Ураджэнец в. Труханавічы Капыльскага раёна Ян (Іван Аляксеевіч) Скрыган — знакавая постаць беларускай літаратуры. Прычым знакавая не толькі творчасцю, але і лёсам. Яго біяграфіі, напэўна, магло б хапіць на некалькі чалавек — такім насычаным і поўным выпрабаванняў, трагізму, роспачы і надзей быў жыццёвы шлях майстра слова.
Шляхамі жыцця
Цікавы факт: плеяду славутых людзей нашага рэгіёна Ян Скрыган папоўніў дзякуючы адміністрацыйна-тэрытарыяльнаму падзелу, у выніку якога в. Труханавічы ў сярэдзіне 20-х гадоў мінулага стагоддзя перайшла да Капыльшчыны. Першыя ж свае крокі будучы пісьменнік (а нарадзіўся ён 16 лістапада 1905 года) рабіў па колішнім Слуцкім павеце.
«Не шанцавала майму бацьку на сыноў. Выжывалі адны дочкі. А што гэта за гаспадар без наследніка, — апісваў абставіны свайго з’яўлення на свет у аўтабіяграфічнай аповесці «Кругі» Іван Аляксеевіч. — Добрыя людзі параілі: калі народзіцца зноў сын, трэба ранічкаю выйці на дарогу і, хто першы пападзецца, узяць яго за хрышчонага бацьку. Гэта паможа.
І вось як я толькі нарадзіўся, бацька досвіткам выйшаў за сяло. На якую ж дарогу павярнуць? На Сцяпкоў, на Падлужжа, на Сунаі? Лепш на Сунаі: яны ляжаць за нізовінай, далёка відаць наваколле. А восень ціхая, усё кругом пуста, аж свіціцца.
Нарэшце на той бок нізовіны нехта паказаўся. (…) А як параўняўся, бацька ўтрупянеў: пукаўскі пан Ёдка. Аднак жа, доўга не думаючы, зняў шапку і бразнуўся перад ім у паклоне.
(…) Так і выйшла, што маім хрышчоным бацькам стаў абшарнік. І колькі ад гэтага было мне пакуты: за ўвесь час, пакуль я вучыўся ў Труханавічах, мяне так і звалі Ёдчыкам. Горшай мянушкі, мне здавалася, нельга было і прыдумаць. Доўга я не ведаў, чаму мяне так дражняць».
Пасля заканчэння мясцовай царкоўна-прыходскай школы малады Іван без асаблівых роздумаў падаваўся ў розныя навучальныя ўстановы. Але ўсё гэта было не яго сцежкай. Нарэшце, захоплены славеснасцю, юнак пакінуў чацвёрты курс слуцкага сельскагаспадарчага тэхнікума, каб паступіць на літаратурна-лінгвістычнае аддзяленне Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта.
Маладое жыццё кіпела. Праца журналістам, актыўная грамадская і літаратурная дзейнасць, знаёмства з прыгажуняй Галінай, жаніцьба. Але спазнаць у поўнай меры сямейнае шчасце Івану Аляксеевічу не давялося. У лістападзе 1936 года пісьменніка арыштоўваюць за «контррэвалюцыйную дзейнасць», і ён ніколі больш не ўбачыць ні Галіну, ні сына Севу, які ў хуткім часе нарадзіўся. Доўгі час будзе лічыцца, што яны загінулі падчас бамбёжкі ў самым пачатку вайны. Аднак, як акажацца, Галіна і Сева засталіся жывыя: прайшлі ўсе кругі пекла і апынуліся ў Германіі. Пазней сын выпадкова ўбачыць вокладку татавай кнігі і вырашыць даслаць яму ліст. Паміж сем’ямі завяжацца перапіска...
[caption id="attachment_96480" align="aligncenter" width="522"]
■ Дачка Яна Скрыгана Галіна Іванаўна каля экспазіцыі ў Каменскім школьным музеі[/caption]
Ян Скрыган дакладна ведаў, хто на яго даносіў. Пазней ён напіша пра гэты перыяд:
«Самыя страшныя ў маім жыцці былі два чалавекі. Першы — мой сусед па кватэры ў Мінску і, здавалася, сябар, паэт. І прафесійны правакатар.
Другі — мой следчы: гэта ўжо дзяржаўны цынік і правакатар.
Першы кожны раз правакаваў як бы жартам, але гэты жарт трымаў на патрэбу ў запасе. Другі — як следчы — будаваў на гэтым свой стыль: абавязкова зрабіць з чалавека злачынца. Няважна, вінаваты ён ці не. Павінен быць вінаваты!
Божачка, як ён здзекаваўся! Біў, абліваў халоднаю вадою. Саджаў на ножку перакуленага табурэта, на некалькі гадзін саджаў у карцэр, такі вузкі, што ў ім нельга было павярнуцца. І калі ты не меў сілы ўжо стаяць, ты вісеў, здушаны яго цеснатою да болю ва ўсім целе».
…У цэнтры эстонскага горада Ківіылі стаіць мемарыяльны знак у гонар Яна Скрыгана. Сюды наш зямляк трапіў пасля заканчэння 10-гадовага тэрміна высылкі ў Сібір. А перад Эстоніяй прамежкавым пунктам у лёсе Яна Скрыгана значыўся яшчэ і Узбекістан, які пісьменнік пакідаў ужо не адзін. Сустрэў там сваё каханне — Ганну, што стала надзейнай сяброўкай на ўсё астатняе жыццё. І ледзь, здавалася, пачалі ўставаць на ногі, як спасцігнуў новы ўдар — паўторны арышт і чарговая высылка ў Сібір.
Толькі ў 50-гадовым узросце пасля рэабілітацыі Ян Скрыган атрымаў магчымасць вярнуцца ў Беларусь, каб пачаць усё літаральна з нуля і стаць тым, кім яго ведаюць, — пісьменнікам, паэтам, навелістам, нарысістам, публіцыстам, рэдактарам, крытыкам і перакладчыкам. Тады ж ён быў удастоены звання «Заслужаны работнік культуры БССР», а таксама стаў лаўрэатам Дзяржаўнай прэміі БССР. А яшчэ сучаснікі запомнілі яго як шчырага патрыёта і заўзятага абаронцу роднай мовы. Інакш і быць не магло. Бо, як расказваў аб сваіх перажываннях падчас высылак Ян Скрыган, ён
«быў на грані таго горкага адчування, калі чалавек астаецца без радзімы, — не мае на яе права, і зразумеў, якое гэта вялікае і дарагое пачуццё — бацькаўшчына».
Дарэчы, пасля вяртання ў Беларусь літаратар хаця і жыў у сталіцы, неаднаразова прыязджаў на Капыльшчыну, дзе сустракаўся са сваімі чытачамі. Апошні раз ён наведваўся сюды ў 1982 годзе з нагоды юбілею Алеся Адамовіча. А праз дзесяць гадоў, 18 верасня 1992 года, Івана Аляксеевіча не стала.
Радзіма захоўвае памяць
Памяць аб славутым земляку беражліва захоўваюць на яго радзіме. Так, у гонар Яна Скрыгана названа адна з вуліц Капыля. А ў Каменскім ВПК дзіцячы сад–сярэдняя школа, які суседнічае з роднай вёскай пісьменніка, на базе музея дзейнічае асобная экспазіцыя, прысвечаная яму. Ініцыятарам стварэння выставы і асноўным пастаўшчыком экспанатаў з’яўляецца дачка Яна Скрыгана Галіна Іванаўна. Задумку аб адкрыцці экспазіцыі каля дзесяці гадоў таму падтрымала і дапамагла ўвасобіць у жыццё сапраўдны энтузіяст і знаўца гісторыі роднага краю, кіраўнік краязнаўчага школьнага музея Ірына Тагіль. І цяпер менавіта гэта адукацыйная ўстанова перыядычна становіцца месцам сустрэч для прыхільнікаў творчасці пісьменніка, яго родных і блізкіх, якіх лёс параскідаў па ўсім свеце. На месцы ж, дзе да нядаўняга часу тулілася старэнькая хатка, у якой вырас Іван Аляксеевіч, зараз толькі віднеюцца камяні з падмурку ды высяцца дубы-волаты — равеснікі труханавіцкага майстра слова і нямыя сведкі яго жыццёвых перыпетый.
[caption id="attachment_96479" align="aligncenter" width="840"]
■ Сярод экспанатаў школьнага музея - рабочы стол Яна Скрыгана[/caption]
Літаратурная спадчына
Дэбютаваў Ян Скрыган вершамі ў 1925 г., пры гэтым падпісваў іх псеўданімамі Пірат, Відук, Янка Відук. Творчы ж шлях Скрыгана-празаіка пачаўся з апавяданняў «Пры вогнішчы» і «Таіса», а таксама з аповесці «Затока ў бурах».
Адметна, што Ян Скрыган выступіў адным з першапраходцаў беларускага нарыса як новага літаратурнага жанру, і менавіта гэта форма стала ўзорам яго творчасці. У 1929 г. выходзіць у свет адзін з першых нарысаў — «Новая зямля», у хуткім часе з’яўляюцца зборнікі нарысаў — «Шугае сонца», «Права на энтузіязм», «Недапісаны профіль». Далейшая творчая дзейнасць пісьменніка знаходзіць працяг у зборніку апавяданняў «Сустрэчы», аповесцях «Апавяданні», «Няпрошаная сляза», «Скажы адно слова», «Свая аповесць», «Кругі».
Акрамя таго Іван Аляксеевіч напісаў кнігі ўспамінаў, партрэтаў, нататак і артыкулаў па праблемах літаратурнага майстэрства і культуры мовы «Ранішнія росы», «Некалькі хвілін чужога жыцця». Пераклаў на беларускую мову кнігі і асобныя творы А. Астроўскага, М. Горкага, І. Буніна, Ф. Гладкова, К. Федзіна, І. Бабеля, а таксама ўкраінскіх, літоўскіх, латышскіх, эстонскіх пісьменнікаў.
Аксана МІХАЙЛОЎСКАЯ
■ Приветственный адрес и сертификат на компьютер Александру Касинскому вручает Сергей Пилищик[/caption]
— За период существования Копыльская районная организационная структура ДОСААФ воспитала огромное количество молодых ребят и девушек, дала им дорогу в жизнь, востребованные профессии и ценные навыки, — отметил в приветственном слове руководитель района. — Трудно переоценить роль ДОСААФ в воспитании настоящих патриотов Отечества, подготовке специалистов к военной службе, развитии авиационных, технических, военно-прикладных и военно-служебных видов спорта.
Затем он зачитал приветственный адрес и вручил его председателю РОС ДОСААФ Александру Касинскому. К юбилею оборонного общества районный исполнительный комитет также подарил коллективу компьютер.
В ответном слове Александр Касинский отметил, что РОС ДОСААФ с уверенностью смотрит в завтрашний день и готова и дальше с честью и ответственностью выполнять поставленные перед ней задачи.
Вехи истории
Историческим предшественником было Общество содействия обороне, авиационному и химическому строительству (ОСОАВИАХИМ), образованное в 1927 году. В 1951 году оно было преобразовано в ДОСААФ СССР, которое существовало как массовая оборонно-патриотическая организация. В начале 90-х годов прошлого века с обретением Беларусью независимости ДОСААФ переименовали в Белорусское оборонное спортивно-техническое общество. В 2003 году БЕЛОСТО вернулось к прежнему названию. С того времени немного изменились акценты организации, но на всем пути ей удалось сохранить главное: она всегда оставалась школой мужества и патриотизма.
ДОСААФ сегодня
Копыльская РОС ДОСААФ берет свое начало с 1975 года. У истоков становления стояли Павел Чумарный, Владимир Курьянович, Анатолий Левенко, Владимир Кузарь. Значительный вклад в развитие внесли и бывшие преподаватели ДОСААФ Виллиан Титов, Вячеслав Осмольский и другие.
— Работа Копыльского районного Совета строится в соответствии с требованиями Устава ДОСААФ, — рассказывает председатель Копыльской РОС ДОСААФ Александр Касинский. — Мы работаем во взаимодействии с райисполкомом, районным Советом депутатов, обособленной группой военного комиссариата Несвижского и Копыльского районов Минской области, РК ОО «БРСМ», районными советами ветеранов, Белорусского союза офицеров, воинов войны в Афганистане и другими заинтересованными ведомствами.
В ДОСААФ функционирует 52 первичные организационные структуры, объединяющие более двух тысяч человек. Отрадно, что более 80% руководителей являются членами общества. Добрые традиции имеют организационные структуры СШ № 2 г. Копыля (председатель первички Александр Шакун), гимназии № 1 (Николай Стульба), Каменского (Игорь Крепский), Бучатинского (Сергей Прилепко) и Грозовского УПК д/с-СШ (Игорь Дубина), Потейковской СШ (Анатолий Водопьян), Копыльского государственного колледжа (Анатолий Кравченко) и многие другие.
К защите Отечества готовы
Деятельность оборонного общества держится на основе славных традиций, заложенных предшественниками. И пока будет существовать прочная связь прошлого и настоящего, можно надеяться на успех решения одной из основных государственно значимых задач, стоящих сегодня перед ДОСААФ. Ее предельно ясно определил Президент Республики Беларусь: «Воспитать гражданина, патриота, одухотворенного идеалами добра и социальной справедливости, способного творить и созидать во имя Отечества».
Именно здесь молодые люди, осваивая необходимые для воинской службы специальности, занимаясь техническими видами спорта, ощущают личную причастность и ответственность за бе-зопасность государства, становятся настоящими патриотами. Сегодня мероприятия, организованные РОС ДОСААФ, пользуются огромной популярностью среди учащейся молодежи Копыльщины. Традиционными стали месячники оборонно-патриотической и спортивной работы, уроки мужества, тематические встречи с ветеранами Великой Отечественной войны, воинами-интернационалистами, агитпробеги по местам боевой и партизанской славы, экскурсии в музеи и военные части. Конкурсы рисунков и песни, соревнования по стрельбе из пневматической винтовки, спартакиада допризывной и призывной молодежи «Зищитник Отечества» зимнее и летнее многоборье, военно-спортивная игра «Тропа к генералу» — только малая часть той большой работы, которая проводится досаафовцами по воспитанию нашей будущей смены.
Кузница водительских кадров
Настоящей кузницей водительских кадров всех категорий является автошкола. Для обучения здесь имеется пять легковых и два грузовых учебных автомобиля. За девять месяцев текущего года на базе структуры специалистами подготовлено и переподготовлено 187 водителей. А всего за годы основания ДОСААФ полноправными участниками дорожного движения стало более восьми тысяч человек. Учебный процесс обеспечивают настоящие профессионалы своего дела: преподаватели Дмитрий Карпиленя и Евгений Уласевич, мастера производственного обучения по управлению механическими транспортными средствами Виктор Яблонский и Виктор Кот, Дмитрий Грибок и Дмитрий Хартанович. Только добрых слов заслуживают секретарь учебной части Оксана Барковская и главный бухгалтер Светлана Кудряшкина.
[caption id="attachment_95417" align="aligncenter" width="840"]
■ Оксана Барковская, Дмитрий Карпиленя, Дмитрий Грибок, Дмитрий Хартанович и Виктор Кот[/caption]
— Мы тесно сотрудничаем и взаимодействуем с ОГАИ и РОВД, — продолжает Александр Иванович. — Принимаем участие в совместных мероприятиях. Так, среди водителей транспортных средств уже стали традиционными соревнования по фигурному вождению легкового автомобиля и мотоцикла.
Залог успеха
За годы, что Александр Касинский возглавляет ДОСААФ, организация неоднократно была в числе победителей и призеров.
— Когда отношения в коллективе строятся на взаимопонимании и доброжелательности, то сберечь и приумножить традиции, созданные нашими предшественниками, не составляет особого труда, — отмечает в заключение Александр Иванович. — Работать с единомышленниками, одинаково видеть конечную цель и идти к ней — в этом кроется залог успеха. Пользуясь случаем, хочется поздравить ветеранов, активистов и членов ДОСААФ с юбилеем. Доброго здоровья, благополучия, счастья и дальнейших успехов в служении Отечеству.
Татьяна БОХАН 
Эксперты Московского центра Всемирной ассоциации организаций, эксплуатирующих атомные электростанции (ВАО АЭС), провели заключительный этап предпусковой партнерской проверки первого энергоблока Белорусской АЭС, сообщили БЕЛТА в пресс-службе Министерства энергетики.
Специалисты ВАО АЭС изучили действия смен оперативного персонала на полномасштабном тренажере блочного пульта управления энергоблоком в имитированных ситуациях с элементами нормальной эксплуатации, нарушений нормальной эксплуатации и аварий. Кроме того, выполнена оценка внедрения 70 рекомендаций по сообщениям ВАО АЭС о значительном опыте эксплуатации (SOER).
"На основании наблюдений, собеседований и рассмотрения документаций эксперты не выявили каких-либо недостатков, которые могли бы стать препятствием для безопасного пуска первого энергоблока Белорусской атомной электростанции. Передача финального отчета руководству эксплуатирующей организации планируется в конце 2020 года", - отметили в пресс-службе.
Эксперты отметили высокую степень сотрудничества со стороны руководства и персонала станции.
Белорусская АЭС с двумя реакторами ВВЭР-1200 суммарной мощностью 2400 МВт строится по российскому проекту "АЭС-2006" вблизи Островца Гродненской области. Генеральным подрядчиком выступает инжиниринговый дивизион госкорпорации "Росатом". Энергоблоки поколения "3+" имеют улучшенные технико-экономические показатели. Главная особенность энергоблока - уникальное сочетание активных и пассивных систем безопасности. 
