Замест прадмовы
Напрыканцы Вялікай Айчыннай вайны жыхары нашага горада і раёна прасілі, каб у капыльскім касцёле з’явіўся свой пробашч. 20 студзеня 1945 года ў Вільна да рымска-каталіцкага мітрапаліта ад імя жыхароў вёскі Шастакі быў дасланы зварот, у якім яны паведамляюць пра рэгістрацыю касцёла і парафіі ў Капылі і просяць прызначыць пастаяннага пробашча. Падпісалі гэты ліст 29 чалавек, сярод іх — прадстаўнікі сем’яў Пяткевічаў, Чаркасоў, Дашкевічаў, Зарамбоўскіх, Сапешкаў, Тарасевічаў, Жылкоўскіх, Новікаў і інш. На канверце стаіць імя Аляксандры Сямёнаўны Чаркас з в. Шастакі. Аб гэтым выпадку гаворыцца ў кнізе «Капыль: гісторыя горада і рэгіёна».
Такi незвычайны звычайны лёс
Стала цікава, якім было жыццё жанчыны, што ў той антырэлігійны час не пабаялася паставіць на канверце свае імя і прозвішча? Каб знайсці якія-небудзь звесткі пра Аляксандру Сямёнаўну або яе сваякоў, мы звярнуліся да старшыні Капыльскага сельвыканкама Вольгі Купрыенкі. Дзякуючы ёй даведаліся, што нарадзілася Аляксандра Сямёнаўна ў 1895 годзе. Блізкіх сваякоў у самой вёсцы, на жаль, не засталося, але Вольга Мікалаеўна знайшла жанчыну, якая добра ведала нашу гераіню. Гэта Станіслава Войцехаўна Гардзіевіч, маці якой была пляменніцай Аляксандры Сямёнаўны. Да яе ў госці мы і накіраваліся.
[caption id="attachment_54202" align="aligncenter" width="580"]
Станіслава Чаркас[/caption]
Першае, на што звяртаеш увагу менавіта ў Шастаках — крыжы на хатах. Як пазней патлумачыла Станіслава Войцехаўна, такім чынам абазначаюць сваё жыллё каталікі: яны вераць, што крыж надзейна захоўвае і хату, і гаспадароў ад усялякіх непрыемных здарэнняў.
Нас ветліва сустракае гаспадыня Станіслава Войцехаўна, якая шмат часу адпрацавала намеснікам кіраўніка спачатку ашчаднай касы, потым — капыльскага аддзялення Беларусбанка. У хаце чысціня і ўтульнасць.
— Так, мая мама была пляменніцай Аляксандры Сямёнаўны, — расказвае жанчына. — У нашай вёсцы заўсёды жыло шмат каталікоў, і веру яны імкнуліся захоўваць. У час, калі не было свайго пробашча, самі жанчыны хадзілі па хатах і адпявалі нябожчыкаў. У іх ліку была і Аляксандра Сямёнаўна. Да касцёла ездзілі ў Нясвіж. Дарэчы, яе бацька трапіў у Амерыку ў пошуках заробка. Але прабыў ён там нядоўга, мо гады тры. Усяго ў іх сям’і гадавалася чацвёра дзяцей: тры дачкі і сын. Адна з сясцёр потым жыла ў Канадзе. Сама Аляксандра Сямёнаўна нарадзіла дачку Альжбету (ці, як яе называлі, Альдзя). Калі дзяўчына выйшла замуж за Адама Рымашэўскага і пераехала ў пасёлак Абразцова, хутка забрала з сабой і маці. Там яны і жылі. У Альдзі нарадзілася пяцёра дзяцей, і Аляксандра Сямёнаўна дапамагала іх гадаваць. Мы, калі былі маленькімі, вельмі любілі ездзіць у Абразцова (Вялікараёўскі сельсавет. — Рэд.), асабліва летам. Нас заўсёды ветліва там сустракалі. Вельмі смачнымі былі халаднікі са шчаўя! Нават і зараз адчуваю іх смак… Аляксандра Сямёнаўна памерла ў 1973 годзе. Не засталося ў жывых, на жаль, і дачкі з зяцем. Толькі ўнукі.
[caption id="attachment_54199" align="aligncenter" width="400"]
Аляксандра Чаркас з сястрой Надзеяй і пляменніцай Ганнай. Пачатак 30-х гадоў ХХ ст.[/caption]
— Так, я бабулю добра памятаю, — расказваў па тэлефоне Віктар Адамавіч Рымашэўскі, 1959 года нара-джэння, які працуе механікам на заво-дзе «Керамін». — Яна была шчырай каталічкай, дапамагала маме гадаваць нас. Мама працавала ў калгасе, зарабляла працадні, таму часу ў яе было няшмат. А бабуля, памятаю, расказвала, што працавала яшчэ ў пана Вайніловіча. Ніколі пра яго не сказала дрэннага слова. У той час сялянам пан добра плаціў, а ў асабліва галодныя гады нават і дапамагаў. Калі не было чым карміць хатнюю жывёлу (карову ці каня), пан забіраў на зіму, а потым, калі з кармамі станавілася лепей, вяртаў. І як Каляды бабуля адзначала, памятаю. Яна пякла вельмі смачныя пірагі і сухарыкі, якія называліся «груздзі». Цеста дзеля гэтага замочвала ў цукры, затым вельмі тонка раскатвала, скручвала неяк адмыслова і абсмажвала ў алеі. Абавязковымі стравамі былі куцця і вяленае мяса. А каб паспрабаваць надзвычай смачнага бабулінага хлеба, які яна пякла сама, да нас прыходзілі з усяго пасёлка. Потым бабуля цяжка захварэла і праз пэўны час памерла. Пахавана яна ў Капылі на так званых «польскіх» могілках.
[caption id="attachment_54205" align="aligncenter" width="400"]
Сям’я Альжбеты Рымашэўскай (Чаркас). 60-я гады ХХ ст.[/caption]
— Бабуля была вельмі строгай, але і любіла нас моцна, — успамінае ўнук Віктар, які зараз працуе на Мінскім трактарным заводзе майстрам. — Дзякуючы яе шчырай веры нас хрысцілі ў Нясвіжскім касцёле. Я быў зусім малы тады. Ведаеце, на нашым пасёлку Абразцова ўсе жыхары былі каталікамі. А пасля бабулі традыцыі працягвала мама.
Традыцыi сям’i
— Так, традыцыі ў нашай сям’і былі заўсёды трывалыя, — нібы працягвае думку Станіслава Войцехаўна. — Не магу не ўзгадаць і пра сваю маму. Яе звалі Чаркас Ганна Цэзараўна, і замуж выйшла таксама за Чаркаса — Войцеха Антонавіча. Доўгі час адпрацавала ў раённай бальніцы акушэркай. Мама заўсёды малілася, але рабіла гэта неяк непрыкметна (вядома ж, час быў такі). Але на Вялікдзень жыхары вёскі заўсёды збіраліся ў нашай хаце, і жанчыны самі, як маглі і ведалі, праводзілі службы. І на Вялікдзень, і на Коледы (менавіта так, з націскам на першай галоснай, гаворыць Станіслава Войцехаўна. —Рэд.) мама пякла пірагі. З вечара рашчыняла цеста: мука, дрожджы, крыху цукру. Раніцай дадавала яйкі, яшчэ больш цукру, мукі. Добра вымешвала і клала ў формы, каб цеста крыху падышло, затым ставіла ў печ.
Самым галоўным пачастункам былі чорныя (сланечнікавыя) і белыя (гарбузовыя) семкі. Мама заўсёды іх ад нас прыхоўвала і давала толькі на Коледы. Памятаю, як мама запякала мяса. Брала вялікі кумпяк, абмазвала цестам і ставіла ў печ. Таксама гатавала кур і гусей. Але гусей яна яшчэ і фаршыравала: адварвала рыс, абсмажвала цыбулю, здрабняла вантробы — і гэтай сумессю начыняла птушку. Напярэдадні Божага Нараджэння асабліва не пасцілі, больш перад Вялікаднем. На Новы год заўсёды ставілі ёлку і ўпрыгожвалі хату. Нас, дзяцей, у сям’і гадавалася чацвёра, таму на святы было вельмі весела і шумна.
Дзіяна ТКАЧЭНКА
Фота аўтара і з архіва сям’і Чаркас
Молодежь — это особая социально-возрастная группа, отличающаяся возрастными рамками и своим статусом в обществе: переход от детства и юности к социальной ответственности.
Младшие возрастные группы молодежи (14-17, 18-19 лет) в большей степени склонны квалифицировать добрачные сексуальные отношения как социальную норму в отличие от старших возрастных групп (20-24, 25-29 лет).
В уголовном законодательстве Республики Беларусь имеется ряд преступлений против половой неприкосновенности или половой свободы.
Так, статья 166 УК Республики Беларусь «Изнасилование» предусматривает лишение свободы на срок от трех до семи лет за половое сношение вопреки воле потерпевшей с применением насилия или с угрозой его применения к женщине или ее близким либо с использованием беспомощного состояния потерпевшей. При этом совершение изнасилования повторно, группой лиц либо заведомо малолетней, либо изнасилование, повлекшее по неосторожности смерть потерпевшей, либо причинение тяжких телесных повреждений, либо заражение ВИЧ, либо иные тяжкие последствия наказывается лишением свободы на срок от восьми до пятнадцати лет.
Статья 167 УК Республики Беларусь предусматривает ответственность за мужеложство, лесбиянство или иные действия сексуального характера, совершенные вопреки воле потерпевшего (потерпевшей) с применением насилия или с угрозой его применения либо с использованием беспомощного состояния потерпевшего (потерпевшей), которые наказываются лишением свободы на срок от трех до семи лет. Те же действия, совершенные повторно, либо лицом, ранее совершившим изнасилование, либо группой лиц, либо в отношении заведомо несовершеннолетнего (несовершеннолетней) либо совершенные в отношении заведомо малолетнего (малолетней), либо повлекшие по неосторожности смерть потерпевшего (потерпевшей), либо причинение тяжких телесных повреждений, либо заражение ВИЧ, либо иные тяжкие последствия, — наказываются лишением свободы на срок от пяти до пятнадцати лет.
Статья 168 УК Республики Беларусь предусматривает наказание в виде лишения свободы на срок до четырех лет со штрафом за половое сношение, мужеложство, лесбиянство или иные действия сексуального характера, совершенные лицом, достигшим восемнадцатилетнего возраста, с лицом, заведомо не достигшим шестнадцатилетнего возраста. Те же действия, но совершенные лицом, ранее совершившим преступления, предусмотренные настоящей статьей, статьями 166 или 167 настоящего Кодекса, либо лицом, на которое возложены обязанности по воспитанию, содержанию, обеспечению безопасности жизни и здоровья несовершеннолетнего, либо группой лиц, — наказываются лишением свободы на срок от трех до десяти лет.
Статья 169 УК Республики Беларусь предусматривает ответственность за развратные действия, совершенные лицом, достигшим восемнадцатилетнего возраста, в отношении лица, заведомо не достигшего шестнадцатилетнего возраста, при отсутствии признаков преступлений, предусмотренных статьями 166, 167 и 168 Уголовного кодекса, в виде лишения свободы на срок от одного до трех лет. Те же действия, совершенные с применением насилия или с угрозой его применения, — наказываются лишением свободы на срок от трех до шести лет.
Статья 170 УК Республики Беларусь предусматривает ответственность за понуждение лица к половому сношению, мужеложству, лесбиянству или совершению иных действий сексуального характера путем шантажа, угрозы уничтожением, повреждением или изъятием имущества либо с использованием служебной, материальной или иной зависимости потерпевшего (потерпевшей) в виде лишения свободы на срок до трех лет со штрафом и с лишением права занимать определенные должности или заниматься определенной деятельностью или без лишения. То же действие, но совершенное в отношении заведомо несовершеннолетнего (несовершеннолетней), наказывается лишением свободы на срок от трех до шести лет.
УК Республики Беларусь предусматривает ответственность и за такие общественно опасные деяния, как изготовление и распространение порнографических материалов или предметов порнографического характера. Так, согласно статье 343 УК Республики Беларусь изготовление либо хранение с целью распространения или рекламирования либо распространение, рекламирование, трансляция или публичная демонстрация порнографических материалов, печатных изданий, изображений, кино-, видеофильмов или сцен порнографического содержания, иных предметов порнографического характера — наказываются общественными работами, или штрафом, или исправительными работами на срок до двух лет, или арестом. Те же действия, но совершенные группой лиц по предварительному сговору либо организованной группой или с использованием глобальной компьютерной сети интернет, а равно распространение, рекламирование, трансляция или демонстрация заведомо несовершеннолетнему порнографических материалов, печатных изданий, изображений, кино-, видеофильмов или сцен порнографического содержания, иных предметов порнографического характера, совершенные лицом, достигшим восемнадцатилетнего возраста, — наказываются лишением свободы на срок от двух до четырех лет.
Изготовление либо хранение с целью распространения или рекламирования либо распространение, рекламирование, трансляция или публичная демонстрация порнографических материалов, печатных изданий, кино-, видеофильмов или сцен порнографического содержания, иных предметов порнографического характера с изображением заведомо несовершеннолетнего наказываются лишением свободы на срок до 4-х лет.
Андрей МАМЧИЦ,
первый заместитель начальника Копыльского РОВД, подполковник милиции 
Новогодние КВН и представления, дискотеки и бал-маскарады, музыкально-игровые программы и веселые ассорти соберут школьников. Сами названия говорят о том, что праздники будут яркими и неповторимыми. Маскарад «Новогоднее конфетти» пройдет в гимназии № 1 г. Копыля, капустник «У новогодней елки» — в СШ № 2, представление «Посох Деда Мороза» — в СШ № 3. Учащиеся Грозовского УПК д/с-СШ поздравят друг друга с праздником во время шоу-программы «Чудеса под Новый год». На карнавале «Плененный Дед Мороз и похищенная Снегурочка» соберутся школьники Жилиховского УПК д/с-СШ. А воспитанники Каменского УПК д/с-СШ совершат настоящее кругосветное путешествие в новогоднюю ночь. Словом, и учителя, и ученики к встрече волшебного праздника подготовились.
Диана ТКАЧЕНКО 
Кожнаму прадпрыемству, арганізацыі, установе Капыля прадастаўлена права самім вырашаць, якое будзе афармленне на іх адміністрацыйным будынку. Атмасферу свята стварылі работнікі жыллёва-камунальнай гаспадаркі, упрыгожыўшы цэнтральную частку горада (на здымку) сотнямі метраў гірляндаў, якія складаюцца з мноства лямпачак. Капыльскае райспажыўтаварыства і індывідуальныя прадпрымальнікі аздобілі свае павільёны і магазіны навагоднімі ўпрыгажэннямі.
Нагадаем, што ў Капыльскім раёне працягваецца агляд-конкурс на лепшае навагодняе афармленне населеных пунктаў да Новага года і Калядаў.
Фота Сяргея ЛАЗОЎСКАГА 
