■ Вікторыя Кунаш-Літвіна[/caption]
Узначаліўшы Семежаўскі сельвыканкам у жніўні 2019 года, Вікторыя Мікалаеўна вызначыла для сябе і сваіх памочнікаў – дэпутатаў і старэйшын населеных пунктаў – кола задач першачарговай важнасці.
– Старшыня сельвыканкама павінен ведаць, як і чым жыве кожны жыхар населеных пунктаў. А якім чынам Вы даведваецеся аб праблемах вяскоўцаў?
– Некаторыя з іх самі тэлефануюць, просяць дапамогі, калі яна патрэбна, расказваюць пра свае праблемы. Таксама яны выяўляюцца падчас абходу дамоў назіральнай камісіяй. Мы рэгулярна разам з прадстаўнікамі ўсіх зацікаўленых структур наведваем праблемныя і шматдзетныя сем’і, адзінокіх грамадзян і тых, хто злоўжывае спіртным, праводзім прафілактычныя гутаркі, выяўляем парушэнні пажарнай і электрычнай бяспекі.
– Добраўпарадкаванне населеных пунктаў з’яўляецца адной з галоўных і пастаянных задач органаў мясцовай улады. Як арганізавана работа па навядзенні і падтрыманні парадку ў Семежаўскім сельсавеце?
– Малая радзіма пачынаецца з парадку на зямлі. Прычым калі аб ім дбаюць не толькі мясцовыя ўлады, але і арганізацыі, прадпрыемствы, жыхары. Толькі талакой можна зрабіць родны куток яшчэ больш прыгожым, утульным і камфортным для жыцця і адпачынку. За апошнія пяць гадоў штогод сельскім Саветам дэпутатаў распрацоўваюцца мерапрыемствы па добраўпарадкаванні населеных пунктаў. У першую чаргу звяртаем увагу на знешні выгляд будынкаў, асабліва жылых дамоў. Фарміруем пералік выяўленых недахопаў і апавяшчаем вусна, адпраўляем прадпісанні грамадзянам аб неабходнасці ліквідацыі непарадкаў. У выніку ў людзей ёсць магчымасць штосьці падправіць. У апошні час актыўна добраўпарадкоўваюць свае падворкі мясцовыя жыхары: мяняюць агароджу на новую, фарбуюць нанова, ствараюць малыя архітэктурныя формы на прыдамавых тэрыторыях. Усяго з пачатку года грамадзянамі за іх уласны кошт устаноўлена 355 м агароджы. Патрэбна адзначыць, што вялікую папулярнасць набывае агароджа з металапрофілю – гэта і прыгожа, і даўгавечна, што вельмі зручна, не патрэбна фарбаваць і мяняць часта, як драўляную.
– Вядома, што сельвыканкам навядзеннем парадку займаецца з дапамогай ААТ «Семежава», адкуль выдзяляецца неабходная тэхніка, фінансавыя сродкі. Не пакідаюць без увагі і арганізацыі, размешчаныя на тэрыторыі сельсавета.
– Зараз работы сканцэнтраваны на абкосцы пустуючых участкаў, зямель агульнага карыстання. Акрамя ротарных касілак сельгаспрадпрыемства на бензакосах працуюць два работнікі ЖКГ. Адным з канструктыўных відаў дзейнасці з’яўляюцца суботнікі. Вясной, з надыходам добрага надвор’я, яны право-дзяцца амаль штотыднёва. У іх прымаюць удзел не толькі калектывы арганізацый, што працуюць на тэрыторыі сельсавета, але і прадпрыемствы-шэфы. Адным з асноўных аб’ектаў па добраўпарадкаванні застаецца в. Філіпавічы.
[caption id="attachment_90794" align="aligncenter" width="840"]
■ Разборка старога дома ў в. Філіпавічы[/caption]
Спілоўванне старых дрэў і расчыстку ўчасткаў правялі раённыя арганізацыі, замацаваныя згодна з распараджэннем старшыні райвыканкама. Разбор старых будынкаў праводзіцца будаўнічай брыгадай з Семежава. Участкі ў севазварот пускаюць мясцовае сельгаспрадпрыемства і ААТ «Лазавічы» з Клецкага раёна, якое з’яўляецца арандатарам некаторых зямель.
– Што робіце са старым і пустуючым жыллём?
– Пустуючыя дамы – самы праблемны момант у навядзенні парадку. Справа ў тым, што часта спадчыннікі выязджаюць у розныя краіны, у Расію, напрыклад. І калі цяперашнія ўладальнікі паміраюць, складана адшукаць сваякоў, якія маглі б жыць і прыглядаць за ўчасткам. І мы актыўна вядзём пошукі, хоць гэта і няпроста. Калі знаходзім гэтых людзей, то дасылаем ім усе неабходныя дакументы. Работа вельмі скрупулёзная. Падобныя дамы, як правіла, маюць уладальнікаў. Яны абавязаны самастойна сачыць і клапаціцца аб сваёй нерухомай маёмасці, утрымліваць яе ў парадку. Але, як паказвае практыка, не ўсе ўладальнікі гэтых дамоў ведаюць свае абавязкі ці проста не жадаюць іх выконваць. Калі гаспадары жылля не рэагуюць, падаём дакументы ў раённую камісію, а потым – у суд. З пачатку года, згодна з Указам Прэзідэнта № 357, знесены чатыры пустуючыя пабудовы. Некаторыя людзі, калі даведваюцца, што іх уласнасць будзе зносіцца, пачынаюць даглядаць яе, акультурваць прылеглую тэрыторыю. Аднаўляючы свае домаўладанні, уладальнікі вяртаюцца да ўласных радавых каранёў. А гэта заўсёды добра.
Сяргей КОЗЕЛ 
■ Дэпутат Семежаўскага сельскага Савета Наталля Правальская са старэйшынай аг. Семежава Святланай Германовіч[/caption]
Хвалюючыя людзей пытанні належным чынам можна вырашаць у тым выпадку, калі на высокім узроўні развіта мясцовае самакіраванне. У Семежаўскім сельсавеце абрана сем старэйшын. Гэтыя людзі – таксама, як і дэпутаты, праваднікі, якія даводзяць да насельніцтва інфармацыю пра ўсё, што адбываецца ў грамадстве, раёне, сельсавеце, прыходзяць на дапамогу. Гэта нераўнадушныя да лёсу свайго населенага пункта, яго жыхароў грамадзяне.
Адна з іх – Святлана Германовіч, старэйшынай якую абралі жыхары вуліц Лугавой і Зарэчнай аграгарадка Семежава.
– Здараецца, што мы прадухіляем выпадкі парушэння грамадскага парадку, правіл пажарнай бяспекі. Аказваем дапамогу па арганізацыі і правядзенні грамадскіх, культурна-масавых і гаспадарчых мерапрыемстваў. Старэйшыны з’яўляюцца ініцыятарамі шэрага акцый у падтрымку малаабароненых у сацыяльным плане людзей. Ніколі не пакідаем па-за ўвагай вязня канцлагера Ніну Андрэеўну Калеснік, па меры магчымасці наведваем паважанага чалавека.
– З якімі праблемамі вяскоўцы звяртаюцца да вас часцей за ўсё? – пытаемся ў Святланы Іванаўны.
– У першую чаргу да нас прыходзяць са скаргамі на якасць мясцовых дарог, паведамляюць аб аварыйных дрэвах, наракаюць на вулічнае асвятленне. Большая частка нашых дарог знаходзіцца на балансе ДРБУ № 124, у асноўным сельвыканкам звяртаецца туды. Астатнія абслугоўвае КУП «Капыльская ЖКГ». Дарожнікі і камунальнікі робяць шмат і па бягучым, і па капітальным рамонце дарог, па іх утрыманні. Па спілоўванні аварыйных дрэў, замене вулічнага асвятлення сельвыканкам звяртаецца ў раённыя службы.
Напрыканцы прадстаўнікі мясцовага самакіравання выказалі думку, што ў Год малой радзімы трэба прывучаць землякоў, каб самі наводзілі парадак, прымалі ўдзел у добраўпарадкаванні. І ў першую чаргу – на сваіх участках. Трэба зрабіць так, каб не было закінутых зямель і ўчасткаў. Не павінна быць паламаных агароджаў і дрэў, пакінутых дамоў. Гэта прапісныя ісціны, але займацца імі трэба пастаянна.
Сяргей КОЗЕЛ 
— Ад своечасовай падкормкі культур шмат у чым залежыць будучы ўраджай, таму агранамічныя службы гаспадарак Капыльшчыны імкнуцца арганізаваць максімальна якасную і прадукцыйную працу, — лічыць першы намеснік начальніка ўпраўлення па сельскай гаспадарцы і харчаванні райвыканкама Наталля Ведзень. — Ва ўгнаеннях маюць патрэбу ўсе расліны, і сельгасарганізацыі раёна зараз актыўна вядуць падкормку кукурузы. Пасяўная плошча «каралевы палёў» складае больш за 17 400 гектараў. Гэта культура — асноватворная ў нарыхтоўцы кармоў, таму ёй усе гаспадаркі надаюць належную ўвагу.
Пасля завяршэння хімпраполак у фазе 3–6 лісточкаў рэкамендуецца правядзенне падкормкі кукурузы азотнымі ўгнаеннямі. Нядрэнна працуюць аграрыі ААТ «Капыльскае», «Старыца-Агра», «Піянер-Агра», «Прагрэс 2010», «Скабін», філіяла «Вялікая Раёўка», УП «ПІК-Лясное» і інш.
— Кукуруза для нашай гаспадаркі — культура стратэгічная, — тлумачыць намеснік дырэктара па раслінаводстве ААТ «Старыца-Агра» Уладзімір Патоцкі. — Ад яе колькасці і якасці ў многім залежыць забеспячэнне жывёлы паўнацэннымі кармамі. З кожным годам у гаспадарцы павялічваецца пагалоўе (пяць гадоў таму было 8890 галоў, сёлета ўжо — 9280), адпаведна неабходна павялічваць і плошчы пад кукурузу — аснову для закладкі сіласу. Сёлета пад яе адведзена 2300 гектараў (у 2015 го-дзе — 1800), з іх 600 — пойдуць на зерне, астатнія — на сілас. Пасяўныя плошчы рыхтуюцца з поўнай запраўкай арганічнымі і мінеральнымі ўгнаеннямі. Зараз для таго, каб надаць кволым усходам сілу, вя-дзём падкормку КАСам. Увогуле мы азотныя ўгнаенні стараемся ўносіць у тры заходы: па 90, 60 і 30 кг дзеючага рэчыва на гектар. Вядома, што для падтрымкі кукурузы вельмі неабходны і мікраэлементы, асабліва цынк. Ужо каля 500 гектараў апрацаваны прэпаратам «Juice».
[caption id="attachment_90790" align="aligncenter" width="840"]
■ Намеснік дырэктара Уладзімір Патоцкі (справа) з механізатарамі Аляксандрам Сваткоўскім і Сяргеем Прымаком[/caption]
Аперацыю праводзяць спецыяльным агрэгатам (культыватарам) з адначасовай заладкай вадкага азотнага ўгнаення ў глебу вопытныя механізатары Аляксандр Сваткоўскі і Сяргей Прымак.
— Даражым кожнай хвілінай, асабліва пагодлівай, — гавораць механізатары. — Працуем з раніцы да позняга вечара. За дзень апрацоўваем па 70–80 гектараў. Думаем, што дзён за 25 справімся. Угнаенні нам заўсёды своечасова на аўтамабілі з 10-тоннай бочкай дастаўляе Анатоль Гурскі. Забяспечаны двухразовым гарачым харчаваннем.
Сяргей КОЗЕЛ 
■ Кузьма Чорны[/caption]
Кузьма Чорны – гэта псеўданім, якім у 1923 годзе ўпершыню падпісаў свой твор Мікалай Карлавіч Раманоўскі. Дарэчы, у Мікалая Карлавіча былі і іншыя псеўданімы. Вось іх пералік, магчыма, не поўны: Максім Алешнік, М. Біруля, Ігнат Булава з-пад Турава, Вясёлы, М. Сідарэўскі, Сусед-вясёлы, Раман Талапіла, Арцём Чамярыца, Сымон Чарпакевіч, А. Чорны. Праўда, псеўданім Кузьма Чорны ўжываўся ў разы болей, чым астатнія, разам узятыя.
Родныя мясціны…
Часта здараецца так, што на творчасць пісьменніка моцна ўплываюць родныя мясціны. Што мы бачым у героя нарыса? З васьмі гадоў Коля Раманоўскі жыў у мястэчку Цімкавічы. Гэта – радзіма яго бацькоў. На свеце не было населенага пункта, які б будучы пісьменнік палюбіў так моцна, як Цімкавічы. Родныя Цімкавічы былі для яго даражэй за ўсё на свеце. У яго ўспамінах можна знайсці такія радкі: «Taм жывyць yce мae пepcaнaжы. Уce дapoгi, пeйзaжы, дpэвы, xaты, чaлaвeчыя нaтypы, пpa якiя я кaлi-нeбyдзь пicaў. Гэтa ўcё aдтyль, caпpaўднae». З Цімкавічамі звязана не толькі дзяцінства Кузьмы Чорнага. Ён тут скончыў двухкласнае вучылішча, настаўнічаў, уваходзіў у штат супрацоўнікаў валаснога рэўкама. Рэвалюцыйныя падзеі 1917 года ў Расіі сустрэў навучэнцам Няcвiжcкaй нacтaўнiцкaй ceмiнapыi. Усе тры гады навучання Кузьма Чорны быў лепшым семінарыстам. Праўда, пасля навучання ў семінарыі ён настаўнічаў даволі кароткі час. Затым працаваў у Слyцкiм пaвятoвым вaeнкaмaцe. Менавіта ў Слуцкі перыяд былі надрукаваны першыя літаратурныя творы Кузьмы Чорнага. Размова ідзе пра апавяданні «Гyзiк» i «Нa гpaнiцы». Аўтару тады ішоў 21-шы год.
Мінскі перыяд творчасці
У 1923 годзе распачаўся Мінскі перыяд у жыцці і творчасці Кузьмы Чорнага. Ён паступіў у Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт. Аднак студэнцкае жыццё аказалася кароткім. Прычына: надзвычай вострыя матэрыяльныя праблемы. Пакінуўшы ўніверсітэт, перабіваўся часовымі заробкамі. Толькі з цягам часу ўдалося грунтоўна ўладкавацца ў гaзeцe «Бeлapycкaя вёcкa». Ва ўзросце 24 гадоў абазначыў сваё сяброўства ў лiтapaтypным aб’яднaнні «Мaлaдняк».
Добра вядома, што ў 1926 годзе ўзнікла літаратурна-мастацкае аб’яднанне «Узвышша». Мікалай уступіў ва «Узвышша», адразу стаў ім кіраваць. Пяць гадоў папрацаваў галоўным літкансультантам кабінета маладога аўтара пры Саюзе пісьменнікаў БССР. У трыццацічатырохгадовым узросце ўліўся ў шэрагі сяброў Саюза пісьменнікаў БССР, які аб’ядноўваў прыхільнікаў метаду сацыялістычнага рэалізму. У апавяданнях 1930-х гадоў прасочваецца з’яўленне новага тэматычнага комплексу. Робіцца акцэнт на вытворчай тэме.
[caption id="attachment_90784" align="aligncenter" width="840"]
■ Стаяць: Я. Пушча, А. Бабарэка, У. Дубоўка, П. Глебка, К. Чорны; сядзяць: З. Бядуля, Ян Райніс, Я. Купала, К. Крапіва. 1926 г.[/caption]
За кратамі
Канешне, знаходзячыся ў складзе сяброў Саюза пісьменнікаў БССР, ён не мог не прыкласці руку да апалагетыкі сталінскага рэжыму. Разам з тым выха-дзец з вёскі Борка-Бялевічы выступаў і як ахвяра гэтага рэжыму. 14 кастрычніка 1938 года ён апынуўся за кратамі. Без усялякіх падстаў класік літаратуры быў абвешчаны ворагам народа. Месцам зняволення была Мінская турма. Статус зняволенага Мінскай турмы меў месца да 8 чэрвеня 1939 года. Выхад на свабоду быў прадвырашаны ўдалым збегам абставін. Справу зняволенага Кyзьмы Чopнага ўзяў пад асабісты кантроль першы сакратар ЦК КП(б)Б П.К. Панамарэнка. Панамарэнка прыйшоў да высновы аб тым, што гэта справа шыта белымі ніткамі. Далей было рашэнне на карысць Кузьмы Чорнага. Восем месяцаў зняволення моцна падарвалі здароўе пісьменніка.
Аднак праблемы са здароўем не азначалі, што пісьменнік стаў менш працаваць. Толькі за два перадваенныя гады было ад пачатку да канца напісана пяць рэчаў. Зараз без праблем у бібліятэках можна знайсці п’есу «Ірынка». А вось калі задацца мэтай знайсці іншыя рэчы, то тут будзе нулявы вынік. Не пройдзе і тыдзень з пачатку Вялікай Айчыннай вайны, як яны поўнасцю згараць. Зразумела, Кузьме Чорнаму прыйшлося трымаць чарговы ўдар лёсу. Як празаік ён не далічыўся трох раманаў, як літаратуразнаўца – самага дэталёвага даследавання паэмы Якуба Коласа «Новая зямля».
Грымнула вайна
Калі родная беларуская зямля зведала напад гітлераўцаў і іх сатэлітаў, літаратурны класік вырашыў эвакуіравацца. Эвакуацыя расцягнулася на тры гады. У гэты час пісьменнік змагаўся з ворагам словам. Яго нататкі змяшчала газета-плакат «Раздавім фашысцкую гадзіну». Самае значнае з напісанага ў гады Вялікай Айчыннай вайны – тры раманы: «Вялікі дзень», «Пошукі будучыні», «Млечны Шлях». Далей ёсць сэнс назваць зборнікі фельетонаў «Кат у белай манішцы» і апавяданняў «Вялікае сэрца». У эвакуацыі стартаваў працэс напісання аповесцей «Скіп’ёўскі лес», «Сумліцкая хроніка», «Смага». Гэтыя творы пісаліся час ад часу. На жаль, ніводная з названых аповесцей не была даведзена да фінальнай кропкі.
Завяршэнне вызвалення Беларусі ад нямецкіх агрэсараў супала з рэзкім абвастрэннем стану здароўя ў Кузьмы Чорнага. Пісьменнік стаў адчуваць, што яму засталося мала пражыць на гэтым свеце. Таму пачаў весці «Дзённік». Рабіў гэта метадычна, аж да самай смерці.
Калі Панамарэнка даведаўся пра жаданне літаратурнага класіка вярнуцца ў сталіцу БССР, то заявіў, што ў Кузьмы Чорнага не будзе тут праблем ні з жыллём, ні з працаўладкаваннем. Так яно і атрымалася. Вяртанне адбылося праз два месяцы пасля завяршэння беларускай часткі стратэгічнай наступальнай аперацыі «Баграціён». Апошнім месцам працы стала рэдакцыя часопіса «Беларусь». Сэрца вялікага сына беларускага народа перастала біцца 22 лістапада 1944 года.
Якія высновы напрошваюцца пры дэталёвым азнаямленні з прозай Чopнaгa вaeннaгa чacy? Адбыліся прарывы ў мастацкім мысленні пісьменніка. Ён стаў лідарам сярод айчынных пісьменнікаў-псіхолагаў. Ніхто не мог з ім параўнацца па глыбіні фiлacaфiчнacці дyмкi, па кacмiзме cвeтaпогляду. Перад намі першы беларускі пicьмeннiк, які сфармуляваў фiлacoфcкa-гyмaнicтычную кaнцэпцыю быцця ў пpacтopы i чace.
Міхаіл СТРАЛЕЦ,
доктар гістарычных навук, прафесар Брэсцкага
дзяржаўнага тэхнічнага ўніверсітэта 
