У Кнігу працоўнай славы Капыльскага раёна з мэтай фарміравання грамадскага прызнання і захавання памяці заносяцца звесткі аб людзях, якія сваёй працай і актыўнай грамадскай дзейнасцю ўнеслі значны ўклад у вытворча-эканамічнае і сацыяльна-культурнае развіццё раёна.
Згодна з рашэннем Капыльскага раённага Савета дэпутатаў № 142 ад 15 жніўня 2017 года да імён 29 жыхароў раёна, ужо занесеных у Кнігу працоўнай славы Капыльскага раёна, дабавіліся яшчэ пяць. Наш сённяшні расказ пра іх.
Ад «Капыльскіх дудароў» да «Дударыкаў»
Дзмітрый Дзмітрыевіч РОВЕНСКІ — ураджэнец г. Капыля, настаўнік музыкі ДУА «Гімназія № 14 г. Мінска», кіраўнік фальклорнага ансамбля «Дударыкі», член Беларускага Саюза музычных дзеячаў, кампазітар, майстар вырабу беларускіх народных інструментаў.
За творчую плённую дзейнасць, асабісты ўклад у захаванне і развіццё нацыянальных традыцый удастоены ганаровых званняў «Заслужаны дзеяч культуры Рэспублікі Беларусь», «Выдатнік адукацыі», «Мінчанін года 2010», «Народны музыкант зямлі рускай». У 2016 годзе ўзнагароджаны знакам Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь «За ўклад у развіццё культуры Беларусі».
З успамінаў Дзмітрыя Дзмітрыевіча РОВЕНСКАГА:
— Бацька навучыў мяне іграць на трафейным гармоніку. Мама і бабуля вечарамі пралі воўну і напявалі, а я найграваў на гармоніку. Дарэчы сказаць, бацька маёй маці — дзед Васіль — быў вядомым на Капыльшчыне барабаншчыкам. Ён не толькі іграў, але і рабіў цудоўныя барабаны. У пачатку 60-х гадоў мне купілі тульскі гармонік. Дзесьці гадоў з 13─14 пачаў іграць на вяселлях, а мой сябар Саша Іваноўскі падыгрываў на бубне. Нават захавалася фатаграфія: я з гармонікам, побач мой сябар Саша з бубнам.
Дзесьці ў 60-я гады быў створаны сямейны ансамбль. Было нас чацвёра музыкаў: бацька іграў на гавайскай электрагітары, я і сястра — на акардэонах, брат — на баяне. Ездзілі мы па Капыльшчыне з канцэртамі, выступалі на вяселлях і іншых урачыстасцях. Дарэчы сказаць, прадстаўлялі Капыльшчыну на I Усесаюзным фестывалі мастацкай самадзейнасці. Ігралі беларускія і папулярныя мелодыі.
У Капылі я скончыў музычную школу па класе баяна і працаваў у РДК, дзе ўзначальваў эстрадны ансамбль.
Нельга не сказаць некалькі добрых слоў аб сямейным ансамблі Давідовіча Уладзіміра Міхайлавіча з вёскі Казакоўка. У народзе іх празвалі «Сляпыя музыкі». У 60-я гады ўсе ўрачыстасці і вяселлі праводзіліся пад гукі народных інструментаў. Лічылася прэстыжным запрасіць ансамбль, што рабіла гонар гаспадарам і нязменна прыцягвала моладзь з усёй акругі. Адзін─два музыкі на вяселлі — гэта «беднае вяселле».
Кіраўнік ансамбля меў інваліднасць. У руках у Уладзіміра разарваўся снарад. Хлопцу адарвала пальцы, і ён страціў зрок. У пасляваенныя гады такіх было тысячы. Але Уладзімір не паў духам. Нягледзячы на цяжкія калецтвы, самастойна асвоіў гармонік і віртуозна іграў. Меў выключны слых. Пасля кожнай песні камандаваў свайму бацьку, які граў на барабане: «Баця, падцягні барабан». Уладзімір Давідовіч лавіў на ляту «модныя» мелодыі і тут жа ўводзіў іх у рэпертуар. У складзе ансамбля гучалі кларнет, труба, барабан і гармоніка. Падчас выступленняў я іграў на барытоне. Сямейны ансамбль карыстаўся незвычайнай папулярнасцю на Капыльшчыне. Графік выступленняў быў распісаны на год наперад. Вяселлі, хрэсьбіны, провады ў войска і дзяржаўныя святы не абыходзіліся без «Сляпых музыкаў».
У Капылі ў пачатку 60-х гадоў быў створаны адзін з першых самадзейных ансамбляў — «Капыльскія дудары», дзе працавалі мае настаўнікі — Янушка Мікалай Вікенцьевіч і Кіякін Аляксей Фёдаравіч. Яны былі з вайсковых музыкаў. Гэтыя выдатныя музыканты дапамаглі мне асвоіць саксафон і трубу. Ігралі «Дудары» на дудках народнага майстра Астрэйкі.
У 1966 годзе я пераехаў у Мінск і ўзначаліў духавы аркестр. У Мінску скончыў музычнае вучылішча і інстытут культуры. Пазней стварыў народны ансамбль «Дударыкі», якім кірую ўжо больш за 45 гадоў. Многія мае вучні сталі прафесійнымі музыкамі. «Дударыкі» — гэта не толькі калектыў, гэта і музычная спадчына беларускага народа, якую мы па магчымасці збіраем і захоўваем. За гэтыя гады сыгралі больш за 100 беларускіх найгрышаў і полек на старадаўніх інструментах (іх у ансамбля больш за трыццаць).
Аднойчы абраны шлях
Надзея Рыгораўна ЛУПІК была ўдзельнікам знакамітай у Савецкім Саюзе Выставы дасягненняў народнай гаспадаркі (ВДНГ).
За высокія вытворчыя паказчыкі ў 1978 годзе была ўдастоена бронзавага медаля — нагруднага Знака Усесаюзнай сельскагаспадарчай выстаўкі. 1985 год — зноў медаль. На гэты раз — сярэбраны. Праца славутай на ўсю краіну даяркі была ацэнена і ордэнам «Знак Пашаны», і памятнымі знакамі ЦК ВЛКСМ.
Зараз яна працуе аператарам машыннага даення на малочнатаварным комплексе «Быстрыца» ААТ «Ціміразеўскі».
Надзея Рыгораўна душой да гэтага месца прыкіпела. Не ўяўляе сябе без жывёлы, без фермы. Любоў да сваёй справы зарадзілася яшчэ ў дзяцінстве. Яе мама, Любоў Іванаўна, працавала ў гаспадарцы даяркай, а тата, Рыгор Мацвеевіч, — механізатарам. Пасля заканчэння школы на нейкі час дзяўчына паехала з роднай Быстрыцы — вучылася ў гандлёвым вучылішчы, жыла ў сталіцы. Там з мужам Уладзімірам пазнаёмілася. Але цягнула ў родную вёску, таму ўгаварыла мужа вярнуцца на пастаяннае месца жыхарства ў Быстрыцу. Ужо пасля пераезду атрымала спецыяльнасць заатэхніка. А з 1975 года працуе аператарам машыннага даення. І ніколькі не шкадуе аб абраным шляху.
Надзея Лупік рэалізавалася ў жыцці не толькі як адказны, добрасумленны работнік, але і як маці. У жанчыны чатыры дачкі — Жанна, Надзея, Любоў і Вераніка. Дарэчы, малодшая Вераніка пайшла па слядах маці і скончыла Смілавіцкі дзяржаўны аграрны каледж, цяпер працуе ў ААТ «Ціміразеўскі» ветэрынарным спецыялістам. Люба таксама далёка ад бацькоўскай хаты не з’ехала: са сваёй сям’ёй жыве ў роднай вёсцы. А Жанна і Надзея абсталяваліся ў сталіцы, але сваю любімую маці наведваюць часта, па гаспадарцы дапамагаюць.
Гадзіна─другая, каб пачытаць часопісы і раманы, часам выпадае. А вось для вышывання часу зусім не хапае. Што і нядзіўна, бо на працу — у пяць раніцы, з працы — у дзесяць вечара. А час паміж ранішняй і вячэрняй дойкай займаюць гаспадарка і бытавыя пытанні.
Дом Надзеі Лупік поўніцца дзіцячым смехам, калі ў ім збіраюцца восем унукаў.
— Сумна становіцца, калі раз’язджаюцца, — кажа Надзея Рыгораўна, аднак ведае, што дарагія ёй людзі заўсёды вернуцца ў родны дом.
З актыўнай жыццёвай пазіцыяй
Часлава Феліксаўна ГРЫГАРОВІЧ, старшыня пярвічнай ветэранскай арганізацыі ААТ «Племзавод Дусаеўшчына», больш за 30 гадоў адпрацавала ва ўстановах адукацыі Капыльскага раёна.
За вялікія поспехі, дасягнутыя ў галіне народнай адукацыі, і актыўны ўдзел у грамадска-палітычным жыцці ў 1964 годзе была ўзнагароджана нагрудным знакам «Выдатнік народнай асветы», а ў 1968 годзе — значком «Выдатнік асветы СССР», у 1974 годзе — юбілейным медалём «За доблесную працу. У азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння У.І. Леніна», знакам «Пераможца сацыялістычнай працы 1973 года», медалём «Ветэран працы».
За плячыма ў гэтай сапраўды цудоўнай жанчыны вялікі жыццёвы шлях, напоўнены ўзлётамі і падзеннямі, радасцямі і бедамі, цікавымі падзеямі, многія з якіх назаўсёды застануцца ў памяці ветэрана педагагічнай працы.
Дзіця вайны, Часлава Феліксаўна памятае ўсе нягоды, якія выпалі на долю яе сям’і, што рана засталася без кармільца. Бацьку ў 37-м арыштавалі і па рашэнні тройкі НКУС прысудзілі да 10 гадоў строгага рэжыму. Дадому ён вярнуўся толькі пасля заканчэння Вялікай Айчыннай. Быў цяжка паранены на фронце і брат: яму адарвала нагу пад Ленінградам. У першыя пасляваенныя месяцы ў тыфознай гарачцы памерла 20-гадовая сястра Чаславы.
Пасля заканчэння Вошкатаўскай сямігодкі наша гераіня паступае ў Нясвіжскае педвучылішча. Першыя гады працоўнай дзейнасці прайшлі ў дзіцячых дамах на Брэстчыне. І тут яна нібы вярнулася ў сваё цяжкае ваеннае дзяцінства: выхаванцамi ўстаноў адукацыі былі ў асноўным дзеці і падлеткі, лёс якіх быў пакалечаны вайной.
Змены ў асабістым жыцці — у 1957 годзе яна выйшла замуж за свайго аднавяскоўца, ветэрана Вялікай Айчыннай вайны Фёдара Сінюка — вярнулі Чаславу Феліксаўну ў родную вёску. Спачатку была настаўнікам Вошкатаўскай школы, а затым і ўзначаліла яе педагагічны калектыў.
— У нашай школе штогод вучыліся звыш 280 чалавек, сюды хадзілі хлопцы і дзяўчаты з Аргелаўшчыны, Каменкі, Вошкат, Вялешына, Андросаўшчыны, — узгадвае Часлава Феліксаўна. — Мы актыўна ўдзельнічалі ва ўсіх раённых мерапрыемствах, было арганізавана школьнае лясніцтва, пра якое ведалі не толькі на раённым узроўні. Мы, лічу, паставілі сабе сапраўдны помнік: у акрузе, куды ні глянь, усюды гамоняць лясы, пасаджаныя нашымі рукамі. Ніхто з вучняў школы ніколі не стаяў на ўліку ў дзіцячым пакоі міліцыі — усе канфлікты вырашалі самі, сумесна з бацькамі».
Дырэктарам гэтай школы яна шчыравала да самага закрыцця ўстановы. Затым працавала ў Капыльскім ПТВ, адкуль і пайшла на заслужаны адпачынак. Хоць адпачываць у поўным сэнсе гэтага слова яна ніколі не ўмела.
Акрамя асноўнай прафесійнай дзейнасці, Часлава Феліксаўна заўсёды паспяхова выконвала шматлікія грамадскія нагрузкі: была арганізатарам і прапагандыстам, дэпутатам сельскага, раённага і абласнога Саветаў народных дэпутатаў, узначальвала (і працягвае ўзначальваць) пярвічную ветэранскую арганізацыю ААТ «П-з Дусаеўшчына». Часлава Феліксаўна трымае пастаянную сувязь па тэлефоне з членамі сваёй ветэранскай арганізацыі, заўсёды віншуе іх са святамі, па меры магчымасці прымае ўдзел у сходах грамадзян у населеных пунктах.
І дзе б ні працавала гэтая жанчына з сапраўды легендарным лёсам, яна карысталася найвялікшай павагай калег і ўсіх тых, хто яе ведаў, за прафесійную пісьменнасць, рэдкую працавітасць, добрасумленнасць, камунікабельнасць і добразычлівасць. Шырокая эрудыцыя, цвёрдасць характару, уменне павесці за сабой заўсёды прыцягваюць да яе людзей.
Лес — яго жыццё
Сорак гадоў працуе ў лясной гаспадарцы Уладзімір Мітрафанавіч Занкевіч, 28 з іх — узначальвае Старыцкае вопытна-вытворчае лясніцтва ДВЛГУ «Капыльскі вопытны лясгас». А пачынаў ён у 1977 годзе лесніком Колаўскага лясніцтва, затым працаваў майстрам лесу, ляснічым. Закончыў Полацкі лясны тэхнікум.
У 2003 годзе яму прысвоена званне «Ляснічы І класа». Неаднаразова ўзнагароджваўся граматамі Міністэрства лясной гаспадаркі Рэспублікі Беларусь, Мінскага ДВЛГА, Капыльскага вопытнага лясгаса. Яму ўручаны нагрудны знак «30 гадоў бездакорнай службы ў дзяржаўнай лясной ахове Рэспублікі Беларусь». А ў 2015 годзе Уладзімір Мітрафанавіч быў удастоены высокай дзяржаўнай узнагароды — медаля «За працоўныя заслугі».
Як успамінае Уладзімір Мітрафанавіч, да выбару прафесіі ў далёкія 60-я гады падштурхнуў удзел у пасадцы дрэў. Магчыма таму на працягу ўсёй сваёй працоўнай дзейнасці адной з галоўных задач ляснічы лічыць аднаўленне лесу: за апошнюю чвэрць стагоддзя былі створаны новыя лясы на плошчы каля дзевяці тысяч гектараў. Шмат сіл і ўвагі аддае і пытанням аховы лясных угоддзяў, рацыянальнага выкарыстання і добраўпарадкавання лясоў, павышэнню іх прадукцыйнасці і ўстойлівасці.
Усяго толькі 12% ад усёй тэрыторыі гаспадаркі займаюць лясы з адной-дзвюма адзінкамі парод дрэў, астатнія 88% — змешаныя. Калектыў, які ўзначальвае Уладзімір Занкевіч, вопытны і згуртаваны. Усяго каля 30 чалавек. Тут шмат людзей, якія ведаюць і любяць сваю справу.
Асобны гонар ляснічага — пчальнік. На пчальніку лясніцтва больш за 100 вулляў. Мёд ахвотна купляюць мясцовыя жыхары і работнікі лясгаса. А яшчэ ў лясніцтве ствараюць музей мёду. Экспанаты для яго ўжо сабраны. Уладзімір Занкевіч спадзяецца, што экскурсіі будуць карысныя як для дарослых, так і для дзяцей.
Ёсць у яго і ўласны пчальнік, дзе Уладзімір Мітрафанавіч любіць праводзіць вольны час. Увогуле, усе хобі Занкевіча звязаны… з лесам: і па грыбы, і на паляванне любіць схадзіць.
Разам з жонкай Людмілай Аляксандраўнай выгадавалі дзвюх дачок, якія, у сваю чаргу, падарылі бацькам траіх унукаў. Любяць малыя бываць у дзядулі на рабоце, і ўсе, як адзін, абяцалі быць леснікамі. Значыць будзе каму працягваць добрую і карысную справу.
Увогуле, ляснічы лічыць, што вельмі важна займацца выхаваннем людзей, вучыць іх любіць і берагчы прыроду. У тым ліку і на ўласным прыкладзе. На тэрыторыі лясніцтва — узорны парадак, такі ж парадак імкнуцца падтрымліваць і ў лясах. Ля Свідзіч абсталявалі зону адпачынку, дзе сапраўды можна адпачыць і душой, і целам, палюбавацца прыгажосцю роднага краю. А непадалёку — помнік землякам, загінуўшым у гады Вялікай Айчыннай вайны. У іх гонар пасадзілі прыгожыя дрэвы, якія доўга будуць напамінаць пра тую вайну і яе герояў.
Удзячна лёсу
Ніна Пятроўна Лабацэвіч з в. Падгорцы працавала даяркай племзавода імя Дзяржынскага больш за 40 гадоў. Неаднаразовы пераможца сацыялістычнага спаборніцтва і перадавік сельскай гаспадаркі, удзельнік рэспубліканскага сходу партыйнага, савецкага, прафсаюзнага і камсамольскага актыву.
Удастоена ордэнаў Працоўнага Чырвонага Сцяга, «Знак Пашаны», сярэбранага медаля Галоўнага камітэта ВДНГ СССР, знака «Ударнік дзясятай пяцігодкі», дзвюх Ганаровых грамат Вярхоўнага Савета БССР, Ганаровых грамат Дзяржаўнага аграпрамысловага камітэта БССР і абласнога выканаўчага камітэта Савета народных дэпутатаў. У 1985 годзе стала Лаўрэатам прэміі савецкіх прафсаюзаў імя К.П. Арлоўскага.
У вёсцы Слабада-Кучынка ў мнагадзетнай сям’і (шасцёра дзяцей) Пятра Кандыбовіча ў 1937 годзе нарадзілася дачушка Ніна. Дзяўчынка скончыла Слабада-Кучынскую сямігодку, адзін год наведвала Бальшавіцкую СШ, але трэба было плаціць за навучанне, а грошай не было, таму пайшла на торфараспрацоўкі, палола буракі і кок-сагыз у калгасе «Зара свабоды». З 1954 года пачынаецца яе працоўны стаж даяркі. Выйшла замуж за Георгія Лабацэвіча з в. Падгорцы. Першы час пасля пераезду на новае месца Ніна працавала ў паляводчай брыгадзе племзавода імя Дзяржынскага. Калі ў сям’і нарадзіўся першы сын Анатоль, перайшла на ферму, дзе даіла 25 кароў, а затым і 50. Яна хутка заваявала павагу сярод калег, якія былі значна старэйшыя, а затым і сама стала добрым памочнікам для моладзі. Імпанаваў яе настойлівы характар, уменне спраўляцца з жывёлай, ды якасць працы была высокай.
Усё гэта разам з працавітасцю і добрасумленнасцю дало свой плён ў атрыманні высокіх вынікаў: надоі складалі 5000 кілаграмаў, затым 6000, 7000, павысілася і якасць малака. За працоўнымі дасягненнямі прыйшлі і заслужаныя ўзнагароды: ордэны, медалі, шматлікія граматы і падзякі. Пабывала на адпачынку ў Расіі, Балгарыі, Чэхаславакіі. За ўдзел у выставе ВДНГ Ніне Пятроўне ўручылі ключы ад аўтамабіля «Масквіч», неаднаразова выбіралі дэпутатам раённага Савета дэпутатаў, яна ўзначаліла клуб даярак-пяцітысячніц Капыльскага раёна.
Матэрыялы падрыхтавалі Маргарыта САКОВІЧ, Крысціна ЖОГАЛЬ, Барыс ДЗЕНІСЮК
■ Казимир Малевич[/caption]
Передо мной книга Игоря Малевича «Восхождение на крест судьбы» (автор передал ее в музей, подписав для земляков). Факт за фактом, и для меня все сошлось в Копыле. Но сначала про Игоря Малевича.
Профессор, доктор физико–математических наук, действительный член Академии МАИТ, МИА, МАГУ. Дипломат. Писатель. Сын Александра Малевича, внук копылянина Павла Малевича — родного брата Казимира Малевича. Вернись Игорь Александрович в Минск из командировки в Нью-Йорк в 1977 году, а не в 1978, и весь архив, который в конце 1935 года начал собирать его отец Александр Павлович, остался бы цел, и сегодня большинство фактов, представленных в книге, имели бы документальные доказательства. Если бы… А так сегодня только яркие воспоминания Игоря Малевича из детства и то, что уцелело из выброшенного в подвал после смерти дяди (брата отца, отец погиб во время войны). Но и этого достаточно: сам Казимир в своих весточках родне в Копыль писал: «Это я, Казимир. Я, ваш Казимир Копыльский. Сын Степана Хитрого. Сын Степана-Северина» (эти письма всегда лежали в белой тряпочке за иконой в доме деда Игоря Александровича — Павла, проживавшего в Копыле. Вместе с семейными фотографиями во время войны их прятали в земле). Наш земляк Петр Петрович Малевич, участник Великой Отечественной войны, рассказывал, что он знал Малевичей-Хитрых и в детстве вместе с нашим земляком писателем Степаном Александровичем пас коров у Павла Малевича. По его словам, Хитрые жили на улице Кокоричской — современной улице Максима Горького — около гимназии. Он даже указывал на дом, который принадлежал Марии Павловне Шкирич (в девичестве Малевич) — дочери Павла, племяннице Казимира (дом этот сохранился). А она работала главным бухгалтером районной газеты «Слава працы». Сколько она смогла рассказать и рассказала бы в свое время Григорию Наумовичу Швецу и Борису Константиновичу Богдановичу, но имя Казимира Малевича было тогда в запрете, а его искусства не существовало.
[caption id="attachment_59864" align="aligncenter" width="580"]
■ Троллейбус в Витебске, расписанный по эскизам К. Малевича и Н. Коган[/caption]
[caption id="attachment_59865" align="aligncenter" width="580"]
■ К. Малевич «Жницы», 1929 г.[/caption]
Впервые выставка картин Казимира Малевича прошла в Русском музее в Ленинграде в 1988 году, где прозвучало название белорусского города Копыль. Автор книги пишет, что сам художник о своей родине говорил еще в далеком 1927 году на лекциях в берлинском Бау-хаусе. Вот поэтому сегодня в официальных источниках уже можно встретить утверждение, что наш Копыль — родина автора «Черного квадрата». А Игорю Малевичу обо всем сообщила бабка Ульяна, копыльская по матери, которая знала все и про всех. Любила она рассказывать и про своего свекра Степана-Северина (отца Казимира и Павла). Он служил десятником у Северина Мержеевского, владельца имения в Грозово, был предан хозяину и даже имя свое изменил на Северин. За участие в восстании К. Калиновского он вынужден был скрываться вместе с семьей сначала по копыльским фольваркам, потом вспомнил про Пархомовку, украинское село, где жили белорусы. Уезжали с годовалым Казиком на руках, оставив Павла в Копыле у родни. Придумана была и новая история для семьи. Целых 10 лет на чужбине, в тоске и страхе. Я смотрю на фото с домом Малевичей в Пархомовке. Ведь надо же, вместе с материалом о нашем земляке Василии Мешечке, погибшем над Пархомовкой (об этом я писала в газете «Слава працы»), есть материал о самом селе и его достопримечательностях. Среди них фото дома, в котором жила семья управляющего на сахарном заводе Северина Малевича. Есть и воспоминания рабочего по фамилии Дубинка, который учился с сыном управляющего Казимиром в пятиклассном сельскохозяйственном училище с 1890 по 1895 г. и видел его «художества». Позже семья вернется в Копыль. Северин станет старостой «кравецкого цеха». Казик будет размалевывать копыльские заборы… А затем его «отпустят в мир», и он уедет в Киев, чтобы больше никогда не вернуться. И только письма с намеком, что это от него: «Это я, Казимир Копыльский» будут приходить на родину. Участью его старшего брата Павла будет жить и работать на своем куске земли между Копылем и Кокоричами. Существует легенда, что во время Первой мировой войны между боями Казимир Малевич на льняных полотнах (благо их было много на военных складах) делал зарисовки о военных событиях и рулонами отправлял по почте родным в Копыль. Если так, где они? Что еще хранишь ты, копыльская земля? Или все исчезло неспроста из того подвала в Минске? Тогда куда?
[caption id="attachment_59862" align="aligncenter" width="580"]
■ Дом Малевичей в Пархомовке[/caption]
Отец Игоря Малевича — редактор довоенной газеты «Сталинская молодежь» — Александр Павлович, который собирал все, что было связано с его дядей Казимиром Малевичем, погиб во время Великой Отечественной войны. Материал продолжил собирать его брат Дмитрий Павлович — редактор газеты «Сельская жизнь». После его смерти весь архив из-за ненадобности был выброшен в подвал. Тогда Игорь Малевич был в зарубежной командировке. Вернувшись через год, он отыскал только крохи.
С 23 августа 2016 года в Витебске начали курсировать два трамвая и троллейбус, расписанные по эскизам, созданным почти 100 лет назад «Утвердителями НОВого ИСкусства (объединение УНОВИС) Ниной Коган и Казимиром Малевичем. Внутри транспорта — информация о знаменитой художественной школе.
Валентина ШУРАКОВА,
директор Копыльского районного краеведческого музея 
На Копыльщине начинали свою партизанскую деятельность генерал-майор Михаил Петрович Константинов и майор Филипп Филиппович Капуста, которые позднее стали легендарными военачальниками. Здесь действовали подпольные райкомы партии и комсомола, которые направляли действия народных мстителей. Борьбу с оккупантами на территории района вели партизанские бригады: 12-я кавалерийская имени И.В. Сталина, 27-я имени В.И. Чапаева, 32-я имени М.И. Калинина, 95-я имени М.В. Фрунзе, 225-я имени А.В. Суворова, имени К.Е. Ворошилова и 300-я имени К.Е. Ворошилова, 200-я имени К.К. Рокоссовского, «Во имя Родины», различные партизанские отряды, среди которых — имени Щорса, Чапаева, Дунаева, Дзержинского и многие другие.
В летопись копыльских партизан навсегда вошел бой около деревни Великая Раевка. Золотом вписан в историю героической борьбы с захватчиками и бессмертный подвиг 18-ти комсомольцев-партизан во главе с командиром взвода Викентием Дроздовичем около деревни Лавы.
29 июня 1944 года партизаны 27-й бригады имени Чапаева в ходе боя за освобождение Копыля разгромили гарнизон противника (около 700 солдат и офицеров) и удерживали городской поселок и участок железной дороги Слуцк─Барановичи до прихода Красной Армии. 1 июля 1944 года в ходе Минской наступательной операции Копыль был освобожден войсками 1-го и 2-го Белорусских фронтов во взаимодействии с 27-й партизанской бригадой имени В.И. Чапаева.
За время оккупации в Копыле и районе погибли 2915 человек. На фронтах за Родину сражалось много жителей.
Не прекращала свою деятельность и районная газета «Калгаснік Капыльшчыны». Она издавалась с августа 43-го до самого освобождения от немецко-фашистских захватчиков. В условиях оккупации было выпущено 63 номера — 34 000 экземпляров. Газету отправляли в немецкие гарнизоны Слуцка, Узды, Несвижа, Клецка и Греска.
Среди уроженцев района — 11 Героев Советского Союза: Иосиф Маркович Максименя, Викентий Иосифович Дроздович, Игнатий Игнатьевич Козловский, Адам Брониславович Лещинский, Владимир Александрович Наржимский, Арсентий Алексеевич Нечаев, Александр Иванович Радкевич, Александр Григорьевич Толпеко, Александр Маркович Гриб, Евгений Иванович Красуцкий, Николай Васильевич Ромашко.
Память о погибших увековечена в обелисках, установленных как в самом городе, так и на территории района. 
■ Николай Максименя с портретом своего отца-Героя[/caption]
О судьбе героев мы чаще всего узнаем из книг. Наверное, поэтому они остаются для нас какими-то далекими, лишенными обычной человеческой судьбы людьми.
— Что я могу рассказать об отце? — ответил вопросом на нашу просьбу поделиться воспоминаниями. сын Иосифа Максимени Николай. — И так написано уже много.
Действительно, написано много. И все же… И все же мы встретились с Николаем Иосифовичем, чтобы благодаря его воспоминаниям Герой стал для нас обычным человеком.
— Отец был добрым человеком. Люди его уважали, — вспоминает Николай Иосифович. — Происходил он из обычной крестьянской семьи. Окончил четыре класса школы, потом работал в сельском хозяйстве. В рядах Рабоче-крестьянской Красной Армии служил с 1934 по 1937 годы. После увольнения в запас вернулся в родной колхоз. А в 1939 году его снова призвали на службу в армию и направили на Карельский перешеек, где в это время шли боевые действия и где в скоре он получил звание Героя Советского Союза. Мама рассказывала, что, когда началась Великая Отечественная война и отец ушел в партизаны, в деревню приехали полицаи. Откуда-то им стало известно, что здесь живет семья Героя. Враги получили приказ расстрелять маму и совсем маленькую Светланку. Но полицай, который приводил приказ в исполнение, оказался человеком добрым и… выстрелил в стену…
Я родился в 1950 году. К этому времени в семье уже подрастали девятилетняя сестра Светлана и четырехлетний брат Иван. Нас, детей, отец очень любил. Из разных поездок обязательно возвращался с гостинцами. Вместе с отцом мы ходили на рыбалку. Когда он уже работал в лесничестве, часто брал меня с собой в лес, и я помогал ставить столбики. Несмотря на свою доброту, дисциплину в семье держал отменную. Однажды ему стало известно, что я пробовал курить. Да какое там курить — просто оказался не в то время не в том месте! Но воспитательная работа со мной была проведена.
О войне отец ничего не рассказывал. И, только встречаясь с участниками войны, вспоминая события, плакал. У него на всю жизнь осталось ранение: в руке было отверстие, в которое проходил карандаш.
После войны в одной семье из нашей деревни умерли родители. Дети остались сиротами. Старшую Глафиру мои отец с матерью удочерили и воспитывали как родную.
Совсем недавно сердце 82-летней Черникович Глафиры Савельевны перестало биться, но всю жизнь она с теплотой вспоминала людей, подаривших ей детство.
Николай Иосифович никогда не хвастался тем, что его отец — Герой Советского Союза. Не знали об этом в армии (а служил он в Германии — охранял знаменитую Берлинскую стену), не знали и в Минской специальной средней школе милиции МВД СССР имени М.В. Фрунзе, где он получал образование. Но всегда об этом помнили в семье. В годовщины рождения и смерти Героя собирались на кладбище. Своим сыном Иосиф Маркович мог бы гордиться: Николай Иосифович Максименя честно и добросовестно нес службу в рядах МВД, за что в 1990 году ему было присвоено звание «Заслуженный участковый инспектор».
Диана ТКАЧЕНКО
Фото автора
