Тэма генацыду беларускага народа з кожным днём усё больш набывае актуальнасць. Здавалася б, з-за даўніны часу яна магла крыху згубіць сваю вастрыню. Аднак гэта зусім не так. І доказ таму – падзеі, якія адбываюцца ў сучасным свеце.
Мінула 77 гадоў, як Савецкая армія перамагла фашысцкую нечысць. Чалавецтва павінна памятаць пра тыя ахвяры, якія ж само і прынесла на алтар Перамогі. Аднак… Як сведчаць падзеі апошніх гадоў, нацызм, пусціўшы карані па ўсім свеце, пачаў вылазіць на паверхню гісторыі.
У адным з нумароў «Слава працы» яшчэ за 1965 год вядомы краязнавец, былы дырэктар другой гарадской школы Барыс Багдановіч, нібы зазірнуўшы ў нашы дні, узрушана піша: «9 мая… Гэта знамянальнае свята для ўсіх народаў, і самы чорны дзень для нацыстаў. Аднак урад ФРГ імкнецца адзначыць яго своеасабліва». Справа ў тым, што бонскія міністры ўжо ў 60-я гады ХХ стагоддзя рыхтавалі амністыю для гітлераўцаў. «Такі крок Федэратыўнай Рэспублікі Германіі выклікае пратэст ва ўсім свеце, – піша далей Барыс Канстанцінавіч. – Працоўныя Капыльшчыны ніколі не забудуць тых здзекаў і крывавай расправы, што ўчынілі гітлераўцы на нашай зямлі».
Мы павінны памятаць і не даць забыць малодшаму пакаленню, як у першыя дні вайны ворагі дашчэнту спалілі вёску Старыца. Як яны аблівалі бензінам і падпальвалі параненых чырвонаармейцаў. Хіба ж можам мы дараваць тым, хто жывой закапаў у зямлю капылянку Чарнушэвіч Марыю Ягораўну,
а яе сям’ю расстраляў?!
Не крануў дзіцячы плач чатырохгадовай дачушкі Краўцова К.Е. з Душава, якую нямецкія вылюдкі прымусілі распрануцца і загадалі лезці на плот. Яна прасіла літасці. Але хіба ж дзіцячы плач крануў чэрствыя сэрцы катаў? Дзяўчынку расстралялі…
Скажыце, як можна ўявіць сабе і такое… У Капыльскім радзільным доме разарвалі на кавалкі і кінулі ў памыйную яму двухдзённае дзіця Шчурскай Марыі Васільеўны з вёскі Руднае, а затым павесілі і яе.
Старажылы памятаюць, як у крывавым 41-м фашысты знішчалі ў раёне шмат камуністаў і іх сем’і, а 1942-гі ўвайшоў у гісторыю нашага раёна як год, калі масава былі знішчаны яўрэйскія і беларускія жыхары Капыля. Большая частка іх пахавана на ўсходняй ускраіне райцэнтра, так званай грэбельцы.
А вось яшчэ прыклад нямецкіх зверстваў. Пра гэта надрукавана ў ваенным выпуску «Калгасніка Капыльшчыны». 30 лістапада немцы жывымі спалілі 21 мужчыну з в. Вуглы, якія паверылі карнікам і прынеслі ім квітанцыі аб здачы хлеба. А 11 снежня ўшчэнт былі спалены вёскі Пукава і Лапухі, а тых, хто не паспеў збегчы ў лес, гітлераўцы забілі.
«Калгаснік Капыльшчыны» за 28 ліпеня 1943 года паведамляе, што тымі летнімі днямі моладзь вёскі Б. (на жаль, назва не ўказана) «атрымала позвы ад нямецкіх улад аб яўцы ў Капыль для адпраўкі іх на нямецкую катаргу. Але ў назначаны тэрмін ніхто не з’явіўся. Моладзь аказала супраціўленне. Гітлераўцы зрабілі аблаву, думалі такім чынам набраць на працу, аднак гэтага зрабіць не ўдалося. Калі фашысцкія звяры акружылі вёску, нікога з моладзі не аказалася. Тады немцы арыштавалі 47 ні ў чым не павінных сялян. Арыштамі і расстрэламі не запужаць савецкіх людзей. Лепш памерці ў барацьбе з нямецкімі акупантамі, чым загінуць ад здзеку, голаду і паднявольнай працы на нямецкай катарзе».
Нібы ва ўнісон гучыць наступны артыкул за 17 сакавіка 1944 года: «На станцыі Ганцавічы ў лагеры пакутуюць тысячы беларускіх юнакоў і дзяўчат Капыльскага, Слуцкага, Красна-слабодскага і іншых раёнаў. Моладзь немцы бралі для адпраўкі на працу ў Германію. Расказы відавочцаў і нелегальна перададзеныя пісьмы сведчаць, што людзі там жывуць на правах палонных і нават горш. Ім не даюць ні работы, ні харчавання. Тысячы людзей асуджаны на галодную і халодную смерць».
Ад былога Капыля пасля вайны мала што засталося. Таму вядомы беларускі – а ў той час і партызанскі – паэт Анатоль Астрэйка ў вершы «Капылю» пісаў:
Паміж руінаў я стаю.
Што крок – магілы пры сцяне.
Слязу ў вачах я не таю,
Так горка і балюча мне…
Дык ці можа Капыльшчына дараваць такое зладзейства?!
Варанко (КОЗЕЛ) Марыя Васiльеуна
...Фашысты прывялi да хаты маму з сынам i загналi iх у хлеу. Пачулася куляметная чарга. Затым прывялi Вольгу з маленькiм сынам. Яна не хацела iсцi у хлеу, фашысты яе штурхалi, яна падала, плакала, яе бiлi нагамi. Зноу пачулася куляметная чарга...
Былая настаўніца Пацейкаўскай СШ Варанко (Козел) Марыя Васільеўна расказвала:
«Шмат чаго я помню пра падзеі Вялікай Айчыннай. Але самым страшным у маім жыцці быў дзень, калі фашысты ўчынілі расправу над маёй сям’ёй. Гэта было 12 сакавіка 1943 года. Два мае браты, Пеця і Жэня, пайшлі ў партызаны. Маці мяне вельмі моцна шкадавала і берагла, таму я часта жыла ў вёсцы Траянава, бо там немцы былі рэдка. 11 сакавіка маці прыйшла мяне наведаць. Я прасіла, каб яна забрала мяне дадому. Але, мабыць, сэрца маці чула бяду. Яна сказала, што калі заўтра ўсё будзе спакойна, то цётка Воля прывядзе мяне дадому.
Але на заўтра з самай раніцы пачуліся стрэлы. Мы ўбачылі клубы чорнага дыму. Раптам тата прыбег дадому, ён крыкнуў: «Ратуйцеся, немцы!» Мама з двухгадовым сынам і жонкай брата кінуліся ўцякаць. Дабеглі да кустоў, але немцы іх заўважылі. Тата ўжо не мог бегчы, ён схаваўся ў яме на месцы суседняй хаты (гэта хата Насевіч Надзеі, немцы спалілі яе раней). Пра тое, як фашысты расправіліся з нашай сям’ёй, нам расказаў сусед Гірко Юлій. Фашысты прывялі да хаты маму з сынам і загналі іх у хлеў. Пачулася кулямётная чарга. Затым прывялі Вольгу з маленькім сынам. Яна не хацела ісці ў хлеў, фашысты яе штурхалі, яна падала, плакала, яе білі нагамі. Зноў пачулася кулямётная чарга.
У гэты ж дзень загінула жонка дырэктара Траянаўскай школы Мельнікава Ганна з маленькім сынам. Мой бацька цудам застаўся ў жывых… Калі мы прыйшлі на папялішча, заўважылі абгарэлыя трупы. Нашы сваякі і суседзі зрабілі дамавіну, і мы ўсіх пахавалі разам. Так у 12 год я засталася толькі з татам».
Таццяна Аляксандрауна БУРАК (Кулiковiч)
....Да шыбенiцы вялi нейкага мужчыну у шэрым плашчы. Зацягнулi на памост. У таго чалавека валасы аж дыбам усталi, але `ен не крычау. Далей я не змагла глядзець, пабегла…
Капылянка Таццяна Аляксандраўна Бурак (Куліковіч) успамінала, як у мястэчку стралялі яўрэяў нават і на тым месцы, дзе цяпер знаходзіцца магазін «Бульбачка»:
«Выкапалі яму, куды кідалі загінуўшых. Калі не хапала месца – вывозілі ў лес. Дзіцячая цікаўнасць прымусіла нас пайсці туды і паглядзець. Вялікая яма, у якой ляжалі ўжо пасінелыя целы дарослых і дзяцей. Пясок паспеў уесціся ў ногі забітых, ад чаго яны зрабіліся тоўстымі. Жудасна… Аднойчы я ішла да царквы. Бачу, бягуць людзі. Да шыбеніцы вялі нейкага мужчыну ў шэрым плашчы. Зацягнулі на памост. У таго чалавека валасы аж дыбам усталі, але ён не крычаў. Далей я не змагла глядзець, пабегла…»
Дзіяна ТКАЧЭНКА
Раз люди не желали идти на контакт на улице, было предпринято решение попробовать опросить жителей онлайн с помощью Гугл-систем и социальных сетей - Telegram-канал и Instagram-аккаунт газеты. Здесь уже результат порадовал : много кто откликнулся и ответил, ведь это было просто и перейти по ссылке не занимало много времени – можно было отвечать даже по пути на работу и домой.
Опрос нам показал, что всё-таки большинство проголосовавших знают про этот фестиваль, но про то , что он будет проходить в Копыле, узнавали после просмотра видео в аккаунте в Instagram или от знакомых. А, во время опроса на улицах мне отвечали, что они были на «Вытоках» в прошлом году в Солигорске, и они с удовольствием делятся своими впечатлениями со знакомыми.
Следующий вопрос был «со звёздочкой»: попробовать объяснить простыми словами, как жители представляют себе этот праздник. Ответы были ожидаемыми: «Что-то вроде Дня письменности или Дожинок» или «весёлое и интересное мероприятие». Зачтём эти результаты, ведь для тех ,кто вообще не представляет себе этот фестиваль, объяснение можно считать приемлемым. Итак, опросы проведены, результаты показали, что люди мало знают про предстоящий праздник. Но почти все опрашиваемые положительно относятся к проведению «Вытоков» в нашем городе. Что ж, ждём их на празднике.
Опрос помог нам не только в определении того, сколько людей знают о фестивале. Мы также выясняли, как копыляне узнают о жизни города в целом: какие-то новости теряются в потоке поступающей информации . Выяснилось, что лидируют социальные сети: Telegram, Instagram и Одноклассники. Меньше голосов отдали газетным номерам, а на сайт почти не заглядывают. И за ходом “Вытоков” удобнее будет следить через соцсети. Частые публикации, а также возможность делиться моментами прямо во время праздников и фестивалей в формате фото и видео. Конечно, читатели не останутся без свежего номера газеты, но и аккаунты в соцсетях будут пополняться деталями с фестиваля “Вытокі”.
Спасибо тем, то не пропустил и прошел опрос. Следите за обновлениями в социальных сетях , не упускайте свежие номера газеты, чтобы знать о подготовке к фестивалю.
Анна МАТУСЕВИЧ 
