экскурса быў Літаратурны музей, ад якога мы паехалі па вуліцах Слуцкай і Капыльскай (назвы гэтых вуліц не змяняліся больш як 300 гадоў) у бок даўжлянскага чыгуначнага пераезду. Тут жа быў наш невялічкі прыпынак, дзе Алесь Іванавіч і Уладзімір Віктаравіч падзяліліся сваімі дзіцячымі ўспамінамі, нагадалі гістарычныя факты аб будоўлі дарогі, якая злучыла Слуцк і Баранавічы праз Цімкавічы, успомнілі, як купаліся на рацэ Мажа, лавілі ракаў і рыбу. Пасля мы накіраваліся на вадасховішча праз веску Доўгае.
На беразе разаслалі посцілку, прыселі, пагаманілі. З Доўгага наш шлях рушыў на Скіп'ёўскія могілкі. Мы па палявой сцяжынцы падняліся вышэй возера, абмінулі Папоўскі лес і з горачкі з'ехалі на гравейку, недалёка ад скіп'ёўскага пахавання. Аддаўшы дань памяці памерлым родзічам Алеся Іванавіча, наведалі месца пахавання камісара Чырвонай Арміі, былога настаўніка Янкоўскага М.Г. З могілак рушылі да месца пабудовы Скіп'ёўскай царквы, каля яе засталіся замшэлыя пахавальныя каменні, на якіх нельга прачытаць аніякіх звестак. Пасядзелі, паразмаўлялі пра літаратуру, дзяцінства, мінулае і сучаснае землякоў Кузьмы Чорнага. Пасля адпачынку шлях наш крочыў да месца пахавання ахвяр Вялікай Айчыннай вайны ў Прусах. Успомнілі звесткі з архіўных матэрыялаў, дапаўнялі і ўдакладнялі адзін аднаго пра падзеі, звязаныя са знішчэннем нашых суайчыннікаў. З Вялікіх Прус гравейка нас прывяла ў Малыя Прусы. Мы пад'ехалі к дому Жука, сябра Кузьмы Чорнага.
Як успамінае сам класік у сваім "Дзённіку", ён любіў спыняцца тут, краявіды Скіп'ёўскага лесу натхнялі на напісанне новых твораў. Успомніўшы прачытанае, пачаставаўшыся белым налівам, мы рушылі да бушылаўскай крыніцы. Па дарозе назбіралі чабору і зверабою. Якая ціш ад бурлівага жыцця стаіць пад гэтымі цяністымі дрэвамі, як хораша пяюць птушкі і стракочуць кузнечыкі, якое мілаванне!
І зноў гамонка ў нас пра Кузьму Чорнага. Цытуем на памяць яго ўспаміны: як малы Коля з маці часта хадзіў спяваць у Скіп’ёва ў царкоўны хор, як па дарозе яны адпачывалі ў Бушылаве каля крынічкі. Любоў да гэтага месца ён пранёс праз усё жыццё. “Назаўтра раніцаю глядзеў я праз акно на вуліцу. Скрозь суседні сад відны былі голыя “бушылаўскія” кусты. А ў іх там недзе плыве сабе паціху родная Бушылаўская рэчка. Там “прускія” паплавы завуць у сваё бязмежжа – от так, здаецца, ішоў бы і ішоў па іх, а яны будуць усё новыя і новыя бясконцыя далі паказваць табе…”
Напіўшыся гаючай вады, якую ўзялі нават з сабою, мы крочылі ў Цімкавічы.
Вольга РАДКЕВІЧ,
загадчык Цімкавіцкай сельскай біблітятэкі 
