■ Расціслаў Герт, 60-я гады[/caption]
Старшыня Астравецкага раённага Савета ветэранаў Расціслаў Арсенцьевіч Герт (родам з вёскі Роспы) усё жыццё шукаў звесткі аб прапаўшым без вестак на вайне браце Іване. Ён і прафесію настаўніка гісторыі выбраў з-за перажытага ў гады ваеннага ліхалецця. Куды толькі не дасылаў лісты. Адказ быў адзін: «Звесткі адсутнічаюць». І толькі чатыры гады таму, дзякуючы пошукавай дзейнасці членаў клуба «Патрыёты Радзімы», намаганням ГА «Беларускі саюз афіцэраў» даведаўся аб франтавых подзвігах свайго брата. Увесь гэты час збіраліся дакументы для таго, каб родныя змаглі атрымаць узнагароду. Дапамаглі ў адасобленай групе Капыльскага раёна ваеннага камісарыята Нясвіжскага і Капыльскага раёнаў (начальнік Сяргей Маргалік і вядучы спецыяліст Іна Карпяленя). Там знайшлі звесткі аб прызыве ў Чырвоную Армію жыхароў Капыльскага раёна і спісы загінуўшых за 1944 год. У Слабада-Кучынскім сельвыканкаме (сакратар Лідзія Трыгубовіч) за той жа год адшукалі інфармацыю аб складзе сям’і Гертаў і важную паметку: «Сын Іван служыць у Чырвонай Арміі». Даведкі аб узнагароджанні і раненні Івана Герта даслалі з Цэнтральнага архіва Міністэрства абароны Расіі. Яшчэ сабралі каля 10 розных дакументаў. Усё гэта адправілі на імя начальніка Галоўнага ўпраўлення кадраў Міністэрства абароны Расіі. Адтуль просьба была пераслана ў Адміністрацыю Прэзідэнта Расіі. Прыйшоў станоўчы адказ. Усё заняло менш за два месяцы.
У сям’і ўдзельніка Брусілаўскага прарыву (узнагароджаны Георгіеўскім крыжам) Арсенія Герта было чатыры сыны і дачка. Старэйшы Аляксандр сустрэў вайну ў г. Ломжы на заходняй граніцы, трапіў у палон, прайшоў 7 канцлагераў. Толькі 8 мая 1945 года быў вызвалены ўдзельнікамі нарвежскага супраціўлення. Сярэдні сын Уладзімір абараняў Смаленск і Маскву, атрымаў цяжкае раненне, застаўся ў Калузе.
[caption id="attachment_78705" align="aligncenter" width="840"]
■ Расціслаў Герт ускладае кветкі да помніка загінуўшым у гады вайны, г. Астравец[/caption]
Малодшыя Іван і Росця заставаліся пры бацьках. Сямнаццацігадовы Іван паспеў скончыць Старыцкую СШ (у атэстаце адны пяцёркі) і марыў стаць настаўнікам. Хадзіў аж за 9 кіламетраў у школу. Ужо ў першыя дні Вялікай Айчыннай вайны яны разам з бацькам перапраўлялі на чоўне праз раку Лошу чырвонаармейцаў, якія ў Старыцкім баі ў ліпені 1941 года разбілі гітлераўскую калону. 7 лістапада 1942 года пераправілі ў Уздзенскі раён 17 партызан брыгады імя Варашылава. У доме Гертаў часта начавалі і зімавалі партызаны. Іван доўгі час жыў на другім беразе Лошы (в. Мрочкі) у цёткі Соф’і Казлоўскай, нібыта дапамагаў па гаспадарцы, а на самай справе — стаў сувязным партызанскага атрада імя В.І. Чапаева. Калі трэба было кагосьці пераправіць на іншы бераг, вывешвалі белае палатно, калі тэрміновае данясенне — чырвонае. Бацька Арсеній Сямёнавіч — добры майстар — рамантаваў зброю, конскую вупраж, вазы і сані партызанам. Перад адыходам атрада адзін з камандзіраў сказаў яму, што выдасць даведку, з якой неабходна звярнуцца ў ваенкамат — атрымае ўзнагароду.
— Самай лепшай узнагародай будзе, калі вернуцца жывымі мае сыны, ― адказаў бацька.
Пасля вызвалення Капыльскага раёна маці Алена Рыгораўна з малодшым сынам праводзяць Івана да Харытонаўкі. Там фарміравалася калона прызыўнікоў, якія далей накіроўваліся на зборны пункт ў Старыцу. Ён абняў родных, моцна пацалаваў.
— Дасць Бог, сустрэнемся! ― гэта былі яго апошнія словы.
Разам з сябрамі Петручэнем і Вярбіцкім трапляе ў дзеючую армію: 1345-ты стралковы полк, 399-я Навазыбкаўская ордэна Суворава стралковая дывізія. Адукаванага байца прызначаюць пісарам камандзіра роты. На тэрыторыі Польшчы распачаліся жорсткія баі за авалоданне Нараўскім плацдармам. Там і вызначыўся чырвонаармеец з Беларусі, вынес з поля бою двух параненых байцоў. Не ведаў франтавік, што за мужнасць і гераізм 7 кастрычніка 1944 года камандаваннем палка ён быў прадстаўлены да медаля «За баявыя заслугі», а 19 кастрычніка атрымаў раненне і выбыў у 3-ці санітарны батальён. Гэтым запісам след Івана Герта абрываецца ў афіцыйных крыніцах. Апошні ліст родныя атрымалі ў гэты ж дзень. Магчыма, магіла салдата знаходзіцца ў Мазавецкім павеце ў Польшчы.
«…Моя солдатская жизнь проходит по-прежнему. Дорогой братик Ростя, передай от меня низкий поклон папе, маме, Анне. Пиши все подробности. Остаюсь в ожидании от тебя! Передай от меня привет тете Марусе и всем, всем.
До свидания!
С комсомольским приветом брат Ваня!
5 октября 1944 года».
Брат Расціслаў хутка напісаў у адказ. Але Гертам вярнулі іх пісьмо да сына з паметкай «Адрасат выбыў!». Пасля ўсіх перажыванняў бацька Арсеній Сямёнавіч перастаў іграць на скрыпцы, моцна пастарэў, з’явілася многа маршчынак на твары, сівізна прабіла валасы на галаве. Пасля заканчэння вайны хадзіў па вёсках Капыльскага і Уздзенскага раёнаў і пытаў у тых, хто вярнуўся з фронту, ці не сустракалі сына? Ніхто нічога не мог адказаць. Нічога не было яшчэ вядома і пра старэйшых сыноў, Аляксандра (першы ліст прышле толькі ў 1946-м) і Уладзіміра. Употай плакаў, каб не бачылі родныя, хаваўся ў адрыне. Перад самай смерцю завяшчаў малодшаму сыну знайсці магілу Івана.
Сёння 89-гадовы Расціслаў Арсенцьевіч Герт удзячны сваім землякам за блізкія сэрцу адносіны. Пасведчанне аб узнагароджанні, чатыры пісьмы з фронту ад брата Івана, як і адзіны фотаздымак выпускнога класа 1941 года Старыцкай СШ, ён збіраецца перадаць унукам і праўнукам.
Давайце будзем помніць аб тым, чаго забыць нельга! Памяць аб подзвігу нашых воінаў павінна жыць у сэрцах новых пакаленняў.
Барыс ДЗЕНІСЮК,
член ГА «Беларускі саюз журналістаў» 
Мы воочию увидели место страшной трагедии, произошедшей 22 марта 1943 года, в результате которой была полностью сожжена деревня вместе со 149 ее жителями. Первое, что мы увидели, — это огромный памятник «Непокоренный», в основу которого положена история о деревенском кузнеце Иосифе Каминском, единственном уцелевшем свидетеле страшной трагедии. Израненный и обгоревший, он пришел в сознание и нашел тело своего сына среди трупов односельчан.
А справа от памятника находится символическая крыша сарая. Она расположена на том месте, где когда-то стоял сарай, куда согнали жителей Хатыни.
Комплекс повторяет планировку уничтоженной деревни. В ней было 26 дворов. На месте каждого дома установлен символический сруб. А рядом возвышаются обелиски. На них находятся мемориальные доски с именами всех членов семей. На всех обелисках — колокола. И каждые тридцать секунд можно услышать их звон.
За бывшей деревенской улицей находится «Кладбище деревень». За время войны фашисты сожгли 186 деревень.
В мемориальном комплексе находится и Стена Памяти. За годы войны немцы создали на территории нашей страны 260 концлагерей. «Стена памяти» напоминает стену лагерного барака. В ней находятся ниши, в каждой из которых указаны названия населенных пунктов, концлагерей, мест массового уничтожения людей и количество уничтоженных. Экскурсия заканчивается у Вечного огня. Тут по традиции мы почтили минутой молчания память погибших в годы Великой Отечественной войны. А рядом с Вечным огнем растут три березки, словно в почетном карауле. Они напоминают нам о каждом погибшем в годы войны.
В скорбном молчании мы покидали Хатынь. Но она навсегда останется в нашей памяти. Мы никогда не забудем эту белорусскую деревеньку, ставшую символом зверств фашистов. А память живет в сердцах людей. Подтверждением этому служит нескончаемый поток людей, приезжающих сюда из разных уголков Беларуси и со всего мира.
Полина БОХАН,
учащаяся 6 «А» класса ГУО «Средняя школа № 3 г. Копыля» 
На рэпетыцыйных тэсціраваннях Юлія Канончык набірала 82, 86 і 88 балаў. З дзявятага класа дзяўчынка з’ўлялася актыўнай удзельніцай алімпіяднага руху. Каб паказаць нядрэнныя вынікі, некалькі разоў на тыдзень па некалькі гадзін рыхтавалася і са школьным настаўнікам, і дома самастойна. Усё разам і дало такі добры вынік.
— Юля — творчая і ўсебакова развітая дзяўчынка, стараецца кожную хвіліну выкарыстоўваць з карысцю, — дзеліцца педагог Жанна Мечыславаўна. — Сёлета яна стала пераможцай раённай алімпіяды па беларускай мове, а таксама прыняла ўдзел у III этапе абласной алімпіяды па вучэбных прадметах. Залатая медалістка сур’ёзна адносілася да школьных заняткаў, таму ўсе прадметы заўсёды ішлі на «ўра». Чаму Юля абрала менавіта беларускую мову — бо мы знайшлі адна адну. На ўроках мне з ёй заўсёды было лёгка, дарэчы, яна рыхтавала і дадатковы матэрыял, які быў цікавым не толькі для яе самой, але і для аднакласнікаў. А яшчэ Юля вельмі сціплая дзяўчынка, заўсёды прыйдзе на дапамогу, вельмі прыгожа малюе. Цудоўна, калі навучэнцы радуюць сваіх педагогаў, а іх добрыя вынікі — прычына ганарыцца імі. Юля марыць стаць студэнткай медыцынскага ўніверсітэта, спадзяюся, што яе мара здзейсніцца.
Дарэчы, задоўга да здачы цэнтралізаванага тэсціравання вучаніца 11-га класа СШ № 2 г. Капыля Вера Васілеўская ўжо атрымала 100 балаў. Дыплом І ступені па рускай мове і літаратуры, які дзяўчынка заваявала па выніках III этапа рэспубліканскай алімпіяды па вучэбных прадметах, згодна з правіламі прыёму ў вышэйшыя навучальныя ўстановы будзе прыраўнаваны да найвышэйшага бала пры здачы ЦТ па прадмеце.Дзяўчынка ўпэўнена: каб набраць 100 балаў на ЦТ, дастаткова школьных падручнікаў і некалькіх дадатковых метадычных дапаможнікаў. Дарэчы, галоўным навучальным дапаможнікам для Юлі стаў зборнік вучэбна-трэніровачных тэстаў С.І. Цыбульскай. — Ад тэсціравання я чакала добрага выніку — вельмі хацелася здаць яго хоць бы на 90, — адзначае Юля. — Гэта ўдача, што мне трапіўся варыянт, які быў паспяховым для мяне. А ўвогуле, ёсць пэўная схема і сістэма ў ЦТ. Прааналізаваўшы трэцяе рэпетыцыйнае тэсціраванне, ты пачынаеш разумець алгарытм і тое, што ад цябе хочуць. А валодаючы добрым слоўнікавым запасам, можна атрымаць той вынік, які нават не чакаеш. Свой 100-бальны сертыфікат разам з дакументамі Юля падала ў Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт на лячэбны факультэт. Дзяўчына ўпэўнена, што толькі дзякуючы сумеснай працы педагогаў і яе зацікаўленасці пры падтрымцы бацькоў яна мае такі высокі вынік. Будучым абітурыентам Юля раіць: каб дабіцца поспехаў на ЦТ, трэба не ленавацца, плённа працаваць — і тады абавязкова дасягнеце, чаго хацелі.
■ Александр Чумак[/caption]
У мастера производственного обучения Копыльского государственного колледжа Александра Чумака в учебной группе 28 человек. Для учащихся молодой специалист — основной учитель профессии, организатор внеклассной воспитательной работы и жизнедеятельности ученического коллектива, наставник молодежи, вступающей в трудовую жизнь. И это в 21 год. Окончил Копыльский государственный колледж, после чего твердо решил остаться работать в родных стенах учебного заведения.
По словам заместителя директора по учебно-производственной работе Татьяны Астрейко, за время работы молодой мастер зарекомендовал себя как инициативный и дисциплинированный работник, способный взять на себя ответственность в принятии решений по вопросам, находящимся в его компетенции. Это мнение разделяет и заместитель директора по воспитательной работе Ирина Литвинко, при этом отмечая, что во время учебы молодой человек проявлял повышенный интерес к технике и техническим дисциплинам. Активно участвовал в конкурсах профессионального мастерства в колледже, был также участником конкурса «Агромастерство» среди учащихся учреждений образования, реализующих образовательные программы среднего специального образования, в Белорусском государственном аграрно-техническом университете. Сегодня накопленные знания, умения и опыт молодой специалист передает учащимся колледжа.
— С выбором места работы сомнений не было, за пять лет учебы, можно сказать, прижился здесь, тем более что сам уроженец агрогородка Мажа, на территории которого и размещается учебное заведение, — делится Александр Чумак. — А еще моя малая родина — удивительна и неповторима. Здесь уютно и аккуратно, да и привыкли мы уже к копыльским холмам. У нас чудесная природа, прекрасный дендропарк и ухоженная зона отдыха, где можно погулять и отдохнуть. Свое свободное время люблю проводить за рулем автотранспорта, к тому же учащихся колледжа обучаю управлять трактором. А еще вместе с друзьями посещаю физкультурно-оздоровительный центр: тренажерный зал, бассейн, летом с удовольствием играем в футбол, а зимой катаемся на коньках и лыжах.
■ Алина Тарасевич[/caption]
— На родной земле намного проще, ведь здесь можно учиться, развиваться и трудиться, радоваться жизни, находить взаимопонимание и взаимоуважение со стороны друзей и близких, — делится Алина. — Как копылянка отмечу, что меня всегда тянуло домой. Здесь вышла замуж за молодого человека из деревни Душево Потейковского сельсовета. Уезжать никуда не планируем, поэтому собираем необходимый пакет документов, чтобы стать на очередь для строительства жилья. Считаю, что достичь определенных успехов, а также занять себя в свободное время люди способны в любом городе. Со школы я — спортсменка, поэтому продолжаю вести здоровый образ жизни: зимой — в тренажерном зале, а летом — на стадионе Копыльского физкультурно-оздоровительного центра.
Если возникают сложности в работе, на помощь молодому специалисту всегда приходят коллеги. Заведующая магазином Галина Укроженко отзывается об Алине как о добросовестном, ответственном и легко обучаемом сотруднике. Приятно осознавать, что для выбора профессии молодым людям важен первый урок, добрый совет, личный пример. И пусть те, кто остался на малой родине, будут верными в выборе профессионального пути, даря землякам свой талант, энергию и хорошее настроение.
Татьяна БОХАН 
