Аляксандр Змачынскі нарадзіўся ў вёсцы Крыніца Капыльскага раёна. Скончыў восем класаў Слабада-Кучынскай СШ. У час вучобы праявіў сябе старанным і здольным вучнем, актыўным камсамольцам і выдатным спартсменам. Пасля заняткаў (а школа знаходзілася ў чатырох кіламетрах) імкнуўся дапамагчы бацькам па гаспадарцы. Тры гады навучаўся ў ГПТВ № 134 чыгуначнікаў у Мінску, дзе атрымаў спецыяльнасць электрыка па рамонце і абслугоўванні рухомых чыгуначных саставаў. Улетку юнак працаваў памочнікам камбайнера ў родным саўгасе «Крыніца».
У армію Аляксандр быў прызваны восенню 1986 года, трапіў у каманду «40А». Туды залічвалі тых, хто будзе выконваць інтэрнацыянальны абавязак у Афганістане. Служба пачалася ў г. Ташкенце Узбекскай ССР. Адзін месяц у каранціне праляцеў хутка. Ужо ў снежні маладое папаўненне з 10 чалавек перакідваюць «за рэчку». Тры дні ў Кабуле на перасылцы – і Аляксандр трапляе ў г. Кундуз. Пачынаецца служба ў 254-й малой асобнай верталётнай эскадрыллі (в/ч 79088) на пасадзе механіка авіяцыйнага і дэсантнага абсталявання па абслугоўванні верталётаў Мі-8 і Мі-24. У абавязкі ўваходзіла: перазарадка гармат і кулямётаў, змена сістэмы аўтаматычнага адстрэлу – адводу ракет пераноснага зенітна-ракетнага комплексу «Стынгер» ад вінтакрылай машыны. Прыходзілася падкочваць бомбы, начыняць блокі ракетамі, адкаркоўваць «цынкі» з патронамі і круціць «мясарубку» – машынку для набівання кулямётных стужак.
Нашы воіны неслі службу ў касках, бронежылетах, заўсёды з аўтаматамі, але маджахеды не пакідалі без увагі аэрадром, які рэгулярна ў розны час сутак абстрэльвалі рэактыўнымі снарадамі і з мінамётаў. Даводзілася бегчы па трывозе да акопаў і агнявых кропак і займаць абарону. Аднаго разу міна трапіла ў склад боепрыпасаў. Згарэлі два верталёты. Былі загінуўшыя і параненыя. Аляксандру з сябрам пашанцавала – паспелі заскочыць у варонку ад выбуху.
Бяда прыйшла адтуль, адкуль яе ніхто не чакаў. Іншыя клімат, ежа і вада, многа небяспечных інфекцыйных хвароб рабілі сваю справу лепш за душманаў, часам літаральна выкошвалі шэрагі нашых ваеннаслужачых. Асабліва лютаваў гепатыт, сваю долю бралі халера, дызентэрыя і іншыя хваробы. У сакавіку 1987 года Аляксандр перанёс брушны тыф. Ляжаў у шпіталі ў рэанімацыі. Цэлы месяц малады арганізм пры дапамозе ўрачоў змагаўся за жыццё. Калі крыху ачуняў, з дапамогай медсястры напісаў ліст маці. Увесь гэты час Саша дасылаў ёй весткі з аповедамі, што служыць у Германіі. Але матчына сэрца не падманеш. Яна здагадвалася, што з сынам адбылося нешта незвычайнае. Толькі пасля шпіталя Саша прызнаўся, дзе ён знаходзіцца, запэўніў, што выконвае інтэрнацыянальны абавязак у ДРА, хвалявацца няма чаго, жывы, здаровы і служыць, як і ўсе. Тройчы ён сустракаў Новы год за межамі роднай Беларусі. Нашы вайскоўцы святкавалі ў ленінскім пакоі. З пячэння і згушчонкі салдаты навучыліся рабіць тарты.
Пасля таго, як урад СССР аб’явіў аб пачатку вываду савецкіх войскаў з Афганістана, воінскую часць перабазіравалі ў г. Пулі-Хумры. Калі ў Кундузе салдаты жылі ў казармах, то на новым месцы – у асноўным у зямлянках па чатыры чалавекі. Акрамя аўтаматаў, там заўсёды захоўваліся кулямёт, гранатамёт, гранаты і скрыні з патронамі – поўны боекамплект. Прыходзілася ваяваць не толькі з маджахедамі, але і з надвор’ем: спёка ці мароз, дождж ці снег.
Дэмабілізаваўся Аляксандр у ліку адной з апошніх партый ваеннаслужачых у канцы студзеня 1989 года. Спачатку верталётамі іх перакінулі за пагранічную раку Аму-Дар’ю, затым – у г. Душанбэ, самалётам – да Масквы і далей да Мінска. 29 студзеня, амаль праз два с паловай гады, радавы запасу Змачынскі ступіў на родную капыльскую зямлю.
Калі пачаўся вывад савецкіх войскаў, маці Ядвіга Уладзіміраўна кожны вечар выходзіла на шашу Слабада-Кучынка – Пясочнае сустракаць Аляксандра. І вось настаў самы радасны дзень у жыцці жанчыны – сустрэча з сынам. Аўтобус чамусьці праехаў занесены снегам прыпынак. Ёй хапіла сіл на неспакойныя гады чакання і бяссонныя ночы. А ў гэты момант цярпенне пакінула матчына сэрца. Жанчына выбегла на дарогу.
– Вадзіцель, стойце! – закрычала Ядвіга Уладзіміраўна.
Мабыць, так хвалявалася маці, што не заўважыла, як нехта выйшаў з аўтобуса ў ваеннай форме колеру хакі. Сын абняў самага дарагога чалавека і ціха вымавіў:
– Мама, я вярнуўся!
Ні ён, ні яна не змаглі вымавіць больш слоў – толькі слёзы. У гэтую хвіліну яна выдыхнула з палёгкай: больш сына на вайну не адпусціць!
За тыя гады, што прайшлі пасля звальнення ў запас, у ветэрана афганскай вайны склалася шчаслівае сямейнае жыццё: жонка Наталля, сын Яўген з нявесткай, унучка Сафія. Скончыў Аляксандр Гомельскі чыгуначны тэхнікум. Уладкаваўся спачатку начальнікам пасажырскага цягніка. Сёння ён працуе ў гасцініцы «Прэзідэнт-Атэль» інжынерам. Аб тых падзеях напамінаюць здымкі і шматлікія ўзнагароды СССР і Рэспублікі Беларусь. Яшчэ ў далёкім 1989 годзе яго разам з сябрам Канстанцінам Цілінскім прадставілі да медалёў «За баявыя заслугі». Але ліст на ўзнагароду недзе згубіўся на шматлікіх прасторах былога СССР. Аднак аб гэтым ніколі не сумаваў. На пытанне, што даў Афганістан, Аляксандр адказаў: «На ўсё жыццё засталася простая і моцная армейская дружба. Больш пачаў разумець людзей. А маладому пакаленню жадаю паважаць сябе і блізкіх, ніколі іх не крыўдзіць».
Барыс ДЗЕНІСЮК, пазаштатны аўтар «СП», член Беларускага саюза афіцэраў
Комментарии