«Калгаснік Копыльшчыны»: пра што пісалі ў першым ваенным нумары.
Гэтымі ліпеньскімі днямі адзначаем 80-годдзе першага ваеннага выпуску папярэдніка «Слава працы» – «Калгасніка Копыльшчыны».
Калі зазірнуць у гісторыю, то мы ўбачым, што з пачаткам Вялікай Айчыннай вайны многія журналісты пайшлі змагацца з ворагам не толькі пяром, але і з аўтаматам. Не вярнуліся з фронту
Малевіч Аляксандр, які быў адзначаны ордэнам Леніна,
Гаўрук Васіль, Коршак Аляксей, Ясючэня Уладзімір, Жылко Яўген і іншыя.
У перыяд акупацыі на Капыльшчыне выпускаліся падпольныя друкаваныя выданні. Напрыклад, са жніўня 1942 года выходзілі лістоўкі. Выдаваліся лісты «Весткі з фронту», звароты падпольнага райкама партыі да насельніцтва і партызан. Тэкст лістовак набіраў радыст
Уладзімір Шаршнёў. А друкаваліся яны прымітыўным спосабам: на набраныя з літар тэксты намазвалі фарбу, клалі паперу і пракатвалі валікам. Друкаванае слова заклікала насельніцтва раёна да барацьбы з гітлераўскімі акупантамі, а праўдзівыя зводкі Саўінфармбюро паведамлялі, што Чырвоная Армія штодзённа адваёўвала ў ворага акупіраваныя тэрыторыі. Гэта ўзнімала патрыятычны дух капылян, усяляла ўпэўненасць у перамозе. Неўзабаве на падмогу з Мінска прыбыла вопытная наборшчыца
Ядвіга Міхайлаўна Савіцкая, а з Узды — машыністка
Алена Георгіеўна Левановіч. У немцаў адбілі добры прыёмнік, і радыст
Марозаў прымаў зводкі.
А 12 ліпеня 1943-га выйшаў першы нумар падпольнага «Калгасніка Копыльшчыны». За час акупацыі ў цяжкіх умовах у невялікіх і халодных зямлянках было выпушчана 63 нумары названай падпольнай райгазеты, усяго распаўсюджана 56 700 экзэмпляраў газет і лістовак. Адказнымі рэдактарамі ваеннай газеты былі
Клюйка К.М.,
Ліннік І.І.,
Дарашэвіч М.К., а набірала газету камсамолка
Гурыновіч А., друкаваў
Плюта Я.
Пра што ж пісаў той першы ваенны нумар «Калгасніка Копыльшчыны»?
Большую частку першай паласы заняў артыкул «
На помсту нямецкім акупантам», галоўнай тэмай якога стаў заклік да жыхароў Капыльшчыны падняць «сцяг барацьбы супроць ненавістных акупантаў». У ім жа расказвалася пра тое, што «ад багатых і квітнеючых савецкіх сёл – Старыцы, Вялікай Раёўкі, Прус, Руднага, Жавалак, Калодзезнага, Масявіч з іх школамі, клубамі, бальніцамі і сельмагамі – засталіся толькі папялішчы… Руіны, віселіцы, магілы – вось сляды двухгадовага разбойніцкага гаспадарання і жортскага тэрору нямецка-фашысцкіх людаедаў у нашым раёне… Кожны дзень павялічваецца ў Капылі колькасць магіл нямецкіх салдат і афіцэраў, жандармаў і паліцэйскіх, які сведчыць пра ўсё ўзрастаючую народную помсту».
«
Магілы і папялішчы» – гэта назва другога матэрыялу, змешчанага ў газеце. І прысвечаны ён трагедыі вёскі Жавулкі. «Прыгожая была вёска Жавалкі. Заможна і культурна жылі калгаснікі. Вечарамі на шырокай калгаснай вуліцы ярка гарэлі электрычныя фанары. Весела свяціла лампачка Ільіча ў кожнай сялянскай хаце. Багаты быў калгас «Чырвонаармеец». Чатыры фермы давалі прыбытак. На СТФ было 700 свіней. МТФ налічвала 400 галоў буйной рагатай жывёлы і маладняка, 160 добрых коней, шмат авец, кролікаў, вялікую пчолапасеку. 850 гектараў добрай, урадлівай зямлі, 25 гектараў саду мелі калгаснікі. На калгасным полі працавалі трактары, камбайны, іншая сельскагаспадарчая тэхніка.
Весела і культурна праводзілі калгаснікі час адпачынку. У вялікім прыгожым клубе часта бывала гукавое кіно. У хаце-чытальні слухалі радыё, чыталі газеты і кніжкі. А колькі радасці было на вечарах самадзейнасці калгаснай моладзі. У прыгожым будынку змяшчалася школа. Далёка чутны былі звонкія, жыццярадасныя песні дзяцей…
І вось прыйшла дзікая арда фашысцкіх разбойнікаў і душагубаў. Нястала радасці і вяселля. У першыя месяцы нямецкія акупанты аграбілі калгас, забралі жывёлу і хлеб. Зімою гэтага года (1943-га – Рэд.) гітлераўскія разбойнікі ўчынілі ў Жавалках страшэннае злачынства. Раніцаю, калі ўсе сяляне былі дома, нямецкія бандыты расстралялі ў хатах усіх лю-дзей, у тым ліку старыкоў, жанчын і дзяцей, а хаты з трупамі забітых запалілі. Так гітлераўскія палачы забілі амаль 600 чалавек нявіннага мірнага насельніцтва і спалілі ўсю вёску. Некалькі дзён абгарэлыя трупы і косці спаленых людзей валяліся на папялішчах і толькі былі пахаваны сялянамі суседніх вёсак. Квітнеючую савецкую вёску фашысцкія людаеды ператварылі ў могілкі. Вось які новы парадак прынеслі нам гітлераўскія «вызваліцелі».
Сыны і дочкі беларускага народу, помсціце за спаленыя вёскі, за тысячы растраляных, павешаных, спаленых і замучаных нашых братоў і сясцёр, бацькоў і мацярэй, жонак і дзяцей».
«
Зверствы нямецкіх акупантаў» – так называўся яшчэ адзін артыкул, змешчаны на другой старонцы, размова ў якім ішла пра зверствы немцаў у саўгасе імя Дзяржынскага:
«Гэта было зімою ў дзень 25-й гадавіны Чырвонай Арміі. На світанні саўгас імя Дзяржынскага быў акружаны немцамі і паліцаямі. Як бы з мэтаю праверкі дакументаў, усіх рабочых гітлераўцы сагналі ў адзін барак. Калі ўсе з сем’ямі былі сабраны, гітлераўскія людаеды ўчынілі нечуванае злачынства. Яны падпалілі барак з жывымі людзьмі, каб апошнія не ўцяклі, бандыты безупынна стралялі па вокнах з кулямётаў. Дванаццацігадоваму хлопцу
Кясенка Леаніду ўдалося выскачыць з агню. Жандарм злавіў яго і жывым кінуў у агонь. Страшэннай смерцю загінулі 64 чалавекі. Паміраючы ў полымі агню, у жудасных муках, бязвінныя ахвяры фашысцкіх бандытаў прасілі адпомсціць за іх».
Акрамя мясцовых навін чытачоў таксама праінфармавалі пра падзеі на франтах Айчыннай вайны і па-за межамі краіны. Артыкулы падпісаны сціпла: «
Сцяпан Д., Рэдкалегія». Фотаздымкаў, вядома, не было. Але ў некаторых іншых ваенных экзэмплярах надрукаваны партрэт Сталіна або патрыятычныя малюнкі.
Сёння ў музеі рэдакцыі захоўваюцца электронныя (ёсць і папяровыя) экзэмпляры «Калгасніка Копыльшчыны» і таго самага першага ваеннага, і пераможнага за 9 мая 1945 года. Іх даслалі па нашым запыце з Нацыянальнай бібліятэкі. Мы беражліва ставімся да сваёй гісторыі. Таму, калі ў вас, паважаныя чытачы, ёсць што-небудзь цікавае з гісторыі друкаванай справы на Капыльшчыне, звяртайцеся або проста заходзьце ў госці! Мы будзем вам вельмі ўдзячны.
Дзіяна ТКАЧЭНКА
P.S. Арфаграфія, пунктуацыя і стыль колішніх публікацый захаваны.
Наступіла самая адказная пара для хлебаробаў. Трэба ўбраць ураджай якасна, своечасова і без страт. Ад гэтага будзе залежаць уклад раёна ў агульны каравай вобласці і краіны ў цэлым. Па шматгадовай традыцыі гэты час пачынаецца са старажытнага абрадавага свята «Зажынкі». Сёлета раённае мерапрыемства прайшло ў ААТ «Капыльскае».
У пасляабедзенны час серады на полі каля вёскі Кіявічы сталі збірацца госці з усяго раёна. Хлебная ніва цешыла не толькі паспелымі каласамі. На ўскрайку стаялі дзяўчынкі-прыгажуні ў нацыянальных касцюмах і мясцовыя жнеі. Вакол разляталіся мілагучныя матывы беларускіх песень.
У святкаванні прыняў удзел намеснік кіраўніка адміністрацыі Цэнтральнага раёна г. Мінска Аляксандр Яўсееў.
— Для працаўнікоў сельскай гаспадаркі наступіў самы адказны этап — уборачная кампанія, — адзначыў старшыня Капыльскага райвыканкама Сяргей Пілішчык. — З даўніх часоў сімвалам дабрабыту любой краіны лічыўся хлеб. Свята «Зажынкі» — добрая традыцыя, якая дасталася нам ад продкаў. Абрад сімвалізуе пачатак уборачнай кампаніі і падводзіць вынікі шматдзённай працы сялян, якія нямала зрабілі для фарміравання добрага ўраджаю. Укладзены вялікія матэрыяльна-тэхнічныя і чалавечыя рэсурсы. Уборка ніколі не была лёгкай, а цяпер задачу яшчэ больш ускладніла моцная засуха.
Сёлета ў гаспадарках раёна трэба будзе правесці жніво на вялікіх плошчах — збожжавыя і зернебабовыя культуры займаюць больш за 33 000 гектараў. Неабходна рэалізаваць дзяржзаказ у аб’ёме больш за 19 000 тон збожжа. Для паспяховага правядзення ўборачнай кампаніі ёсць 124 камбайны, сярэдняя нагрузка на адну адзінку — 310 га. Сяргей Пілішчык акцэнтаваў, што гэтая лічба сур’ёзная, аднак пры добрай арганізацыі працы паспяховае выкананне пастаўленых задач магчыма. Цалкам убраць хлеб з палёў плануецца за 25 дзён.
А каб у працы Бог дапамагаў, благачынны Капыльскай царкоўнай акругі, настаяцель храма Узнясення Гасподняга г. Капыля іерэй Андрэй Еўшаль памаліўся і асвяціў механізатараў, камбайны і іншую тэхніку перад выхадам у поле.
Самы хвалюючы момант свята — зажынанне першага снапа. Жнеі падышлі да спелай нівы, перахрысціліся і прамовілі:
— Дапамажы, Божа, у добрую гадзіну пачаць і ў добрым здароўі скончыць. Каб лёгка жылося, каб машыны не ламаліся, каб надвор’е дапамагала, а наш хлеб дожджык не заліваў.
З гэтымі словамі зжалі першыя каласы і звязалі ў снапы. Па традыцыі іх некалькі разоў падкідвалі: на добрае надвор’е, багаты ўраджай, добрае здароўе. А пасля снапы ўручылі ганаровым гасцям і кіраўніку ААТ «Капыльскае» Дзмітрыю Палевікову, пажадаўшы ўсім здароўя і сіл вытрымаць будучую гарачую пару.
Затым усе погляды звярнуліся на камбайнераў і тых, хто будзе перавозіць ураджай. Ім дзяўчынкі ў нацыянальных касцюмах уручылі караваі са старога ўраджаю, а таксама снапы са свежых каласоў, якія механізатары часцей за ўсё пакідаюць у камбайнах як сімвал добрага ўраджаю і лёгкай уборкі.
— Галоўнае, каб у поле ўсе выходзілі ў добрым настроі, — звярнуўся да прысутных Дзмітрый Палевікоў. — Та-ды ўсё ў нас атрымаецца. Ну і, вядома, каб не забывалі пра асцярожнасць у працы з тэхнікай. Памяталі, што ўсіх вас чакаюць дома, дзе рады бачыць не толькі здаровымі, але і з добрымі даходамі. А для гэтага трэба працаваць старанна, не пакладаючы рук, часта не лічачыся з часам. Пры такім стаўленні да справы заўсёды будзем з хлебам.
Усялякае дзеянне на свяце, як і належыць, суправа-джалася песнямі. Добры настрой стваралі самадзейныя артысты Капыльскага раённага цэнтра культуры.
Нялёгка прыйдзецца земляробам у бліжэйшыя некалькі тыдняў. Праца ад світання да світання, павышаная адказнасць, неспакой за тэхніку, хваляванне за надвор’е і за кожны каласок... Але калі ёсць «Зажынкі», то абавязкова будуць і «Дажынкі»!
А пакуль для механізатараў раздаецца доўгачаканае: «Экіпажы! Па машынах!». Дзмітрый Палевікоў дае каманду, пасля чаго магутныя камбайны адзін за адным выстройваюцца перад спелай нівай. Яшчэ імгненне і жаткі апусціліся ў залатыя каласы, а ў бункеры пацяклі першыя зярняты.
Крысціна ЖОГАЛЬ
Фота аўтара 
В 2023 году в Беларуси проводится XXXII Международный фестиваль искусств "Славянский базар в Витебске".
Сроки проведения:
с 12 по 17 июля.
Церемония открытия фестиваля - 13 июля.
Церемония закрытия - 16 июля.
Основные события фестиваля:
XXXII Международный конкурс исполнителей эстрадной песни "Витебск-2023" и XXI Международный детский музыкальный конкурс "Витебск-2023".
Беларусь на конкурсе исполнителей эстрадной песни представляет Самир Елчиев (SAMIR), на детском музыкальном конкурсе - София Рустамова.
Факты о фестивале
Впервые "Славянский базар в Витебске" прошел 18 июля 1992 года.
В 2000 году фестиваль установил рекорд, собрав на сцене представителей абсолютно всех живущих на земле славянских народов.
По решению Международной федерации организаторов фестивалей в 2000 и 2004 годах "Славянский базар в Витебске" был признан "Фестивалем года".
В 2009 году состоялось открытие Аллеи лауреатов, удостоенных специальной награды Президента Республики Беларусь "Через искусство - к миру и взаимопониманию".
С 2019 года гости форума имеют возможность приезжать на "Славянский базар" без визы, предъявляя в качестве пропуска на границе билет на фестиваль.
На сцене Летнего амфитеатра за годы проведения фестиваля выступили представители более 80 стран и 5 континентов, здесь побывали около 60 тыс. артистов и участников.
Источник: дирекция Международного фестиваля искусств "Славянский базар в Витебске". 
