— Сяргей Міхайлавіч, давайце адзначым самыя адметныя пераўтварэнні ў раёне пры падрыхтоўцы да свята.
— Вядома, што Капыль у верасні стане сталіцай адразу двух маштабных святаў — Дня беларускага пісьменства і абласнога фестывалю-кірмашу працаўнікоў вёскі «Дажынкі-2021». Упэўнены, яны пройдуць на самым высокім узроўні. Рыхтавацца да іх пачалі яшчэ ў мінулым годзе.
Каб годна сустрэць гасцей, выкананы велізарны аб’ём работ. Шмат зроблена па добраўпарадкаванні. Напрыклад, у горадзе заасфальтавана 28 дарог, 17 завулкаў, чатыры прыпыначныя пункты. Для прыёму шматлікай колькасці транспарту з’явіліся новыя аўтастаянкі каля дзіцячага сада № 6, каля цэнтральнай раённай бальніцы, сучасны выгляд набыла стаянка на тэрыторыі аўтастанцыі. Не пакінуты па-за ўвагай і жылыя дамы, прыдамавыя тэрыторыі. На чатырох аб’ектах праведзены капітальны рамонт, на 27 — бягучы, у дварах з’явіліся дзіцячыя пляцоўкі, малыя архітэктурныя формы. Новы выгляд набылі будынкі райвыканкама, інтэрната ЖКГ, Цэнтра творчасці дзяцей і моладзі (абсталяваны Цэнтр бяспекі), Дзіцячай школы мастацтваў, ДТСААФ. Адноўлены: плошча ў цэнтры з гандлёвымі радамі, будынак былога аддзялення ДАІ, кропкі грамадскага харчавання і магазіны (аформлены ў сучасным дызайне з заменай абсталявання, мэблі). Пасля рамонту больш высокаму ўзроўню сталі адпавядаць нумары ў нашай гасцініцы. Адметнасцю горада сталі тэматычныя графіці на сценах дамоў.
— Вядома, што шмат увагі нададзена аб’ектам сацыяльнай сферы, у тым ліку і для баўлення вольнага часу капылян.
— Безумоўна, унутры і звонку змяніўся раённы цэнтр культуры: створаны ўмовы для правядзення мерапрыемстваў рознага ўзроўню, перад ім з’явілася вялікая пляцоўка, а побач — інтэрактыўная Алея пісьменнікаў — ураджэнцаў Капыльшчыны. На ўездзе ў горад устаноўлена Алея гербаў гарадоў, якія прымалі свята беларускага пісьменства да гэтага часу. Упэўнены, будзе запатрабавана ў моладзі і дзіцячая бібліятэка з функцыянальнай відэазалай з аб’ёмным гукам. Аб’ект прызначаны далучыць больш дзяцей і да друкаванага слова, бо Капыльшчына дала краіне і свету столькі выдатных пісьменнікаў. Набылі новы выгляд раённы краязнаўчы музей, фізкультурна-аздараўленчы цэнтр, школы і гімназія Капыля, некаторыя аддзяленні і галоўны корпус цэнтральнай раённай бальніцы, будынак участка паштовай сувязі. Абсталявана скейт-пляцоўка, з якой па аснашчэнні (у Мінскай вобласці) можа канкурыраваць толькі падобны аб'ект у Салігорску.
— А як жа ішла падрыхтоўка ў сельскіх населеных пунктах?
— Яны таксама не засталіся ўбаку. Праз многія з іх да нас будуць ехаць госці. Добраўпарадкаваны тэрыторыі каля сельвыканкамаў, адміні-страцыйных будынкаў сельгас-прадпрыемстваў, устаноў сацыяльнай сферы, праведзены рамонты ў іх, а таксама некаторых дарог, устаноўлены архітэктурныя аб’екты. А вось жыхары аграгарадка Мажа атрымалі цудоўны падарунак да свята: зараз яны падключаны да цэнтральнага водазабеспячэння Капыля, у іх з’явілася магчымасць карыстацца вадой, што адпавядае неабходным стандартам.
— Хто выконваў усе гэтыя работы?
— Усе работы праводзіліся на ўмовах аб’яўленых тэндараў. Таму ўдзел у іх прымалі будаўнічыя арганізацыі з усёй Беларусі. Вядома ж, асноўны цяжар лёг на нашы прадпрыемствы: ДРБУ № 124, ЖКГ, РБУ, энергасэрвіс, ПМК-11, лясгас, прыватныя прадпрыемствы і інш. А самае галоўнае, што пасля святаў усе гэтыя выгоды застануцца людзям. Яны іх заслужылі.
— Сяргей Міхайлавіч, і напрыканцы Ваша прывітальнае слова да ўдзельнікаў і гасцей свята.
— Думаю, Дзень беларускага пісьменства адкрые многім яшчэ адзін самабытны куток Беларусі — Капыльшчыну, дзе гасцям заўсёды рады. Гэта свята, якое праходзіць у Год народнага адзінства, сапраўды яднае нас, беларусаў, увагай да такіх спрадвечных сімвалаў духоўнага жыцця, як кніга і слова. У слове захаваны наша шматвекавая гісторыя, наша народная мудрасць, наша культура. І гэта слова мы павінны зберагчы і пакінуць сваім нашчадкам.
Унікальнасць Дня беларускага пісьменства заключаецца ў тым, што кожны год свята мяняе прапіску сваёй сталіцы. Ва ўсіх гэтых гарадах на доўгія гады засталіся не толькі яркія ўспаміны пра веліч слова, але і шматлікія адноўленыя аб’екты культуры, сацыяльнай сферы, помнікі дойлідства, якія мацуюць нашу гістарычную спадчыну, робяць наша жыццё духоўна напоўненым і асэнсаваным.
Гутарыў Сяргей КОЗЕЛ 
"День белорусской письменности - наш национальный праздник, праздник независимой Беларуси. Он проходил в Полоцке, Новогрудке, Несвиже, Орше, Заславле, Каменце, Шклове, Хойниках, Белыничах. В каждом из районных центров это было действительно большое, грандиозное событие, - сказал Владимир Перцов. - Каждая столица Дня белорусской письменности - город, в котором родились или работали известные деятели белорусской культуры, политические деятели. В этом году 28-й праздник проходит в Копыле - на родине свыше 50 писателей и литературоведов, ученых. Среди них - Тишка Гартный, Кузьма Чорный, Алесь Адамович, Адам Русак и многие другие".
Фестиваль пройдет 4-5 сентября под девизом "Слова нас аб'ядноўвае". "Стержень праздника - тема 2021 года - Год народного единства. Помимо этого будут звучать такие тематики, как 80-летие начала Великой Отечественной войны, историко-культурное и духовное наследие Копыльщины, юбилеи Ивана Шамякина, Ивана Мележа, Максима Богдановича, Кондрата Крапивы и других", - констатировал министр.
Говоря о подготовке, Владимир Перцов отметил: Копыль преобразился. "Это тоже одна из целей, которую ставит оргкомитет и руководство областей, районов при подготовке и проведении Дня белорусской письменности, - сделать более комфортными, красивыми, удобными города, привести различные объекты в современное, достойное состояние", - подчеркнул он.
3 сентября состоится международный круглый стол "Писатель и единое гуманитарное пространство", который с учетом ковидных ограничений в интерактивном и в очном форматах соберет писателей из Беларуси, России, Германии, Украины, Казахстана, Узбекистана, Болгарии и Азербайджана. Кроме того, пройдет научно-практическая конференция "Копыльские чтения", подготовленная Министерством информации и Национальной академией наук.
Наградят победителей Национальной литературной премии. Помимо этого 5 сентября будут транслировать конкурс "Живая классика". В нем приняли участие 16 тыс. талантливых девочек и мальчиков, 16 из них дошли до финала. Состоится творческий вечер Николая Чергинца.
"Будут презентованы марки нового поколения с дополненной реальностью. Это впервые в истории Дня белорусской письменности, - рассказал Владимир Перцов. - У нас вообще праздник будет проходить в совмещенном, кроссплатформенном формате - даже афиша украшена QR-кодами. Мы постараемся через новые цифровые платформы в первую очередь молодежь привлечь к белорусской литературе, отвлечь ее от социальных сетей и мессенджеров".
По его словам, впервые в истории праздника организаторы подготовили интерактивный пешеходный QR-квест "Капыльскі рог". Кроме того, будет презентовано белорусское мобильное приложение "Чытанка" для прослушивания аудиокниг. "Для тех, кто хочет прикоснуться к белорусской литературе, мы уже запустили это приложение - оно доступно в App Store и Google Play. Там уже размещено около 40 изданий. Каждую неделю коллекция пополняется, книги озвучиваются и загружаются в библиотеку. В свободную минуту, катаясь на велосипеде или направляясь на работу, вы можете послушать замечательные произведения". 
"Это та самая историческая правда - подборки из белорусских газет межвоенного периода. В Год народного единства эта тема особенно актуальна. Она находит как нормальное толкование, так и различные спекуляции со стороны тех, кто хочет идею, которую мы содержательно насыщаем весь этот год, извратить и перекрутить с ног на голову. Здесь собраны исторические факты, которые уже невозможно как-либо преобразовать или трансформировать. Читайте и думайте сами", - сказал Владимир Перцов.
По его словам, собранные материалы отражают жизнь белорусов после подписания Рижского мира 1921 года, когда половина этнической белорусской территории отошла к Польше, до 17 сентября 1939 года. "Как они здесь смогли развиваться, что обещали им, какие условия по образованию, доступности социальных благ предлагали и как это было на самом деле - все это есть в публикациях, - отметил министр. - Для избежания различных спекуляций всегда очень важно прикоснуться к истории, ознакомиться с первоисточником".
Газеты и журналы будут предложены вниманию публики на полях фестиваля. "Это было сделано благодаря уникальной коллекции историка, коллекционера Владимира Лиходедова, - добавил заместитель министра информации Игорь Бузовский. - На полях Дня белорусской письменности этим материалы будут очень интересны. Та подборка газет, которая здесь есть, завораживает". 
▪ Мендэле Мойхер-Сфорым[/caption]
Мендэле Мойхер-Сфорым упершыню злучыў асноўныя два дыялекты – літоўска-беларускі і ўкраінскі, заклаўшы аснову сучаснай літаратурнай мовы. Біяграфія пісьменніка не адрозніваецца значнымі падзеямі. Ён нарадзіўся ў беларускім мястэчку Капыль, але дакладную дату яго нараджэння ўстанавіць ужо наўрад ці магчыма. У розных крыніцах паказваюцца 1833, 1835 і 1836 гг. Пры нараджэнні будучы літаратар атрымаў імя Шолам-Якаў Бройдэ (прозвішча Абрамовіч з'явілася ў яго значна пазней – пры атрыманні пашпарта). Бацька хлопчыка, Хаім-Мойшэ, быў знаўцам Талмуда і нават выконваў абавязкі казённага рабіна ў мястэчку, але пры гэтым меў рэпутацыю вальнадумца. Зрэшты, у 1830-х для гэтага было дастаткова хоць бы праявіць цікавасць да граматыкі старажытна-яўрэйскай мовы… Як бы там ні было, бацька даў усім сваім шматлікім дзецям грунтоўную яўрэйскую адукацыю.
[caption id="attachment_105351" align="aligncenter" width="694"]
▪ Так выглядалі дамы, у якіх жылі капыльскія яўрэі[/caption]
І калі чатырнаццацігадовы Шолам-Якаў асірацеў, юнак пусціўся вандраваць па розных вышэйшых канфесійных навучальных установах. Але нават стараннае вучэнне не змагло перашкодзіць першым літаратурным доследам Абрамовіча. Спачатку гэта былі вершы і драмы ў вершах на старажытнаяўрэйскай мове. Даследчыкі ў адзін голас адзначаюць, што ўжо тады ў гэтых тэкстах, хай слабых і пераймальных, выявіліся рысы, уласцівыя лепшым узорам прозы сталага Мендэле – любаванне прыродай, новыя падыходы да сатыры…
Затым былі жаніцьба і вяртанне да вывучэння сакральных тэкстаў, але ўжо на грошы цесця. Першы шлюб Абрамовіча быў нядоўга – праз тры гады ён развёўся з жонкай. Затое з другой выбранніцай ён пражыў усё астатняе жыццё. Яе звалі Песя Левін, і яна нарадзілася ў Бярдзічаве. Там жа яны і пасяліліся.
[caption id="attachment_105352" align="aligncenter" width="500"]
▪ Мендэле Мойхер-Сфорым са сваякамі[/caption]
У пачатку 1860-х ён абзавёўся літаратурным псеўданімам, пад якім і набыў сусветную вядомасць: такім аказалася імя аднаго з персанажаў ранніх аповесцей пісьменніка – Мендэле Мойхер-Сфорым. Дакладней, само імя Мендэле было абрана з другой спробы, але ў выніку аказалася вельмі прыдатным. Ну, а старажытнаяўрэйскія словы «Мойхер вішнявецкі» па-руску азначае «кніганоша», «вандроўны кнігапрадавец».
[caption id="attachment_105349" align="aligncenter" width="650"]
▪ Кніганоша - вандроўны кнігапрадавец[/caption]
Мендэле выступаў з публіцыстычнымі артыкуламі аб выхаванні і пераклаў на іўрыт натуральную гісторыю прафесара Ленца. Неўзабаве ён прыйшоў да пераканання, што да народа трэба звяртацца на народнай мове, таму пачаў пісаць амаль выключна на ідышы. Першы яго буйны твор – аповесць «Маленькі чалавечак», апублікаваная ў 1864 годзе. Велізарны поспех мела яго аповесць «Кляча» (1873), дзе пад выглядам няшчаснай, хворай, усімі гнанай клячы намалявана жыццё расійскага яўрэйства, што прыгнятаецца ўрадавымі мерамі. У аповедзе «Фішка Кульгавы» пададзена карціна грамадскага ладу жабракоў: яўрэйства, якое жыве з дня на дзень, не ведае раніцай, дзе яно правядзе ноч, якое не мае ніякіх пэўных заняткаў, ахарактарызавана як старая вялікая торба, часам парожняя, напоўненая то адным смеццем, то іншым. Самы знакаміты яго раман – «Падарожжа Беньяміна Трэцяга» (1878), лірыка-сатырычная фантасмагорыя па матывах сярэднявечнай яўрэйскай працы «Падарожжа Беньяміна з Тудэлы», якая нагадвае «Дон Кіхота» Сервантэса. На беларускую мову гэты твор пад назвай «Падарожжа Беньяміна Трэцяга» ў 2019 годзе пераклаў з іўрыта Павел Касцюкевіч, які трактуе свой пераклад як «антыкаланіяльны».
Нават і сёння творчасць знакамітага земляка прыцягвае на Капыльшчыну шмат турыстаў з Ізраіля: выкладчыкі, прафесары, навукоўцы. Госці наведваюць месцы, звязаныя з класікам яўрэйскай літаратуры. Адна з вуліц Капыля (вуліца Абрамовіча) названа ў гонар Мендэле Мойхер-Сфорыма.
[caption id="attachment_105348" align="aligncenter" width="840"]
▪ Мемарыяльная дошка яўрэйскаму класіку на будынку гарадскога ўнівермага ў г. Капылі[/caption]
Дом, дзе нарадзіўся пісьменнік, не захаваўся – на яго месцы цяпер сучасны будынак гарадскога ўнівермага. Аб гэтым сведчыць мемарыяльная дошка вялікаму «кніганошу», над стварэннем якой працавалі архітэктары з Беларусі, Ізраіля і Англіі. Падчас урачыстай цырымоніі яе адкрыцця заслужаны архітэктар Рэспублікі Беларусь, лаўрэат дзяржаўнай прэміі Галіна Левіна ў сваім выступленні падкрэсліла: «Яўрэйскі пісьменнік Шолам-Алейхем адзначаў, што ў яўрэйскай літаратуры Абрамовіч – непераўзыдзены стыліст. Думкі яго глыбокія, творы поўныя мудрых іншасказанняў, словы заўсёды вывастраныя, адшліфаваныя, гарманічныя, мова па-сапраўднаму народная. Таму адкрыццё памятнай дошкі ў Капылі – гэта рэстаўрацыя яшчэ адной старонкі яўрэйскай культуры».
Таццяна БОХАН 
