І.С. Трацэўскі (у цэнтры)[/caption]
У 1943 годзе на перадавой лініі перад боем уступіў у члены ВКП(б) і дастойна пранёс праз усё жыццё ідэалы камуністычнага грамадства, веру ў сваю справу і імкненне да лепшай будучыні. Быў выбраны намеснікам парторга і агітатарам батальёна. Медаль «За баявыя заслугі» атрымаў за ўдзел у Курскай бітве. Фашысцкія танкі прарвалі нашу абарону на Белгарадскім напрамку і выйшлі на зручную адлегласць для абстрэлу да аэрадрома Гразнае. Старшына Трацэўскі паспеў эвакуіраваць усё гаручае. Ордэнам Чырвонай Зоркі ўзнагароджаны за вызваленне Кіева. Быў другі раз паранены, але змог вывесці калону бензавозаў з-пад бамбёжкі ў час дастаўкі паліва на аэрадром Згуроўка. Толькі за восем месяцаў 1943 года яго ўзвод даставіў 15 285 тон авіягаручага, а агульны кіламетраж машын склаў 260 745 кіламетраў.
Дзень Перамогі камандзір аўтаспецузвода 171-га асобнага аўтатранспартнага батальёна 26-га раёна авіяцыйнага базіравання 2-й паветранай арміі І.С.Трацэўскі святкаваў у горадзе Вене — сталіцы Аўстрыі. Не думаў салдат, што пасля 9 мая давядзецца вызваляць сталіцу Чэхаславакіі горад Прагу ад гітлераўцаў. Яшчэ год служыў у саставе Заходняга кантынгента савецкіх войск у Еўропе.
Пасля дэмабілізацыі ў чэрвені 1946 года Іван Сцяпанавіч вярнуўся дамоў і ўжо ў верасні стаў працаваць у Слабада-Кучынскай СШ: выкладаў ваенную падрыхтоўку. Скончыў Баранавіцкі настаўніцкі інстытут, Мінскі педагагічны інстытут імя Горкага па спецыяльнасці гісторыя. Іспыты ваеннай пары выпрацавалі ў ім моцны характар, яшчэ больш умацавалі любоў да роднага краю, людзей, якіх ён абараняў ад лютага ворага. Усё гэта стала невычэрпнай крыніцай яго працоўнага подзвігу ў мірны час. Аддаў роднай школе 30 лепшых гадоў жыцця: настаўнік, завуч, дырэктар. Яго арганізатарскія здольнасці асабліва праявіліся ў перыяд будаўніцтва новай школы. Шмат зрабіў для выхавання падрастаючага пакалення на прыкладах патрыятызму, любові да Радзімы, павагі да подзвігу народа. У школе ўсталяваліся добрыя традыцыі правядзення ўрокаў і ранішнікаў, прысвечаных героям вайны, было ўзята шэфства над помнікамі і брацкімі магіламі. Часта праводзіліся маёўкі, паходы і турыстычныя злёты, паездкі ў гарады-героі. Да любой справы падыходзіў па-гаспадарску, да людзей адносіўся з разуменнем, быў шчодры і бескарыслівы, добры і сціплы. Ніколі нікога ў жыцці не пакрыўдзіў, не сказаў дрэннага слова.
Іван Сцяпанавіч прымаў актыўны ўдзел у грамадска-палітычным жыцці. Неаднаразова выбіраўся дэпутатам абласнога, раённага, сельскага Саветаў народных дэпутатаў. Шматлікімі ганаровымі граматамі і падзякамі дзяржаўных і грамадскіх арганізацый, медалём «За працоўную доблесць» адзначана гэта плённая праца і ўклад, які ўносіў сваёй дзейнасцю ў развіццё дзяржавы. Жыццё Вялікага Чалавека перарвалася неспадзявана пасля каварнай хваробы 17 сакавіка 1976 года. І толькі тады, упершыню, землякі ўбачылі баявыя ўзнагароды выдатнага кіраўніка і любімага педагога. Усяго толькі 54 гады пражыў, а колькі добрага і карыснага зрабіў для людзей! Яго імя прысвоена школьнаму музею.
Барыс ДЗЕНІСЮК,
член ГА «Беларускі саюз журналістаў» 
Павел Адамович Германович[/caption]
Четырнадцатилетним мальчишкой застала его война, фашисты вошли в деревню уже на четвертый ее день, и три долгих года подросток вместе со взрослыми и детьми мужественно переносил тяготы оккупации. После освобождения Беларуси в декабре 1944 года он был призван в ряды РККА и, пройдя военную подготовку, был отправлен на Дальний Восток, где готовилась война с Японией. И 9 августа войска Забайкальского, 1-го и 2-го Дальневосточных фронтов во взаимодействии с Тихоокеанским военно-морским флотом и Амурской речной флотилией начали боевые действия против японских войск на протяжении более четырех тысяч километров. И пусть эта война не длилась долгих 1418 дней, а всего лишь с 9 августа по 2 сентября 1945 года, она была не менее кровопролитной и тяжелой. После окончания войны Павел Адамович продолжил службу в составе советских войск на территории северо-восточных провинций Китая до 1951 года.
Отслужив, он вернулся в родные Лютовичи, где начал работу в Бучатинской средней школе: сначала бухгалтером, а затем, закончив заочно Оршанское педагогическое училище, стал вести уроки труда, изоискусства и черчения.
Одновременно с этим Павел Адамович начинает писать картины, и у него это замечательно получается. Здесь же, в школе, он встретил свою любовь, женился, родились дети. Отработав 46 лет в школе, в 1997 году он выходит на заслуженный отдых. Занимается огородом, пишет картины и дарит их друзьям, воспитывает внуков.
В последнее время стало немного подводить здоровье, но он не сдается и считает, что душа у него по-прежнему молода. Юбилей Павла Адамовича — очередное доказательство того, что 90 лет — это вовсе не преклонный возраст.
Низкий поклон Вам за ту сложную жизненную дорогу, по которой Вы прошли достойно, будучи участником исторических событий и трудясь во благо будущего поколения.
От имени всех жителей деревни Лютовичи — старейшина Галина ТРИГУБКО 
Помнік на месцы бою[/caption]
Замест прадмовы
Сёння з упэўненасцю можна сказаць, што дзень 9 мая 1942 года стаў пачаткам шырокага размаху партызанскай барацьбы на тэрыторыі Капыльшчыны. Байцы атрадаў імя Катоўскага (камандзір Васіль Яроменка), Чапаева (Іван Тараховіч больш вядомы як Дунаеў), Будзёнага (Міхаіл Ізюмскі) разам напалі на фашыстаў недалёка ад вёскі Шастакі ў так званым урочышчы Гнілуха. Дзейнічалі смела, рашуча, адразу ўзяўшы ініцыятыву ў свае рукі.
Даведка
Урочышча Гнілуха знаходзіцца ў пяці кіламетрах на захад ад Капыля. Зараз пра гераічную падзею сведчыць помнік, які стаіць ля дарогі, што ідзе з райцэнтра да возера Багушы і далей да Нясвіжа.
Напярэдадні бою
Справы зімой з 1941 на 1942 год складваліся вельмі няпроста, аднак партызаны выжылі і нават акрэплі. Але іх было яшчэ нямнога, не хапала ўзбраення. У атрадзе імя Будзёнага змагалася 37 чалавек, з іх 14 не ўзброены. Таму камандзір атрада Міхаіл Ізюмскі вырашыў разграміць Капыльскі гарнізон і захапіць зброю. Гэтую ідэю падтрымалі і байцы атрадаў Яроменкі, Дунаева. Камандзіры падключылі да рэалізацыі ідэі падпольшчыкаў Капыля, давераных сувязных, дасталі план мястэчка і ўсіх умацаванняў, пастоў абароны, дзотаў, вышак. Пад кіраўніцтвам лейтэнанта Забудзько яны пачалі распрацоўваць дэталі аперацыі. 30 красавіка 1942 года партызанскі атрад Дунаева прыбыў у савіцкі лес, дзе знаходзіўся атрад Яроменкі. Адсвяткавалі разам 1 мая, паслухалі па прыёмніку Маскву.
[caption id="attachment_57124" align="alignleft" width="223"]
П. Капуста[/caption]
Ваенныя планы
Камандзіры атрадаў намецілі аперацыю на 10 мая. Да гэтага часу сувязныя ў Капылі падрыхтавалі некалькі паліцэйскіх, якія павінны былі ліквідаваць варту казарм. Планавалася, што адна група партызан зробіць нечаканы ўдар па гарнізоннай казарме, дзе жывуць немцы, другая — па камендатуры. Начальнік штаба партызанскага атрада імя Чапаева Піліп Капуста прапанаваў: калі ўсе атрады збяруцца ў шастакоўскім лесе — яшчэ раз абмеркаваць план на мясцовасці. У ноч з 6 на 7 мая 1942 года партызанскія атрады Дунаева і Яроменкі прыбылі ў прускі лес да будзёнаўцаў, а ў ноч з 8 на 9 мая перайшлі ў шастакоўскі лес, або ўрочышча Гнілуха, як называлі яго мясцовыя жыхары.
У трох партызанскіх атрадах налічвалася каля ста чалавек. Гаспадарчы ўзвод недзе затрымліваўся, прадуктаў харчавання не хапала на ўсіх. Таму напярэдадні група партызан пайшла ў вёску Шастакі за прадуктамі. Даведаўшыся, што ў вёсцы былі партызаны, шастакоўскі солтыс паведаміў аб гэтым каменданту Капыля. Менавіта той і паслаў разам са здраднікам трох нямецкіх салдат і дзесяць паліцаяў прачасаць шастакоўскі лес, каб выявіць партызан.
Дзеянні партызан
Камандаванне партызанскіх атрадаў выставіла варту і дазоры ў кірунку Капыля. Адзін з дазорных і далажыў камандзіру атрада імя Чапаева Дунаеву, што па дарозе на Капыль рухаюцца немцы і паліцаі.
[caption id="attachment_57122" align="alignleft" width="225"]
І. Тараховіч (Дунаеў)[/caption]
Дунаеў у бінокль добра разгледзеў немцаў і паліцаяў і таго, хто іх суправаджаў. Было прынята рашэнне сустрэць ворага агнём. У выніку толькі аднаму паліцэйскаму ўдалося ўцячы ў Капыль. Партызаны падабралі трафеі: тры нямецкія аўтаматы, дзевяць вінтовак, гранаты. Усё прайшло хутка і нечакана. Народныя мсціўцы радаваліся, асабліва тыя, хто не меў зброі. На капыльскую аперацыю разлічваць ужо не прыходзілася. Але і шастакоўскі лес пакідаць яшчэ нельга. Трэба было знішчыць тых, хто прыедзе за трупамі.
Нямецкі «адказ»
Камендант Капыля ісці са сваімі сіламі на лес не рашаўся. Ён папрасіў дапамогі ў каменданта Слуцка, і той хутка адклікнуўся: паслаў каля трохсот карнікаў і паліцаяў. Яны вырашылі зайсці з прускага лесу, потым на шастакоўскі лес, каб выбіць партызан з лесу ў чыстае поле.
Але партызаны прадумана арганізавалі абарону. Своечасова адзін з лясных воінаў заўважыў першы ланцуг фашыстаў — чалавек сорак! Праз некаторы час з-за пагорка паказаліся другі ланцуг і трэці. Калі немцы падышлі ўшчыльную да партызан, якія залеглі ў засадзе, Дунаеў даў каманду «Агонь!» Немцы думалі, што партызан наогул не будзе, а тут такая нечаканасць! Фашысты залеглі. Цяпер яны ведалі, дзе абарона партызан.
Бой
З прускага лесу фашысты з пушак невялікага калібру павялі агонь. З-за пагорка немцы пачалі мясцовы абстрэл партызан, затым пайшлі ў атаку. У гэты момант быў паранены ў галаву камандзір атрада імя Катоўскага Васіль Яроменка.
[caption id="attachment_57130" align="alignleft" width="200"]
В. Яроменка[/caption]
У немцаў паляцелі партызанскія гранаты. Піліп Капуста, убачыўшы, як упаў Яроменка, падняўся ва ўвесь рост і з крыкам «У атаку! За мной!» кінуўся наперад і ўзяў агульнае кіраўніцтва боем на сябе. Контратака была магутная і хуткая, фашысты такога не чакалі, і яны, асабліва паліцаі, пабеглі назад. З ручнога кулямёта добра цэліў па ворагу мардвін Васіль Лагерманаў. Атрады Тараховіча і Яроменкі раздрабілі калону немцаў на часткі і «Гадаў паклалі!» — па выразе партызана Сяргея Зуева.
У некаторых месцах яшчэ працягваўся рукапашны бой, але хутка ўсё сціхла. Уцалелыя немцы і паліцаі адышлі на другі бок леса: нечага чакалі. А партызаны, падбіраючы трафеі, адыходзілі да шастакоўскага лесу. На паляне ляжала шмат забітых немцаў і паліцаяў. Усяго ж у гэтым баі фашысты страцілі больш за 70 салдат. З ліку партызан было паранена некалькі байцоў.
Ужо на другі дзень пасля бою 10 мая 1942 года ў Лаўскім лесе сабраліся камандзіры атрадаў. Яны ўпэўніліся, што баявому поспеху садзейнічала аб’яднанне атрадаў. Таму вырашылі па-сапраўднаму аб’яднацца і стварылі брыгаду, якой далі імя героя грамадзянскай вайны Кліма Варашылава. Камандзірам брыгады выбралі маёра Піліпа Піліпавіча Капусту, таму што ў баі ён прадэманстраваў камандзірскія здольнасці. Камісарам стаў Іван Кліменцьевіч Жыжык. Слава аб дзеяннях партызан стала хутка расці, усяляць веру ў перамогу над фашысцкай навалай.
Вачамі ўдзельнікаў
Васіль Аляксеевіч Акула, былы партызан, аўтар кнігі «Юго-западнее Минска»:
«Атрад імя Будзёнага абышоў ворага і ўдарыў з фланга. Гэта быў нечаканы і ашаламляльны ўдар. Ён, як нажом, адрэзаў частку калоны. Немцы кінуліся ўцякаць. За імі з крыкам «ура» неслася хваля атакуючых. Прыціснутыя да балота, варожыя салдаты апынуліся ў западні і яшчэ з большай злосцю аказвалі супраціўленне. Партызаны вылоўлівалі іх у густых зарасніках і расстрэльвалі…»
Мікалай Аляксандравіч Мароз, заслужаны ўрач БССР:
«Партызанамі сталі мой бацька Аляксандр Фаміч, сёстры Ліна, Жэня, Вольга і 14-гадовы Алесь. Немцы забілі нашу маці Серафіму Ігнатаўну — першага старшыню калгаса ў Вялікіх Прусах… Мы былі ўдзельнікамі ўсіх рэйдаў. Знішчалі варожыя гарнізоны. Першае хрышчэнне мы атрымалі ва ўрочышчы Гнілуха. Карнікаў разбілі ўшчэнт. Тут я ўпершыню наклаў павязку параненаму партызану».
Дзіяна ТКАЧЭНКА 
Василий Мешечек[/caption]
Из полученного конверта достаю один из присланных документов — копию наградного листа от 19 июля 1943 года на старшего сержанта Мешечка Василия Демьяновича, воздушного стрелка-радиста 454-го бомбардировочного авиационного полка 2-й воздушной армии:
«…на Воронежском фронте с 15.03.43. Произвел 23 успешно выполненных боевых вылета, из коих 19 вылетов одиночным экипажем на дальнюю разведку. При выполнении боевых заданий т. Мешечек отлично поддерживает с борта самолета связь, своевременно передает о замеченной цели, четко и смело отражает атаки истребителей противника, тем самым дает возможность экипажу вести нормальную разведку… За успешное выполнение боевых заданий Командования на фронте борьбы с немецкими захватчиками в составе экипажа, вскрывшего отход немецких войск на Белгородском направлении, достоин правительственной награды ордена «Красной Звезды».
Читаю еще один документ — копию приказа по 2-й воздушной армии: «От имени Президиума Верховного Совета СССР за образцовое выполнение боевых заданий и проявленные при этом доблесть и мужество наградить Мешечек В.Д. орденом «Красной Звезды».
Следующий документ: «Именной список вылетов авиационного полка» с 15 марта по 1 сентября 1943 года. Напротив фамилии Мешечек В.Д. находим 37 боевых вылетов, из которых 33 успешно выполнены. Здесь же есть и именной список безвозвратных потерь начальствующего и рядового состава 454-го авиаполка 2-й воздушной армии дивизии с 10 по 15 августа 1943 года. В списке значится и фамилия Мешечек В.Д., 1920 г.р., из Копыльского района Быстрицкого сельского Совета, деревни Заневедомка: «…14.08.43 не вернулся с самолетом из боевого задания, где похоронен — не установлено; родных нет».
В конверт вложена и статья из украинской газеты «Проминь» за 2007 год о легендарном интернациональном экипаже самолета «Бостон А-205» (американской фирмы «Дуглас»), того самого, на котором воевал Василий Демьянович: «…Летчики вступили в неравный бой в небе под Пархомовкой с двумя немецкими штурмовиками, которые пытались посадить наш самолет. Но экипаж не сдавался и пошел на героическую смерть под пулями фашистских асов. Остатки «Дугласа» упали за селом на краю дороги Пархомовка–Пионер. Останки членов экипажа были похоронены на местном кладбище, а позже перезахоронены в братскую могилу в центре села. 64 года считалось, что экипаж пропал без вести, но благодаря стараниям родственников командира экипажа сегодня можно сказать, что бомбардировщик вернулся с боевого задания… Про этот бой под Пархомовкой сообщалось и в сводках Информбюро. А 14 августа 2007 года состоялось торжественное открытие памятной доски экипажу 454-го бомбардировочного авиаполка 2-й воздушной армии Воронежского фронта в селе Пархомовка Краснокутского района Харьковской области Украины, где экипаж в неравном бою погиб 14 августа 1943 года».
[caption id="attachment_57092" align="alignleft" width="350"]
Памятник на братской могиле в д. Пархомовка с мемориальной доской в честь погибшего экипажа бомбардировщика[/caption]
На доске выбиты следующие фамилии: Шепетьев В.А. ст. летчик (из России), Борщ В.И. — штурман (из Украины), Мешечек В.Д. — воздушный стрелок-радист (из Беларуси), Дуйшекеев Сман — воздушный стрелок (из Кыргызстана). Фотографии всего экипажа лежат передо мной. С фотографий на меня смотрят молодые лица ребят 1919, 1929, 1923 годов рождения.
Присланный материал очень подробный. Оказывается, Василий Демьянович в Красной Армии был с 1940 года, до этого закончил Минский зоотехникум. Затем участник Великой Отечественной войны на Крымском фронте с 10 декабря 1941 года. Есть сведения и о противнике — Оскаре Ромме — летчике Люфтваффе, сбившем 14 августа 1943 года шесть наших самолетов (в том числе и «Бостон А-205»), за что был награжден Золотым Германским крестом. Я читаю о самолетах, сражавшихся над Пархомовкой, об увековечивании памяти погибших в далеком украинском селе.
Татьяна Владимировна Оборина, родственница командира экипажа Шепетьева В.А., постаралась выслать всю возможную информацию о судьбе интернационального экипажа на копыльскую землю — родину Мешечка В.Д., чтобы здесь мы знали, чтобы помнили.
Я делаю звонок в Бучатинский сельисполком. Судьба распорядилась так, что именно в эту минуту там находился Николай Михайлович Мешечек — родной племянник Василия Демьяновича. После моих вопросов и его ответов в телефонной трубке тишина. Я не вижу, я чувствую — там глаза полны слез радости от полученной новости; слез горечи, что об этом не могут услышать брат и родители Василия Демьяновича; слез благодарности незнакомой Татьяне Владимировне Обориной, что «вернула» дядю домой...
[caption id="attachment_57093" align="alignnone" width="560"]
На месте падения самолета[/caption]
Прошло долгих 74 года. Имя Мешечка В.Д. уже не значится в списках пропавших без вести, а заняло место среди имен погибших земляков.
Валентина ШУРАКОВА,
директор Копыльского районного краеведческого музея 
Никита Карпеленя с портретом своего прадедушки[/caption]
Наумович Иван Кононович родился в 1899 году в д. Подлужье Гресского района Минской области. До войны работал бондарем. Был призван в армию в 1944 году Гресским РВК. Служил в 399-й стрелковой Новозыбковской ордена Суворова дивизии. Погиб 13 октября 1944 года при освобождении Польши. Был похоронен в Польше — в Макувском уезде Варшавского вое-водства.
Карпиленя Харитон Васильевич родился в 1902 году в деревне Докторовичи Копыльского района Минской области. Был призван в армию в 1944 году Ленинским РВК. Служил в 152-й стрелковой дивизии. Погиб 28 января 1945 года в Восточной Пруссии — Кенигсбергский округ, Бартенский район, д. Моссунен (ныне Россия, Калининградская область). Похоронен в братской могиле в п. Подлипово Правдинского района Калининградской области.
[caption id="attachment_57129" align="aligncenter" width="502"]
Здесь похоронен Карпиленя Х.В.[/caption]
Когда я читал на сайте «Мемориал» информацию о своем прадедушке, то мне вспомнились строки из поэмы Тимофея Белозерова «Вечный огонь». Я как бы очутился в том времени и увидел смерть своего прадеда.
Вот с окровавленной повязкой,
Швырнув на землю автомат,
Встает солдат с тяжелой связкой
Противотанковых гранат.
Под кенигсбергским небом серым
В порыве яростном встает,
Навстречу «тиграм» и «пантерам»
Сквозь смерть
В бессмертие идет…
Подвиг солдата Великой Отечественной войны вписан навеки в сердца потомков. Воспоминания о войне учат нас быть достойными памяти своих героических прадедов.
9 мая я обязательно приму участие в республиканской акции «Беларусь помнит!» и с гордостью пронесу портрет своего героического прапрадеда.
Никита КАРПЕЛЕНЯ,
учащийся 7 «Б» класса ГУО «Средняя школа № 2 г. Копыля имени Тишки Гартного» 
