Штогод па тэлеканалах паказваюць кадры кінахронікі ваеннага параду на Краснай плошчы ў Маскве 7 лістапада 1941 года, па якой праходзіць некалькі дзясяткаў танкаў Т-34. Пры гэтым каментатары падкрэсліваюць, што машыны з параду пойдуць на фронт, які тады пралягаў ад сталіцы кіламетраў за 45-50.
Тады мала хто, нават з акружэння Сталіна, ведаў, што танкі тыя ён асабіста, за некалькі дзён да параду заказваў дырэктару Чалябінскага танкаграда Ісаку Майсеевічу Зальцману. І невыпадкова: за лета і восень таго страшнага для краіны года Чырвоная Армія страціла аж 23 тысячы танкаў, у тым ліку некалькі тысяч новых — Т-34 і КВ-1. У сталіцы Галоўнакамандуючы мог набраць некалькі дзясяткаў устарэлых лёгкіх танкаў Т-26 і БТ-7, але гэта не было б дэманстрацыяй магутнасці нашай арміі.
Размова Сталіна з Зальцманам была кароткай, але патрабавальнай і катэгарычнай:
— Таварыш Зальцман, Вы павінны да свята 7 лістапада даставіць у сталіцу танкі Т-34. Я з фронту іх здымаць не магу. Дзейнічайце!
Зальцман знайшоўся з адказам:
— Будуць танкі на парадзе! Я пастаўлю іх на чыгуначныя платформы, а мае механікі ўстановяць на іх старцёр па ходу эшалона. Паспеем!
І паспелі. З плошчы тыя Т-34 накіраваліся на фронт своечасова: там гітлераўцы рыхтаваліся да апошняга наступлення на Маскву, запланаванага на 16 лістапада, якое закончылася правалам, а пазней, у снежні, і разгромам пад Масквой.
Па тым часе Зальцману было ўсяго 36 гадоў, ён адным з першых атрымаў Зорку Героя Сацыялістычнай Працы ў верасні 1941 года — як раз за ўмелае кіраўніцтва танкаградам, дзе асвоілі масавы выпуск тых грозных для ворага Т-34. Ужо тады ён быў намеснікам наркама танкавай прамысловасці, а затым і наркамам. Гэта дзякуючы яму з танкаграда ўжо вясной 1943 года Чырвоная Армія стала атрымліваць новыя цяжкія танкі ІС-2, узброеныя даўгаствольнай 122-міліметровай гарматай, здольнай паражаць усе тыпы варожых танкаў, уключаючы нават “Тыгра” і “Пантэру”.
А што было потым? У 1949 годзе ў выніку барацьбы з так званымі касмапалітамі дырэктара Чалябінскага трактарнага завода (былога танкаграда) Ісака Майсеевіча Зальцмана выключылі з партыі і знялі з пасады. Некалькі гадоў ён працаваў радавым майстрам спачатку ў Мураме, потым на невялікім заводзе ў Арле, дзе і памёр.
…Аўтар удзячны рэдакцыі мінскай газеты “Авив” за артыкул “Спросите тех, кто воевал…», надрукаваны ў №№ 1-2 за 2011 год і прысвечаны героям-яўрэям, удзельнікам Вялікай Айчыннай вайны, дзе знайшлося месца і для працоўнай біяграфіі І. М. Зальцмана.
Міхась ТЫЧЫНА,
ветэран Вялікай Айчыннай вайны
Штогод па тэлеканалах паказваюць кадры кінахронікі ваеннага параду на Краснай плошчы ў Маскве 7 лістапада 1941 года, па якой праходзіць некалькі дзясяткаў танкаў Т-34. Пры гэтым каментатары падкрэсліваюць, што машыны з параду пойдуць на фронт, які тады пралягаў ад сталіцы кіламетраў за 45-50.
Тады мала хто, нават з акружэння Сталіна, ведаў, што танкі тыя ён асабіста, за некалькі дзён да параду заказваў дырэктару Чалябінскага танкаграда Ісаку Майсеевічу Зальцману. І невыпадкова: за лета і восень таго страшнага для краіны года Чырвоная Армія страціла аж 23 тысячы танкаў, у тым ліку некалькі тысяч новых — Т-34 і КВ-1. У сталіцы Галоўнакамандуючы мог набраць некалькі дзясяткаў устарэлых лёгкіх танкаў Т-26 і БТ-7, але гэта не было б дэманстрацыяй магутнасці нашай арміі.
Размова Сталіна з Зальцманам была кароткай, але патрабавальнай і катэгарычнай:
— Таварыш Зальцман, Вы павінны да свята 7 лістапада даставіць у сталіцу танкі Т-34. Я з фронту іх здымаць не магу. Дзейнічайце!
Зальцман знайшоўся з адказам:
— Будуць танкі на парадзе! Я пастаўлю іх на чыгуначныя платформы, а мае механікі ўстановяць на іх старцёр па ходу эшалона. Паспеем!
І паспелі. З плошчы тыя Т-34 накіраваліся на фронт своечасова: там гітлераўцы рыхтаваліся да апошняга наступлення на Маскву, запланаванага на 16 лістапада, якое закончылася правалам, а пазней, у снежні, і разгромам пад Масквой.
Па тым часе Зальцману было ўсяго 36 гадоў, ён адным з першых атрымаў Зорку Героя Сацыялістычнай Працы ў верасні 1941 года — як раз за ўмелае кіраўніцтва танкаградам, дзе асвоілі масавы выпуск тых грозных для ворага Т-34. Ужо тады ён быў намеснікам наркама танкавай прамысловасці, а затым і наркамам. Гэта дзякуючы яму з танкаграда ўжо вясной 1943 года Чырвоная Армія стала атрымліваць новыя цяжкія танкі ІС-2, узброеныя даўгаствольнай 122-міліметровай гарматай, здольнай паражаць усе тыпы варожых танкаў, уключаючы нават “Тыгра” і “Пантэру”.
А што было потым? У 1949 годзе ў выніку барацьбы з так званымі касмапалітамі дырэктара Чалябінскага трактарнага завода (былога танкаграда) Ісака Майсеевіча Зальцмана выключылі з партыі і знялі з пасады. Некалькі гадоў ён працаваў радавым майстрам спачатку ў Мураме, потым на невялікім заводзе ў Арле, дзе і памёр.
…Аўтар удзячны рэдакцыі мінскай газеты “Авив” за артыкул “Спросите тех, кто воевал…», надрукаваны ў №№ 1-2 за 2011 год і прысвечаны героям-яўрэям, удзельнікам Вялікай Айчыннай вайны, дзе знайшлося месца і для працоўнай біяграфіі І. М. Зальцмана.
Міхась ТЫЧЫНА,
ветэран Вялікай Айчыннай вайны
Комментарии