Вайна скалечыла і перакрэсліла лёсы мільёнаў людзей. Сярод тых, хто прайшоў лагернае пекла, быў і наш зямляк з вёскі Карзуны – Андрэй Сяргеевіч СКРЫГАН. Малады салдат прайшоў трохгадовыя пакуты, калі адзін раз у суткі давалі чарпак баланды з шалупіння проса, увесь час цкавалі аўчаркамі, збівалі гумавымі палкамі.
Нарадзіўся ён у вёсцы Пукава Капыльскага раёна ў мнагадзетнай сялянскай сям’і. Бацькі яго былі малапісьменныя, але ўсяляк падтрымлівалі імкненне сваіх дзяцей да вучобы. Таму Андрэй пасля заканчэння сямігодкі паступіў у Слуцкае педвучылішча. Праз год навучання захварэў і вымушаны быў вярнуцца дамоў.
Ваеннымі шляхамі
Прызваны на ваенную службу ў 1940 годзе. Баявое хрышчэнне дваццацігадовы чырвонаармеец атрымаў пада Львовам у складзе 6-й арміі 8-й танкавай дывізіі 8-га батальёна сувязі. З гарышчаў хат, купалоў цэркваў стралялі па чырвона- армейцах украінскія нацыяналісты і былыя польскія вайскоўцы. На ўскраіне горада Андрэй ледзьве не загінуў: куля трапіла ў галаву, але зрыкашэціла ад каскі. Цяжкія баі разгарнуліся пад Валчанскам. Снарады варожай артылерыі білі бесперапынна, побач разрывала людзей на кавалкі. Жыццё адлічвалася хвілінамі і секундамі.
Франтавыя дарогі праходзілі праз Варашылаваградскую, Кіраваградскую, Жытомірскую, Вінніцкую і Кіеўскую вобласці. Запомнілася салдату зіма 1942 года, змагаліся тады на Харкаўскім накірунку. Ужо вопытны воін санітарна-медыцынскага ўзводу 130-й танкавай брыгады, Андрэй Скрыган, рызыкуючы жыццём, эвакуіруе параненых з перадавой. Прыйшлі і першыя поспехі: Чырвоная Армія вызваліла многія населеныя пункты. У маі пачалося контранаступленне, якое было правальным. Два тыдні ў акружэнні. 25 мая, змучаныя і знясіленыя, без ежы, лекаў і боепрыпасаў, паспрабавалі выйсці з варожага кальца. Ішлі ўсю дарогу галодныя і стомленыя. У вёсках – немцы. Туды нельга заходзіць – схопяць адразу.
Злавілі коней і разам з разведчыкамі рушылі на прарыў. Немцы адкрылі артылейрыйска-мінамётны агонь. Снарад упаў побач з канём і не разарваўся. Спалоханая жывёла тузанулася ўбок і скінула Андрэя, а нага яго засталася ў стрэмені. Андрэй атрымаў расцяжэнне сухажылляў, моцна кульгаў і не мог хадзіць. Другая спроба прарыву таксама не ўдалася: быў паранены асколкам у галаву (шрам застаўся на ўсё жыццё), зваліўся ў акоп.
[caption id="attachment_127721" align="alignnone" width="500"]
Андрэй Скрыган, красавік 1941 г., г. Львоў[/caption]
Лагерныя пакуты
Там і трапіў ў палон. Ваеннапалонных прыгналі ў вёску Таранаўку. У наступную ноч пайшоў моцны дождж. З сябрамі ўцяклі, але на другія суткі іх злавіла мясцовая ўкраінская паліцыя і адправіла ў лагер на станцыю Смелавічы.
Праз некалькі тыдняў зняволеных загналі ў таварныя вагоны і адвезлі ў г. Кельце ў Польшчы. Гэта быў лагер строгага рэжыму, акружаны ў два рады калючым дротам вышынёй тры метры, паміж якімі ляжалі звітыя клубкі калючага дроту. Кожны барак таксама абнесены дротам. Звонку па баках хадзіла варта з аўчаркамі, па вуглах стаялі вышкі з кулямётамі і пражэктарамі.
Восенню ў лагеры з’віліся галаварэзы з СС. Вывелі ўсіх на свабодную тэрыторыю, загадалі зняць адзенне, а вокал паставілі кулямёты. Мабыць, хацелі расстраляць. На шчасце, з горада паспеў прыехаць афіцэр і адмяніў расстрэл. Пасля адправілі ў Германію ў г. Нюрнберг. З раніцы да ночы палонных трымалі на двары. Каб сагрэцца, хаваліся ў туалеты, але ахова адразу прыбягала з палкамі і цкавала аўчаркамі. Білі, куды патрапяць. Каго адразу забівалі, а хто – гінуў у таўкатні. Прымушалі хадзіць гусіным крокам. У цагляны барак пускалі толькі на ноч. Нары голыя, і моцна хацелася есці. З адзення – толькі адна гімнасцёрка, якую нацягвалі на галаву, дыхалі і гэтак грэліся. Як ратаваліся ад холаду? Збіваліся ўсе разам, нібы ў пчаліны рой, і хадзілі па крузе. З сярэдзіны, хто сагрэўся, выходзілі на край, а з краю – рухаліся ў сярэдзіну. Маразы тады лютавалі страшэнныя. Многія вязні ў паношаным адзенні проста пазамярзалі.
Затым Андрэй быў адпраўлены ў Саксонію (г. Ашацт) у рабочую каманду. Стала крыху лягчэй. Трапіў добры канваір, які дазваляў што-небудзь узяць з буртоў на станцыі (бульбу, буракі, моркву), паведамяў звесткі з фронту. Так ў лютым 1943-га даведаліся, што нашы разбілі немцаў пад Сталінградам. Таксама польскія і французскія рабочыя перадавалі паведамленні Савінфармбюро. Але гэта было нядоўга. Зноў павезлі ў Польшчу. Побач – крэматорый, дзе спальвалі нашых ваеннапалонных. Вагонны састаў загналі ў тупік, мабыць, чакалі нейкага загаду. Пашанцавала, падышоў паравоз, і шлях лёг у лагер горада Заган. Там усім нанеслі кляймо – нумар, як жывёле, і размеркавалі па шахтах.
Ішоў ужо 1944 год. Андрэй так знясілеў, што з некалькімі сябрамі яго адправілі ў каманду на папаўненне, у якой было 400 чалавек. Працавалі на металургічным заводзе г. Гіндэнбурга. Трапіў ў группу з сямі чалавек, вучылі на электра-зваршчыкаў. Прымусілі варыць вадасцёкавыя трубы, а затым – каляскі. Зразумелі, што гэта пойдзе недзе на мора для ваенных патрэбаў. Разам са старшыной з Феадосіі непрыкметна пачалі ў вуглах калясак прапальваць дзіркі. Брак заўважылі, і ўсю сямёрку закрылі ў будынку без вокнаў і з жалезнымі дзвярамі. Паляк, рабочы з грамадзянскіх, шапнуў, што на групу «шкоднікаў» каменданту лагера пададзены рапарт і што за сабатаж могуць павесіць на браме ля ўваходу на завод. Моцна катавалі. Падлога плыла з-пад ног, страчваў прытомнасць, аблівалі сцю-дзёнай вадой, але нічога не дабіліся. Камендант пакаранне смерцю адмяніў. І на гэты раз пашанцавала.
25 студзеня 1945 года разам са сваім напарнікам вырашыў уцякаць. Фронт быў ужо блізка – 12 кіламетраў, так казалі палякі. Моцныя марозы і многа снегу было. Дахадзягі не елі некалькі дзён. Прабраліся да лесу – і Андрэй страціў прытомнасць, а яшчэ скінулася драўляная калодка, якую на распухлую нагу не змог нацягнуць. Прыклаўшы ўсе намаганні, выйшлі да польскай вёскі. Мясцовыя жыхары накармілі, але заставацца не было як, і яны рушылі да фронту. Праз некалькі кіламетраў іх схапіў вайсковы патруль. Пакуль трымалі ў хляве, старшына-сябар уцёк, бо быў мацнейшы. Да яго прывялі двух нашых уцекачоў і адправілі ў г. Рацібор у гестапа. Адтуль праз тры дні адканваіравалі ў турму, дзе вырашылі, што перад імі – ваенны камісар, і аб’явілі: «Раніцай – на расстрэл!». Рукі не працавалі, нага пачырванела, яшчэ больш апухла, ішло нагнаенне. Многа перадумаў за гэту ноч: у вачах стаяла родная вёска, бацька, маці, сястра. Надзея на вызваленне хоць і згасла, але ж усё-такі цеплілася, крышачку сагравала сэрца.
На досвітку пачулася артылерыйская кананада і пачаўся налёт нашай авіяцыі. Турэмная ахова разбеглася. Камеру нехта адкрыў. Андрэй на каленях выпаўз на калідор і ўбачыў іншаземцаў, якія размаўлялі на англійскай і сербскай мовах, страціў прытомнасць. Падхапілі яго, вынеслі на фурманку, на якой трапіў у Чэхаславакію ў партызанскі шпіталь. Лячылі нашы ўрачы – былыя палонныя. Ампуціравалі пальцы на левай назе – стала лягчэй. Медыкі ратавалі рукі. Гэта было ў г. Фалькенау, які 7 мая 1945 года вызвалілі амерыканскія войскі.
[caption id="attachment_127723" align="alignnone" width="600"]
На грудзях - ордэны і медалі, а ў грудзях – востры боль... 1988 г.[/caption]
Пасля перамогі
Дзень Перамогі сустрэў на мыліцах. Праз некаторы час перавезлі ў г. Карлсбад (цяпер Карлавы Вары), дзе знаходзіліся нашы вайскоўцы. Лячыўся ў медсанбаце. Спачатку кінуў мыліцы, а затым і палку. Пасля выздараўлення вярнуўся ў дзеючую армію, быў прызначаны на пасаду камандзіра роты будаўнічага батальёна. Праз два гады – звольнены са службы.
Вярнуўся з вайны Андрэй Сяргеевіч Скрыган з падарваным здароўем і з параненай душой 12 студзеня 1947 года. Пасля шасці гадоў расстання пераступіў парог роднай хаты. Бацькі казалі, што прыйшоў з таго свету. А ён проста радаваўся, што жывы, што няма большага шчасця, як вярнуцца дамоў. Не перадаць словамі – гэта перажыць трэба: сэрцам збалелым, трывогай адчуць! Хутка ажаніўся. Пераехаў у вёску Карзуны. Працаваў у брыгадзе, затым на поште, выступаў на мітынгах падчас святочных мерапрыемстваў. Прадметам асаблівага яго гонару, і разам з тым болю, быў сын Станіслаў, які трагічна загінуў у маладым узросце. Гэта няшчасце, якое ён і не змог перанесці, канчаткова падарвала здароўе. Пакуль былі сілы, наведваў родную школу, дзяліўся ўспамінамі з навучэнцамі і педагогамі, заўсёды плакаў. Усё астатняе жыццё болем у сэрцы адгукалася вайна, успамінам пра якую былі ордэн Айчыннай вайны ІІ ступені, медаль «За перамогу над Германіяй у 1941 – 1945 гг.», юбілейныя ўзнагароды. Не стала ветэрана і вязня фашызму ў 1996 годзе. Ён сумленна пражыў нялёгкае, наканавае лёсам жыццё, не згубіўшы чалавечнасці і дабрыні.
Барыс ДЗЕНІСЮК,
член ГА «Беларускі саюз журналістаў»
Дмитрий Бочков, Вадим Грачев, Сергей Пилищик, Виталий Ракевич и Валентина Козич[/caption]
В зале собрались представители отраслевых профсоюзов района, председатели первичных организаций, общественные инспекторы и специалисты. Именно им предстояло обменяться мнениями относительно перспектив развития профсоюза, а некоторым и определиться с приоритетами.
Профсоюзный актив должен быть ближе к людям, глубже вникать в их заботы и чаяния, твердо отстаивать социально-экономические интересы. Согласованные совместные действия, не подменяя, а дополняя друг друга, — залог успеха в производственной деятельности и, как следствие, повышения материального благосостояния работников. При этом необходимо избегать формализма и консерватизма, постоянно помня о том, что профсоюзная работа — дело творческое, и подход к нему должен быть соответствующим.
В какой мере эти и другие пожелания были реализованы на практике, можно судить, заслушав доклад председателя Копыльского районного объединения профсоюзов Валентины Козич.
— Сегодня мы принимаем решения, направленные на выполнение требований VII Пленума Федерации профсоюзов Беларуси, который состоялся в декабре минувшего года, где обсуждены задачи для всего профсоюзного сообщества страны, — отметила Валентина Семеновна. — Как подчеркнул председатель Федерации профсоюзов Беларуси Михаил Орда, стабильность и благополучие общества зависят от каждого из нас. Наша основная задача совместно с социальными партнерами — это улучшение финансового состояния предприятий и организаций, их экономическая эффективность, которая напрямую связана с благосостоянием людей. Несмотря на беспрецедентное давление в виде самых несправедливых и необоснованных санкций, экономика района сработала устойчиво, трудовые коллективы сохранены. Как сказал Глава государства Александр Лукашенко, каждому на своем рабочем месте нужно добросовестно и качественно трудиться, чтобы быть сильными, независимыми и сохранить нашу страну.
Профсоюзный лидер района в своем выступлении затронула буквально все аспекты деятельности объединения: рас-сказала о проводимых собраниях, общественном контроле, проверках стабилизационных фондов, мониторингах цен, приемах, мероприятиях, конкурсах и многом другом.
Из слов Валентины Козич стало понятно: профсоюзам есть что сказать, донести до общественности важные составляющие своей деятельности, которая касается всех сфер жизни и слоев общества. Профкомы каждой профсоюзной организации сопровождают коллег и в радостных, и в печальных событиях, оказывают помощь в связи с длительной болезнью, держат связь с ветеранами, заботятся о молодежи. Эта помощь и поддержка действительно важна.
Отчет о проделанной работе держала и председатель Копыльского РК профсоюза работников АПК Ирина Степуро. О первичной профсоюзной организации Копыльского ТЦСОН рассказала ее председатель Ирина Рай. К слову, это лучшая ППО в нашем районе по итогам минувшего года. Сегодня она насчитывает 169 человек и имеет стопроцентный охват профсоюзным членством. О деятельности первички Копыльской ЦРБ сообщила Людмила Лагун, которая и является ее председателем.
Стоит отметить, что сегодня одной из основных обязанностей профсоюзных информационных структур является распространение информации о конкретных делах, которая основана на честном и содержательном анализе их работы. Об этом участникам рассказала специалист по связям с общественностью Копыльского районного объединения профсоюзов, корреспондент «Слава працы» Кристина Жоголь.
Подводя итог состоявшегося конструктивного разговора, Вадим Грачев подчеркнул: деятельность профсоюзных организаций настолько многогранна и затрагивает все стороны жизни трудовых коллективов, что ее значимость трудно переоценить. Вадим Николаевич отметил спокойную и уютную красоту копыльского края, поблагодарил за отличную организацию культурно-спортивного фестиваля «Вытокі. Крок да Алімпу», который прошел в нашем городе прошлым летом.
И, конечно, не обошлось без поздравлений. Заслуженную награду вручили продавцу магазина «Родны кут» д. Бобовня Еуджении Чалевич, которая стала победителем конкурса «Мастер Минской области». Дипломы победителей получили и лучшие первички, занявшие призовые места в районном смотре-конкурсе: первое место у первичной профсоюзной организации Копыльского ТЦСОН, второе — у Семежевской средней школы (председатель Елена Бельская), третье — у организации из детского сада №3 г. Копыля (председатель Татьяна Бурма).
[caption id="attachment_127719" align="alignnone" width="840"]
Валентина Козич (справа) вручает награду Татьяне Бурме[/caption]
В следующем году профсоюзному движению исполнится 120 лет.
Профсоюзная организация нашего района — это монолитная, сплоченная общественная организация, объединяющая в своих рядах 9639 человек, 103 первички, 4 райкома и представляет 12 отраслевых профсоюзов. В частном секторе экономики создано 14 первичных организаций. Создан и наполняется информацией телеграм-канал «Профсоюзы Копыльщины», а также сайт районного объединения kopyl.fpb.1prof.by.
Кристина ЖОГОЛЬ 
— Я увидела золотошвейные работы и сразу поняла, что такая красота обязательно должна быть и в копыльской церкви. Договорилась с мастерицами, обратилась к Антону Смольскому, который не отказал в спонсорстве. Также некоторый финансовый вклад в этот проект сделали ученицы моей Международной школы ирландского кружева, — рассказывает Ольга Старостина, которая и выступила основным идейным вдохновителем и организатором всего процесса.
Комплект выполнен из бархата, расшитого натуральным жемчугом, золотной нитью и канителью. Уникальная ручная работа создана творческой мастерской золотошвейного мастерства «Тавифа», которая функционирует при Минском храме иконы Божией Матери «Всех Скорбящих Радость». Основное направление работы талантливых мастериц — вышивка предметов сакрального значения как для белорусских храмов, так и для зарубежных. Здесь стоит отметить одну из золотошвеек Ларису Муравьеву. Она вложила в создание набора не только львиную долю труда, но и душу.
— Копыльщина для меня — не чужая сторона, — рассказывает Лариса Муравьева. — Отсюда мои корни, здесь жили родные мне люди, а в Старом Копыле похоронены родной дедушка и дядя. Поэтому данный комплект я создавала с особым трепетом. Нужно было успеть к Пасхе, работа велась достаточно плотно и за полтора месяца все было готово.
В литургический набор входят так называемые покровцы и воздух. Это матерчатые платы, которыми покрываются дискос и потир во время литургии. Праздничный подарок накануне Пасхи из рук Ольги Старостиной принял благочинный Копыльского церковного округа Андрей Евшель. А Антон Смольский посетил храм уже непосредственно в сам праздничный день.
— Этот православный литургический набор — очень ценный и значимый подарок для нашего храма. Приятно, что он сделан ко дню Святой Пасхи нашими знаменитыми земляками, которые не забывают свою малую родину, — поблагодарил организаторов и участников проекта отец Андрей.
Кристина ЖОГОЛЬ
Фото автора
