Светлана Станиславовна вручила Благодарности и памятные подарки учащимся СШ №3 г. Копыля: Ксении Медведевой, Анне Татковой, Дарье Шубиной и Василисе Шашновой.
Наталья ДАВЫДЕНКО 
Коратка пра галоўнае
Калі коратка, то Эдвард Вайніловіч паходзіў са сярэднезаможнага шляхецкага роду Вайніловічаў герба «Сыракомля». У свеце ён вядомы як веруючы, працавіты чалавек і патрыёт Беларусі. Да яго меркавання прыслухоўваўся прэм’ер-міністр Расійскай Імперыі Пётр Сталыпін. Маючы велізарны аўтарытэт, Вайніловіч быў выбраны дэпутатам з 1906 па 1909 год ад Мінскай губерні ў Дзяржаўны Савет гэтай вялікай краіны.
На тэрыторыі сучаснага Капыльскага раёна знаходзіліся яго маёнткі – у Савічах і Пузаве. Зараз у Савічах, дзе рэфарматар Мінскага краю правёў значную частку свайго жыцця і дзе былі пахаваны яго дзеці Сымон і Алена, узвышаюцца побач праваслаўны і каталіцкі крыжы – сімвал імкнення да адзінства хрысціян. На граніце высечаны радавы герб і надпіс «Так хацеў Бог».
З верай праз усё жыццё
На працягу свайго жыцця Эдвард Вайніловіч спрыяў міжрэлігійнаму дыялогу. У гісторыі цяжка знайсці яшчэ такую асобу, якая б клапацілася пра будаўніцтва храмаў для людзей розных веравызнанняў.
Для Эдварда Вайніловіча вера ў Пана Езуса стала той сілай, якая дапамагла вытрымаць шматлікія выпрабаванні. Католік па сваім веравызнанні, ён з павагай ставіўся і да прадстаўнікоў іншых рэлігійных поглядаў. У сваіх успамінах ён піша: «У маёнтку Савічы, пры самым парку, узвышалася і цяпер узвышаецца царква, раней уніяцкая, а цяпер праваслаўная… Ніхто з нашай сям’і не быў заражаны рэлігійным фанатызмам, асабліва ў адносінах да ўсходняга абраду. Мы з задавальненнем бывалі ў царкве на вянчаннях або пахаваннях нашай прыслугі, займаючы ганаровыя месцы, звычайна з дыванком пад нагамі і ў крэсле». Гэтая мудрая пазіцыя ў стаўленні да праваслаўнай веры пазней дапаможа выбраць стыль будаўніцтва Чырвонага касцёла…
«Правіца Божая падняла мяне»
Аднак у сямейным жыцці Вайніловіча праследавалі няшчасці. У 1897-м памірае адзіны 12-гадовы сын, апошняя галіна старажытнага і заслужанага роду. Падняцца няшчаснаму бацьку пасля та-кога страшнага ўдару дапамагла вялікая і моцная вера ў Бога. «Божая правіца, – піша ён у сваім завяшчанні, – завісла нада мной, застаўся я, як звяно, адарванае ад ланцуга, але правіца Божая і падняла мяне. Гасподзь даў мне сілы, і я не ўпаў…». Праз некалькі гадоў на сям'ю Вайніловічаў абрушваецца новае няшчасце. У 1903 годзе памірае 19-гадовая любімая дачка, дзіця яго духу. Пераадольваючы цяжар і гэтага страшнага ўдару, ён піша наступныя, поўныя пакоры і падпарадкавання Божай волі словы: «Вялікі, Усемагутны і Магутны Гасподзь Бог, моцная Яго правіца падзяляе ўдары па сваім меркаванні, а затым рухае чалавекам, каб ён цярпліва нёс іх і не зваліўся, але вытрымаў да канца, пакуль не пераможа справядлівасць Гасподняя. З некалі моцнага дрэва майго роду ападала галіна за галіной, пакуль не застаўся адзін я, як ствол, прысуджаны да вымірання, як громам здзіўлены, якога ўжо ні адна вясна не зможа адрадзіць – ТАК ХАЦЕЎ БОГ».
Каб ушанаваць памяць сваіх любімых дзетак, Эдвард Вайніловіч будуе ў Мінску касцёл.
[caption id="attachment_113278" align="aligncenter" width="600"]
■ Ідзе будаўніцтва касцёла, 1908 г.[/caption]
Касцёлу – быць!
У сваіх «Успамінах» Вайніловіч піша, што Мінск напрыканцы ХІХ стагоддзя меў акрамя Кафедральнага касцёла яшчэ храмы пры ордэнах Дамініканаў, Бернардынцаў, Бернардынак і Бенедыктынак, не лічачы парафіяльнага касцёла, размешчанага за горадам, на так званай «Залатой Горцы». Пасля скасавання ордэнаў і закрыцця касцёлаў пасля 1863 г. у Мінску застаўся толькі адзін храм, былы Кафедральны, які нават не змяшчаў усіх вернікаў. Па вялікіх святах, нават у моцныя маразы і завеі, можна было ўбачыць натоўпы вернікаў, якія запаўняюць плошчу падчас богаслужэнняў, якая знаходзіцца паміж Кафедральным касцёлам, домам губернатара і Саборам. Неабходнасць узвядзення другога храма ў раёне Брэсцкага вакзала, у напрамку якога пашыраўся горад, адчувалі не толькі духоўныя ўлады, але і гарадскія. З мэтай пабудовы новага храма быў створаны гарадскі камітэт пад старшынствам Міхала Валовіча. Аднак усе добрыя намеры разбіваліся з-за адсутнасці сродкаў, а таксама немагчымасці атрымаць дазвол на будаўніцтва новага касцёла.
[caption id="attachment_113277" align="aligncenter" width="840"]
■ Так выглядаў Чырвоны касцёл у пачатку ХХ ст.[/caption]
Дзеля згоды паміж Усходам і Рымам
Гасподзь распарадзіўся па-свойму. У сувязі з цяжкімі ўдарамі лёсу, якія па волі Усявышняга абрынуліся на Вайніловіча, ён вырашыў зрабіць ахвяраванне шляхам пабудовы храма Святых Сымона і Алены… Жаданнем гэтага мецэната было, каб Мінск меў храм, які вылучаецца на фоне сучасных новых пабудоў. На будаўніцтва храма Вайніловіч вылучыў у 1904 годзе 300 тысяч рублёў. У гарадскіх улад ён прасіў участак зямлі, права самому даць назву храму і неўмяшанне ў справы будоўлі.
Паколькі касцёл быў прысвечаны яго любімым дзецям, там нічога не было выпадковым. Аблічча і колер касцёла нібыта Дзева Марыя і анёлы явілі Алене ў сне, калі дзяўчына памірала. А сам Эдвард пачаў выбіраць узоры і разглядаць розныя архітэктурныя рашэнні. «Мне не хацелася спыняцца на гатычным стылі, – пазней успамінаў мецэнат, – па-першае, таму, што ён стаў занадта распаўсюджаным дзякуючы запланаванай пабудове каталіцкіх храмаў у Расіі, а па-другое, занадта адрозніваўся ад храмаў усходніх абрадаў, якія існуюць у нашым Краі. Гэты стыль акцэнтаваў бы ўвагу на адрозненні веравызнання розных сацыяльных класаў, паколькі большая частка сялян была праваслаўнай, а землеўладальнікі – каталікі. Таму я спыніўся на раманскім стылі, які квітнее ў эпоху згоды паміж Усходняй царквой і Рымам... Няхай усё служыць справе ўслаўлення Госпада Бога!»
У гонар нябесных заступнікаў
Архітэктарам Вайніловіч абраў Томаша Пайздэрскага. Эдвард амаль поўнасцю адмовіўся ад ахвяраванняў іншых людзей. Але ў дар былі прыняты святыні: ікона Божай Маці ад сям'і Скірмунтаў з Парэчча і драўлянае распяцце, зробленае яшчэ для Слуцкага Фарнага касцёла. Вітражы ў храме ствараў мастак Францішак Бруздовіч; алтар, інтэр'еры і скульптуры – скульптар Зігмунд Ота. Разам з балконамі і хорамі храм умяшчаў да 1500 чалавек. Касцёл быў асвечаны 21 лістапада 1910 года ў гонар нябесных заступнікаў дзяцей Вайніловіча – святых Сымона і Алены.
[caption id="attachment_113279" align="aligncenter" width="600"]
■ Месца пахавання Эдварда Вайніловіча[/caption]
Каля храма, збоку ад невялікай каплічкі, Эдвард Вайніловіч змясціў бронзавую копію Маці Божай, аналагічную той, якая сёння стаіць на іх радавых пахаваннях у Савічах і якая стала прадметам асаблівага пакланення вернікаў. На франтоне ўнутранай галерэі былі змешчаны выявы самаго мецэната і ягонай жонкі з надпісам на латыні: «Гэты храм пабожнай памяці сваіх дзяцей Сімяона і Алены».
Эдвард Вайніловіч памёр у суботу 16 чэрвеня 1926 года ў польскім горадзе Быдгашчы. А праз 80 гадоў па просьбе вернікаў і з захаваннем усіх юрыдычных патрабаванняў яго прах перавезлі ў Беларусь і ўрачыста перапахавалі злева ад галоўнага ўваходу ў касцёл Святых Сымона і Алены.
Падрыхтавала Дзіяна ТКАЧЭНКА 
– В свое время бывший директор школы-интерната Ермолицкий Феликс Иосифович занимался рассадой и в основном помидоров, а также выращивал тюльпаны на выгонку, – говорит Николай Михайлович. – Это было еще в далеком 1978 году. Мы же, насмотревшись на эту красоту и огромный урожай, научились, вдохновились и также более масштабно увлеклись выращиванием помидоров и тюльпанов. Жители агрогородка уже знают, чем увлеклась семья Мурашко.
ТЮЛЬПАНЫ НА ВЫГОНКУ
– Начиналось все с горсточки маленьких луковиц, которые посадили ради интереса в грунт. И только спустя два года появились крупные луковицы, уже в свою очередь давшие «деток». А на третий год они пошли у нас на выгонку. Так и начался наш долгий путь в «страну тюльпанную», – улыбается Нина Васильевна.
Хозяева выращивают тюльпаны ранних сортов двух видов: Дарвиновы гибриды и Оксфорд. Для этого необходимо, чтобы участок был достаточно ровным, так как во впадинах в весенне-осенний период застаивается вода, а это приводит к вымоканию луковиц, которые потом могут подвергаться заболеваниям и в зимнее время вымерзать.
– Тюльпаны очень отзывчивы к подкормкам и наличию питательных веществ в почве, – говорит Николай Михайлович. – Недостаток азота чаще уменьшает урожай луковиц, листовую массу, длину стебля и в целом величину цветков. Фосфорные и калийные удобрения обычно в норме вносят при подготовке почвы, а азотные – во время посадки луковиц. Первую же подкормку необходимо провести либо осенью, спустя 5-7 недель после посадки, либо ранней весной, в период таяния снега. Также можно подкармливать аммиачной селитрой, а если поливать, то из расчета один спичечный коробок на одно ведро воды.
– Вырастить тюльпаны очень просто, – говорит Нина Васильевна. – Осенью, в первых числах октября, сажаем луковицы. Перезимовав, весной растение начинает интенсивно расти и в начале мая расцветает. Когда тюльпаны отцветут, начинается процесс созревания луковиц. Листья засыхают, и это говорит о том, что нужно выкапывать. Необходимо аккуратно сложить их в ящики, чтобы хорошо просохли и дозрели. Затем каждую луковицу перебрать: большие в одну корзину, а мелкие – в другую.
Для выгонки большие луковицы в сентябре хозяева высаживают в посадочные ящики. Для этого необходимо половину ящика засыпать торфяной землей, так как она легкая, рыхлая, влажная и богатая гумусом – в нее густо сажают луковицы и также засыпают сверху. До заморозков ящики стоят на улице, а когда наступают морозы, их пристанищем становится подвал. И уже за месяц до выгонки растения переносят в дом, где они тут же начинают расти.
Николай Михайлович для этого создал все условия: установил большие лампы, чтобы цветам было достаточно света и тепла. А как только тюльпаны созревают, их срезают и ставят в холодное и темное помещение.
СИНЬОР ПОМИДОР
У хозяйки более сорока видов семян помидоров. Нина Васильевна отмечает, что гибридные семена помидоров с маркировкой F1 она не выбирает на семена, так как во втором поколении они все свои вкусовые качества уже проявлять не будут. Но многие предпочитают выращивать такие сорта на своем участке, потому что они очень урожайны и отличаются особой стойкостью к различным болезням.
Самый неприхотливый ультраскороспелый сорт томата стелющего типа – Монгольский карлик, ведь он не требует к себе никакого внимания и дает хороший урожай. А для того, чтобы вырастить вкусный и сочный томат, необходимо пройти несколько этапов.
1-й: подготовка семян. Замочить в слабом растворе марганцовки на 20-30 минут. Затем промыть и завернуть во влажную ткань для прорастания в теплое место.
2-й: подготовка грунта. Грунт можно купить либо сделать самому. И опять же хозяйка приготовила грунт из четырех частей торфа и одной части речного песка. Все перемешала, посеяла семена и поставила в теплое место.
3-й: проращивание семян. Для того, чтобы рассада росла крепкой, хозяева создают тепличные условия. Как отметил Николай Михайлович, первые четверо суток она должна быть круглосуточно на свету, а затем необходимо постепенно сокращать количество световых часов.
4-й: закаливание рассады. Когда появились первые теплые лучи солнца, хозяева выносят ее для закаливания в теплицу. Там она привыкает к воздуху, становится крепкой и устойчивой к климату.
5-й: пикировка рассады. Для этого подготовлены специальные парники (металлические дуги, накрытые спанбондом и пленкой). На расстоянии 10 на 10 сантиметров высаживается рассада до полного ее укоренения.
6-й: посадка в грунт. В конце мая-начале июня уже крепкое растение высаживается в открытый грунт. И спустя непродолжительное время можно собирать первый урожай.
Также не стоит забывать и о подкормке. Для этого семья Мурашко делится специальными рецептами бальзамов для подкормки помидоров.
№ 1: в 200-300 литровую бочку насыпать 1/3 крапивы, ведро коровьего навоза, две лопаты золы, 2 кг дрожжей, 3 литра сыворотки. Дать настояться две недели. Затем разбавить водой в пропорции 1:10 (литровая банка на ведро воды) и подливать под корень 1 раз в 10-15 дней в три подхода.
№ 2: на 10 литров воды добавить 15-20 капель йода, 1 литр молока, 0,5 ч. л. борной кислоты. Применять каждые 15 дней в три подхода.
– После высадки в грунт необходимо опрыскивать томаты от фитофторы, – говорит Николай Михайлович. – С интервалом в 10 дней 4-5 раз. Лучше применять раствор из 10 литров воды, 5 ст. л. сахара, 5 ст. л. пищевой соды, 2 ст. л. медного купороса, 10 капель йода и мыла.
КСТАТИ! Хозяева рекомендуют на одном месте несколько лет подряд не выращивать томаты, а искать для них другое место, и спустя 3-4 года возвращать на прежнее. Таким образом все лето до поздней осени вас будет радовать богатый урожай сочных, красивых и безумно вкусных помидоров.
С недавнего времени Нина Васильевна увлеклась выращиванием фенхеля (лекарственного укропа). Он имеет приятный запах и сладковато-пряный вкус. Хозяйка много знает о его полезных свойствах: обладает бактерицидным, противовирусным и отхаркивающим свойствами, успокаивает нервную систему, расширяет кровеносные сосуды. Его можно употреблять в виде чайного отвара при болях в животе, кашле и бессоннице.
Беседовала Наталья ДАВЫДЕНКО 
