[caption id="attachment_36523" align="aligncenter" width="500"]
Місючэнка Сцяпан (крайні справа) з баявымі сябрамі[/caption]
1 жніўня 2014 года адзначаецца трагічная дата – стагоддзе пачатку Першай Сусветнай вайны
1 жніўня 1914 года двума групоўкамі буйных імперыялістычных дзяржаў: Траістым саюзам (Германія, Аўстра-Венгрыя, Італія) і Антантай (Англія, Францыя, Расія) была развязана Першая сусветная вайна, якая цягнулася да лістапада 1918 года.
Вайна мела спусташальны вынік для беларускага народа. Не менш як 800-900 тысяч жыхароў Беларусі былі мабілізаваны ў рускую армію, каля 1,5 мільёна сталі бежанцамі і пакінулі яе тэрыторыю, яшчэ каля 2 мільёнаў чалавек аказаліся ў зоне нямецкай акупацыі.
Ва ўсе часы на кожнай вайне з’яўляюцца свае героі, і кожны народ ганарыцца імі, усхваляючы ў песнях, вершах, фальклоры. Дзясяткі тысяч расійскіх салдат і афіцэраў здзейснілі подзвіг на зямлі пакутнай Беларусі ў гады Першай сусветнай вайны. Але ніхто не ўславіў іх гераізм, адвагу і доблесць, не вярнуў неаплатны доўг бацькам, удовам і сіротам, не ўзвысіў заслужаных почасцей, не ўшанаваў ветэранаў.
[caption id="attachment_36522" align="aligncenter" width="289"]
Місючэнка Павел[/caption]
У віхуры той вайны апынуліся мой дзед Місючэнка Сцяпан Цярэнцьевіч і яго родны брат Павел. Нарадзіліся хлопцы ў простай сялянскай сям’і, дзе акрамя іх было яшчэ трое дзяцей: браты Грыша і Даніла, сястра Вера. Сям’я пражывала ў невялікай вёсачцы Гарнастаева Мінскай губерніі Слуцкага павета Грозаўскай воласці. Да пачатку вайны Сцяпан і Павел скончылі 4 класы Грозаўскага народнага вучылішча, дзе выкладаліся Закон Божы, руская мова, арыфметыка, царкоўныя спевы, рамёствы. У 1904 годзе Паўла прызвалі ў Рускую імператарскую армію ў кавалерыйскі полк Яго Імператарскай Вялікасці, што дыслацыраваўся ў горадзе Гродна на вуліцы Тытунёвай. Ён удзельнічаў у баях у складзе 3-й Рускай арміі пад камандаваннем генерала П. І. Іванова. За 13 гадоў службы (з 1904 па 1917 гады) Павел ад радавога казака даслужыўся да штабс-капітана. За доблеснае выкананне воінскага абавязку быў узнагароджаны Георгіеўскім срэбным медалём 4-й ступені. У кастрычніку 1917 года полк накіравалі ў Маскву для навядзення парадку. Там Павел уступае ў партыю бальшавікоў. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі ён вяртаецца на радзіму. Да 1929 года Павел з жонкай Домнай жылі на хутары Цыкаў, працавалі на ўласнай гаспадарцы, гадавалі пяцёра дзяцей. Пасля калектывізацыі сям’я пераехала ў вёску Гразавок, дзе Павел працаваў пчаляром, ветэрынарам у мясцовым калгасе «Праўда» (пазней «Інтэрнацыянал»). Памёр Павел у 1972 годзе.
Мой дзед Сцяпан, 1887 года нараджэння, у 1915 годзе быў таксама прызваны ў Рускую імператар- скую армію. Ён служыў у якасці кананіра 2-й батарэі 29-й артылерыйскай брыгады 10-й арміі пад камандаваннем генерала А. В. Самсонава, быў удзельнікам ліквідацыі Свянцянскага прарыву (26 жніўня – 19 верасня 1915 года), пасля якога ў ходзе Віленскай аперацыі рускай арміі ўдалося спыніць наступленне немцаў, удзельнічаў у баях за Смаргонь.
Калі б у Першую сусветную вайну гарадам давалі ганаровыя званні, то невялікая беларуская Смаргонь, што ў Гродзенскай вобласці паблізу літоўскай мяжы, бясспрэчна, стала б горадам-героем. Салдаты той вайны гаварылі: «Хто пад Смаргонню не быў, той вайны не бачыў». 810 дзён і начэй ішлі кровапралітныя баі за Смаргонь – невялікую чыгуначную станцыю, стратэгічна важны вузел. Горад быў сцёрты з твару зямлі ўраганным агнём нямецкай артылерыі. 3 16 228 чалавек даваеннага насельніцтва ў снежні 1917 года налічвалася толькі 154 жыхары. Пісьменнік Міхась Зошчанка казаў: «У тую вайну прапаршчыкі жылі не больш як дванаццаць дзён».
Пазней Сцяпан быў накіраваны на васьмімесячныя паскораныя курсы ветфельчараў у мястэчка Лагойск, якія паспяхова скончыў з прысваеннем звання ваеннага ветфельчара.
Хутка Сцяпан вяртаецца на радзіму і пасяляецца з сям’ёй на хутары Цыкаў, што ля Грозава. Пасля калектывізацыі Сцяпан з жонкай Аленай і трыма дзецьмі пераязджаюць у Грозаў, дзе з 1926 па 1947 год ён працуе ветфельчарам, лечыць калгасную жывёлу і ўласную жывёлу землякоў.
Памёр Місючэнка С. Ц. у 1947 годзе. Адметна, што маёй маці (Надзеі, дачцэ Сцяпана) удалося захаваць падручнікі царскіх часоў па ветэрынарыі, па якіх некалі вучыўся дзед і якія я цяпер паказваю свайму сыну-трэцякласніку Паўлу, стымулюючы ў яго прагу да ведаў. Усе дзеці Сцяпана звязалі свой лёс з медыцынай: сын Аляксандр стаў ваенным урачом, дочкі Валя і На- дзя – медыцынскімі сёстрамі.
Па сённяшні дзень у вёсцы Грозава на вуліцы Кандратаўскай (цяпер Савецкая) стаіць невялікая хатка – былая ветлячэбніца, дзе працавалі мой дзед і яго родны брат Павел – ветэраны Першай сусветнай вайны.
Вячаслаў РЫБАК,
супрацоўнік Капыльскага раённага краязнаўчага музея
Комментарии