35
Паслухаем, што людзі кажуць
10.02.2011
За шматвяковую гісторыю беларусы стварылі выключна багаты фальклор. З усіх жанраў вуснай народнай творчасці найбольш ужывальныя і пашыраныя прыказкі і прымаўкі. Яны самыя лаканічныя паводле формы, вельмі яркія і дасціпныя паводле выказвання, бо ў аснове іх ляжыць метафарычнае, вобразнае мысленне народа. Прыказкавая паэзія захапіла нашага земляка Валянціна Рабкевіча, ураджэнца вёскі Аксаміты Капыльскага раёна, яшчэ ў студэнцкія гады, калі выйшла з друку ў 1957 годзе кніга яго настаўніка, заслужанага дзеяча навукі БССР Фёдара Янкоўскага “Беларускія народныя прыказкі і прымаўкі”.
Праз гэтую кнігу Рабкевіч даведаўся пра нястомную працу славутых збіральнікаў найкаштоўнейшага моўнага мастацтва беларускага народа. Пасля сам стаў услухоўвацца ў людскую гаворку, запісваў, супастаўляў першыя запісы з друкаванымі і пераканаўся, што ў народзе жыве шмат прыказак, яшчэ нікім не запісаных, праўда, пачуць іх не так і лёгка.
Першыя свае запісы Рабкевіч зрабіў у 1958 годзе на Капыльшчыне ў роднай вёсцы Аксаміты. Амаль усе прыказкі ў гэтай вёсцы запісаў ад мамы Анастасіі Іванаўны, якая ведала іх безліч (часта сама іх стварала). Яе размова не была без прыказак, што ўвесь час давала прыбаўку ў картатэку сына.
Прапаноўваем да вашай увагі некаторыя цікавыя прыказкі, прымаўкі, народныя прыкметы і досціпы, сабраныя Валянцінам Рабкевічам на Капыльшчыне, якія ўвайшлі ў кнігу “Паслухай, што людзі кажуць”.
У Аксамiтах кажуць:
Ад лішняй яды не бу-дзеш багаты, а пузаты.
Бабская работа ўся каля рота.
Вокны бачаць, а сцены чуюць.
Гарэліца-сакатуха ідзе ў голаў, а не ў бруха.
Давалі цалавацца: пара на хлеб старацца.
Еш боршч з грыбамі і трымай язык за зубамі.
Жаніся, каб дурні не звяліся.
За добрым гаспадаром і свінка – гаспадынька.
Ліповае не абавязкова з ліпы робяць.
Мікіта, сюды, Мікіта, туды, а ў Мікіты порткі ўпалі, дык ён ні туды ні сюды.
Каб смачна пад’есці і хораша хадзіць, трэба многа рабіць.
У Балгавiчах кажуць:
Раніцай – росна,
Удзень – млосна,
Вечарам – камары.
Так і не выбера пары.
Стары вол баразну не порціць.
У Грозаве можна пачуць:
Май – кажух не скідай.
Чужая хатка такая, як свякроўка ліхая.
У наступным нумары “Скарбонкі” мы працягнем знаёміць вас з творчасцю Рабкевіча. Паважаныя чытачы, цікава будзе даведацца, а што кажуць у вашай мясцовасці, чым адметна гаворка ад астатніх? Прысылайце свае допісы ў рэдакцыю “СП”.
Таццяна БОХАН
Поделиться
Автор: artiom
Комментарии