Накануне 90-ленего юбилея бывший председатель первичной ветеранской организации ОАО «П-з Дусаевщина» Чеслава Феликсовна Григорович принимала поздравления.
Так, решением Президиума Белорусского общественного объединения ветеранов ей присвоено звание «Почетный председатель».
В удостоверении отмечено: «За активную многолетнюю и плодотворную работу и особые заслуги в развитии ветеранского движения». Юбилярше кроме данного удостоверения были вручены сертификат и другие подарки от Копыльского районного Совета ветеранов.
[caption id="attachment_106052" align="aligncenter" width="840"]
■ Чеслава Григорович принимает поздравления от Людмилы Каменко[/caption]
Людмила Михайловна Каменко отметила большой вклад Чеславы Григорович в работе ветеранского движения, которое она возглавляла около 20 лет. К слову, звания «Почетный председатель» пока нет ни у кого другого на Копыльщине.
Павел ШЕИН
Ветэран педагагічнай працы Часлава Феліксаўна Грыгаровіч з вёскі Вялешына сёння адзначае юбілей. Яна прайшла працоўны шлях ад выхавальніка дзіцячага дома на Брэстчыне да дырэктара школы на роднай Капыльшчыне.
Адзначана званнямі і ўзнагародамі: «Выдатнік народнай асветы», «Выдатнік асветы СССР», медалямі «За доблесную працу. У азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння У.І. Леніна» і «Ветэран працы», знакам «Пераможца сацыялістычнага спаборніцтва» і інш. Нават у 1966 годзе ў часопісе «Блокнот агитатора» аб ёй напісалі наступныя словы: «Светлай душы чалавек, сапраўдны спадарожнік у нашым жыцці». Яе імя ўнесена ў Кнігу працоўнай славы Капыльскага раёна.
[caption id="attachment_106053" align="aligncenter" width="650"]
■ Вокладка часопіса «Блокнот агитатора» з партрэтам Чаславы Грыгаровіч, 1966 г.[/caption]
А пачыналася ўсё так. Нарадзілася ў 1931 годзе ў мнагадзетнай сям’і. У 1937 годзе бацьку забралі. Да вайны скончыла два класы Вошкатаўскай сямігодкі. У 3-ці клас пайшла пасля вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. У Дзень Перамогі ў сям’і адбыліся дзве падзеі: вярнуўся з вайны паранены старэйшы брат і памерла сястра ад брушнога тыфу.
У школе для навучання нічога не было. Сталы і лаўкі, збітыя з неапрацаваных дошак. На сшыткі рэзалі мяхі з карычневай паперы. З буракоў, сажы і вады гатавалі чарніла. Вучылася старанна, многа чытала. Падручнік па геаграфіі быў адзін на ўвесь клас. Міша Мельнічэнка запісваў усё ў канспект, даваў чытаць. Дзеці хадзілі ў драўляным абутку, многія галадалі. У час заняткаў некаторыя вучні гублялі прытомнасць ад недаядання. Соткі прыходзілася ўзорваць на сабе – разам са старэйшымі цягала плуг. У шостым класе цяжка захварэла, а лекаў не было. Палову навучальнага года праляжала ў ложку, а затым поўзала на каленях, вучылася зноў хадзіць. Нягледзячы на гэта, экзамены вытрымала паспяхова.
Далей была вучоба ў Нясвіжскім педвучылішчы. Маці сшыла палатняную торбачку, паклала ў яе бохан хлеба, які выпякалі разам з размолатай на жорнах бульбай, кававалачак сыру, крыху масла. Есці хацелася заўсёды, таму кожны тыдзень імкнулася прыйсці дамоў (пешшу за 40 км). У пакоі інтэрната жылі па 30 чалавек. Але было весела. Удзельнічала ў мастацкай самадзейнасці, спявала ў хоры, чытала вершы на канцэртах. Вось у той час у Чаславы сфарміраваліся лідарскія якасці.
Так атрымалася, што ў дзіцячым доме, дзе пачынала працаваць, апынуліся дзеці з сем’яў, бацькі якіх у гады вайны знаходзіліся па розныя бакі барыкад (дзеці партызан і паліцаяў). Вайна стала агульнай біяграфіяй цэлага пакалення, з якога яна сама і выйшла. Да кожнага імкнулася знайсці падыход. За працу ў Грудапольскім, Маларыцкім і Высакоўскім дзіцячых дамах Брэсцкай вобласці атрымала восем падзяк.
У сярэдзіне 50-х вярнулася на Капыльшчыну. Спачатку працавала настаўнікам біялогіі (скончыла завочна ўніверсітэт), затым дырэктарам роднай Вошкатаўскай няпоўнай сярэдняй школы. Інтэлегентная, акуратная, удумлівая, сур’ёзная – вось такой памятаюць яе выпускнікі. Заўсёды трымала жалезную дысцыпліну. Настаўніцай яна была па натуры і прызванні. Заўжды з дзецьмі і ў творчым пошуку. Вельмі старанна Часлава Феліксаўна рыхтавалася да кожнага ўрока, ранішніка, выступлення.
– У Чаславы Феліксаўны побач з домам быў сад, – успамінае Аляксандр Івашка, выпускнік 1973 года. – Яна заўжды ўвосень частавала нас смачнымі яблыкамі. Аднойчы мне давялося зайсці да яе ў хату. Галоўнае багацце, якое я ўбачыў, – гэта мноства кніг. І я падумаў, як цяжка працаваць настаўнікам, колькі трэба прачытаць, каб усё ведаць.
Сваімі ўспамінамі падзялілася таксама і Людміла Дрожжа, беларуская пісьменніца і журналістка:
– Роўна 50 гадоў назад я прыйшла на працу піянерважатай у Вошкатаўскую школу. Сустрэча з Чаславай Феліксаўнай стала для мяне падарункам лёсу. Я часта наведвала яе ўрокі, якія праходзілі дынамічна, у працоўным напружанні. Яна зараджала сваёй энергіяй настаўнікаў і вучняў. Наогул гэта чалавек з лідарскімі якасцямі.
Людміла Серадзінская з Бабруйска лічыць любімую настаўніцу сваёй другой мамай. І гэта сапраўды так. Калі ў той памерла маці, Часлава Феліксаўна акружыла дзяўчыну ўвагай і клопатам, заўсёды знаходзіла патрэбныя словы, каб падтрымаць.
Разам з настаўнікамі і вучнямі дырэктар арганізавала школьнае лясніцтва, для дзяцей пашылі спецыяльную форму. Неаднойчы школа станавілася пераможцай абласных і рэспубліканскіх конкурсаў па экалогіі, удзельнічала ў выставе дасягненняў народнай гаспадаркі ў Маскве. Не пералічыць шматлікіх паходаў з дзецьмі па месцах баявой славы, выступленняў на школьных лінейках, педагагічных саветах, сходах і мітынгах. Яна рупліва і дбайна працавала на ніве народнай адукацыі 40 гадоў, з іх амаль 20 гадоў дырэктарам. Вучні і калегі сталі для яе сям’ёй, а школа – домам, храмам, радасцю, буднямі і святамі – самім жыццём.
А яшчэ была грамадская праца. Як лектар і агітатар праводзіла гутаркі і палітінфармацыі для работнікаў сельскай гаспадаркі. Доўгі час узначальвала мясцовую партыйную і ветэранскую арганізацыі. Усяго і не паралічыць.
Усе, каго яна выхавала, каго вучыла гэта дзіўная жанчына, прыносяць карысць Айчыне і сёння, працуюць у розных галінах, стаўшы ўрачамі, настаўнікамі, эканамістамі, ваеннымі, простымі працаўнікамі і годнымі людзьмі. Многія гады педагог Грыгаровіч ставіла адзнакі сваім вучням. Прыйшоў час – і жыццё выставіла іх ёй самой за добрае сэрца, за ясны розум, за паспяховасць. Часлава Феліксаўна – чалавек сумлення, гонару, вялікай сціпласці, здолела пранесці праз гады ідэалы міру, дабрыні і справядлівасці.
Барыс ДЗЕНІСЮК,
член ГА «Беларускі саюз журналістаў»
Опубликование на официальном сайте Генеральной прокуратуры информации о сожженных фашистами и их пособниками белорусских населенных пунктах в годы немецкой оккупации привлекло повышенное внимание и вызвало интерес общественности к трагическим страницам истории родного края.
В связи с этим в надзорном органе пояснили, что Национальное кадастровое агентство продолжает работу по наполнению Публичной кадастровой карты пространственным слоем с информацией о местоположении сожженных деревень. В первую очередь вносятся данные о ранее неизвестных населенных пунктах. При этом проводится кропотливая работа по сопоставлению различных исторических карт для конкретизации локации каждой уничтоженной деревни.
Сведения поступают из архивных документов и допросов, по результатам осмотров мест происшествий и раскопок в рамках расследования Генпрокуратурой уголовного дела о геноциде.
Цель проекта - наглядное изображение на современной карте Беларуси масштаба злодеяний немецко-фашистских захватчиков и их пособников.
После вывода графической информации о сожженных деревнях на отдельных ресурсах интернета появились материалы, в которых велась речь о недостоверности указанных сведений, неполноте слоя, неточностях, связанных с количеством домов в довоенный и послевоенный периоды в конкретных деревнях и погибших жителей, а также о прочих инсинуациях на человеческом горе и национальной трагедии.
"Генеральная прокуратура полагает необходимым отметить, что предварительное расследование по уголовному делу до настоящего времени не завершено - предстоит большой объем работ по установлению всех фактов злодеяний нацистов и их пособников на территории современной Беларуси. По мере сбора новых доказательств карта будет корректироваться", - говорится в сообщении надзорного органа.
При этом всех граждан, располагающих сведениями о сожженных и уничтоженных населенных пунктах, просят сообщать в Генеральную прокуратуру о наличии, по их мнению, неточностей в слое Публичной кадастровой карты. Каждый довод будет изучен и проверен. 
