За мужнасць і гераізм, праяўленыя ў гады Вялікай Айчыннай вайны, наш зямляк Вікенцій Вайцяховіч быў узнагароджаны ордэнам Айчыннай вайны І ступені, медалямі «За баявыя заслугі» (два), «За ўзяцце Кёнігсберга», «За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941–1945 гг.», «За воінскую доблесць. У азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння У.І. Леніна» і інш. І яшчэ адна падзея, памяць аб якой ветэран пранёс праз усё жыццё, знакаміты партызанскі парад у Мінску, які адбыўся 16 ліпеня 1944 года.
Жыццё да 1941-га
Убачыў свет
Вікенцій Іванавіч у 1925 годзе на хутары Асавец, што побач з Падгорцамі. Сялянская сям’я была мнагадзетнай: брат
Станіслаў, сёстры
Алена і Станіслава. Жылі дружна. Зразумела, што шмат працавалі. Здольны да навучання хлопец скончыў толькі 5 класаў Слабадакучынскай сямігодкі. Некалькі месяцаў вучыўся на шаўца ў Дусаеўшчыне, там і працаваў у майстэрні. Пачалося перасяленне з хутароў. 14-гадовы сын ва ўсім дапамагаў бацькам: разбіралі хату на бярвёны, каб перанесці яе ў вёску.
Пачатак вайны
22 чэрвеня разам з сельскай моладдзю ён пайшоў на возера. Там купаліся, гулялі, спявалі. Дзесьці пасля абеду на кані з’явіўся малады хлопец.
– Вайна! Вайна!
– Гэта бяда! – сказала маці
Вікторыя Фларыянаўна.
Яна добра памятала І Сусветную вайну і белапольскую акупацыю, падчас якой загінуў яе першы муж. З’явіліся адступаючыя чырвонаармейцы і бежанцы. Аднавяскоўцы выносілі ім ваду і ежу. Пачалося жыццё ў акупацыі. Людзі выжывалі дзякуючы сельскай гаспадарцы. Усім, чым магла, сям’я
Вайцяховічаў дапамагала партызанам. Хацеў далучыцца да іх, але адразу не дазваляла здароўе.
У партызанах
У канцы 1943 года Вікенцій пачаў атрымоўваць павесткі з паліцыі. Знаёмы шапнуў:
– Немцы вывозяць нашу моладзь у Германію на прымусовыя работы. Трэба ці схавацца, ці ісці ў партызаны.
Як пайсці?! Акупанты могуць расправіцца з сям’ёй. Пашанцавала, што аднавясковец
Міша Камінскі прыйшоў наведаць сваіх родных. Да яго і звярнуўся Вікенцій, каб той замовіў слова перад камандаваннем. А ў вёсцы пусцілі чутку, што сілай забралі. Камандзір партызанскага атрада імя М.А. Шчорса
Аляксандр Колчанка, як толькі ўбачыў «маладое папаўненне», скрозь зубы выціснуў:
– Ты каго прывёў? Як ён будзе ваяваць: малы, худы, увесь свеціцца і ветрам гойдае!
Але загадаў выдаць вінтоўку-трохлінейку (большую за яго) і вучыць па-сапраўднаму ваеннай справе.
Першае баявое заданне. Ён і двое сяброў пільнавалі ў засадзе на гравійнай дарозе Шышчыцы–Бабоўня здрадніка-паліцэйскага, які дастаўляў фашыстам спісы партызанскіх сем’яў. Быў страх, які пасля першых стрэлаў па ворагу адразу знік. З’явілася ўпэўненасць у сваіх сілах, а затым прыйшоў і баявы вопыт. Стаў членам ЛКСМБ. У новым атрадзе імя П.К. Панамарэнкі ўдзельнічаў у Труханавіцкім і Слабада-Кучынскім баях, дыверсіях на чыгунцы Слуцк–Баранавічы.
[caption id="attachment_134010" align="alignnone" width="500"]
9 мая 1945 г., г. Кёнігсберг[/caption]
Партызанскі парад
Нашы войскі вызвалілі Мінск. Партызанскія злучэнні атрымалі загад ад Беларускага штаба партызанскага руху дапамагчы Чырвонай Арміі. У час аперацыі «Баграціён» партызаны ўдзельнічалі ў баях з нямецкімі войскамі, якія трапілі ў «мінскі кацёл», ажыццяўлялі ахову важных аб’ектаў і інш. Яны на конях дапамагалі пехацінцам выяўляць варожыя акопы, агнявыя кропкі і асабліва на палетках, дзе расло збожжа. Каб трапіць на парад, неабходна было прайсці строгі адбор. Усіх хворых і параненых «адсеялі». У Калядзічах рыхтаваліся да парада. Прыводзілі ў парадак абутак, адзенне, чысцілі зброю, вучыліся маршыраваць у калонах. Кармілі з салдацкіх палявых кухняў. Мабыць, за ўсю вайну так добра ніколі не еў. Напярэдадні атрымаў сваю першую баявую ўзнагароду – медаль «Партызану Айчыннай вайны» ІІ ступені. Калона 27-й брыгады імя Чапаева рушыла адной з першых. Тых народных мсціўцаў, у каго было пацёртае абмундзіраванне, ставілі ў цэнтр. Ён аказаўся на фланзе і добра бачыў на трыбуне знакамітых ваенных на чале з камандуючым ІІІ Беларускім фронтам генералам арміі
Іванам Чарняхоўскім, а таксама кіраўніцтва рэспублікі.
[caption id="attachment_134012" align="alignnone" width="840"]
Спаборніцтвы Беларускай ваеннай акругі, 1952 г.[/caption]
У Чырвонай Арміі
На наступны дзень партызанскую брыгаду расфарміравалі. Прыехалі «купцы» з розных падраздзяленняў. Яны распытвалі у былых партызан, хто і дзе хоча служыць. Звярнуліся і да Вайцяховіча, ці жадае ён далучыцца да танкістаў, бо ў таго невялікі рост. Ён згадзіўся і трапіў на хуткатэрміновыя курсы механікаў-вадзіцеляў самаходных установак СУ-122. У званні гвардыі малодшага сяржанта ваяваў у складзе 3-га гвардзейскага танкавага Кацельнікаўскага Чырвонасцяжнага ордэна Суворава корпуса 2-й мотастралковай брыгады на І Прыбалтыйскім фронце. Пры вызваленні Літвы (г. Расейняй) яго самаходка была падбіта, а ён, цяжка паранены ў абедзве нагі, атрымаў моцныя апёкі. Але малады арганізм вытрымаў усё. Пасля трох месяцаў лячэння ў шпіталі і курсаў санінструктараў вярнуўся да сваіх танкістаў. На ІІ Беларускім фронце вызваляў Польшчу, гарады Гдыня, Гданьск, аказваў дапамогу нашым параненым у час баёў, эвакуіруючы іх з палаючых машын. Перамогу сустрэў на беразе Балтыйскага мора.
[caption id="attachment_134011" align="alignnone" width="500"]
Дзень Перамогі, Мінск, 1985 г.[/caption]
Сям’я
Служба прадоўжылася адзін год ў Паўночнай групе войск, а затым у Беларускай ваеннай акрузе (г. Слонім) у 97-м асобным матацыклетным ордэна Суворава батальёне. Яшчэ захапіўся матацыклетным спортам (матагонкамі), выступаў на шматлікіх спаборніцтвах, займаў прызавыя месцы. Удзельнічаў у мастацкай самадзейнасці, іграў у вайсковым тэатры. Гэта быў ужо відны, прыгожы і статны малады чалавек. У адпачынак на Капыльшчыну прыязджаў на амерыканскім матацыкле «Харлей-дэвідсан» з каляскай. У Русаках сустрэў сваю адзіную каханую. Зразумела,
Марыя Антонаўна Ліннік, якая працавала настаўніцай нямецкай мовы ў Пацейкаўскай СШ, толькі пазнаёміўшыся з такім выдатным чалавекам, не раздумваючы, пагадзілася выйсці замуж. Разам пражылі ў міры і згодзе 45 гадоў, далі пуцёўку ў жыццё тром дзецям:
Людміла працавала выкладчыкам БДУ,
Таццяна – настаўніцай,
Віктар – інжынерам аўтатранспарту. Пасля 28 гадоў у званні старшыны ветэран вайны і Узброеных Сіл звольніўся ў запас са службы. Пабудавалі хату ў пасёлку Юбілейны пад Мінскам. Рукі так засумавалі па роднай зямельцы, што захацелася далучыцца да сялянскай працы. Радаваліся нараджэнню чатырох унукаў, якія раслі і рабілі першыя крокі ў іх на вачах. Пакуль было здароўе, ездзіў на сустрэчы аднапалчан у Маскву і Мінск. Успамінамі, унікальнымі па сваім драматызме і шчырасці, дзяліўся у школах, тэхнікумах, інстытутах. Сямейнымі святамі заўсёды былі Дзень Перамогі і Дзень Незалежнасці Рэспублікі Беларусь. У жыцці – сціплы і добры чалавек, ён імкнуўся наведваць кожны год родныя мясціны. З павагай і клопатам ставіўся да сваіх малодшых сясцёр, адорваючы іх невялікімі падарункамі. Пайшоў з жыцця ветэран у маі 2005 года, не дажыўшы некалькі дзён да свайго любімага і галоўнага свята краіны, але даўшы наказ нашчадкам – зберагчы святую памяць аб трагічных і пераможных днях Вялікай Айчыннай вайны.
Нам, новым пакаленням, неабходна шанаваць памяць пра загінуўшых, паважаць тых, хто застаўся жывы, паважліва адносіцца да гераічнага мінулага малой радзімы.
Барыс ДЗЕНІСЮК,
член ГА «Беларускі саюз журналістаў»
Учитель Слободокучинской СШ Борис Денисюк первый раз в международный стройотряд «Дружба» попал студентом третьего курса факультета естествознания Минского государственного педагогического института имени А.М. Горького. Летом 1989 года вместе со студентами из ГДР занимались ремонтом железнодорожных путей в Минске. Второй раз, но уже в составе стройотряда «Меридиан», прокладывали новую железную дорогу к Котласскому целлюлозно-бумажному комбинату, одному из крупнейших в СССР, который производил высококачественную бумагу для известного журнала «Огонек».
[caption id="attachment_133995" align="alignnone" width="840"]
Среди участников студенческого отряда «Меридиан» был и наш земляк Борис Денисюк, 1990 год[/caption]
— Не передать словами молодежного задора, комсомольского вдохновения и стройотрядовской романтики, — говорит Борис Николаевич. — Тогда у молодежи формировалось чувство патриотизма, гордости за великую страну. Мы верили в светлые идеалы мира, добра и справедливости. Во время работы в студотряде я научился разгружать вагоны со шпалами, рихтовать рельсы ломом, «зашивать» их «лапой», забивать шпальным молотком костыли, работать на отсыпке и трамбовке щебнем и песком железнодорожных путей. А самое главное — мы научились нести коллективную ответственность за результаты, ведь работали по 10-12 часов в сутки. Кроме ударного труда, запомнился студотрядовский турслет и футбольный полуфинальный матч с болгарами. Дело дошло до послематчевых пенальти, кода последним ударом сравнял счет, а затем в пробитии до первого промаха, забил победный гол. Призовые часы до сих пор тикают. В памяти также посещение музеев и святых мест в Великом Устюге, а в Коряжме в молодежном кафе прошла встреча с комсомольцами комбината, где участвовали в конкурсах и инсценировках, читали стихи. Там, где были работа и отдых, всегда звучали музыка и песни под гитару.
Благодаря всему этому приобрел огромный практический и жизненный опыт, и, конечно, новых и хороших друзей. Хочу сказать, что в студотряде было здорово, весело и интересно!
Татьяна БОХАН 
О работе в студотряде студентка Гродненского государственного аграрного университета Марина Скамароха знает не понаслышке. В школьные годы являлась его участником, теперь — командиром у жилиховской молодежи.
— Студотряд — это действительно хорошая школа жизни, — уверена девушка. — А еще — прекрасная возможность летом потрудиться, развить в себе творческие способности, познакомиться с новыми людьми и получить бесценный опыт. Под моим руководством трудятся хорошие ребята, которые безукоризненно выполняют любые поручения.
Александр Трепашко в студотряде новичок, впрочем, как и большинство ребят:
— Сейчас у меня каникулы, я перехожу в девятый класс. Свободного времени достаточно, поэтому решил немного потрудиться. Мне здесь нравится, ведь в студотряде работают мои друзья. А самое приятное, что на заработанные деньги я смогу купить себе что-то полезное, например, планшет.
Важным моментом деятельности студотрядов является соблюдение безопасных условий труда, поэтому все подростки до начала работ прошли медицинские осмотры. Проведено теоретическое обучение по вопросам охраны труда, включая обучение безопасным методам и приемам производства работ по профессиям, указанным в трудовых договорах, заключенных с каждым членом студенческого отряда. Молодые люди также обеспечены спецодеждой и другими необходимыми средствами индивидуальной защиты, питьевой водой.
Интересно и с пользой провести каникулы, заработать на давнюю мечту и, самое главное, обрести новых друзей — такие возможности дарит и еще один студотряд — «Огонек», работающий в ОАО «Семежево». Он также создан из числа учащихся местной школы. К слову, количество ребят, предпочитающих распоряжаться свободным временем в дни летних каникул рационально, с каждым годом все больше. Очевидно, руки юношей и девушек готовы трудиться.
Татьяна БОХАН 
